ابوعبدالله جعفر بن محمد رودكي در يكي از روستاهاي ناحية كوهستاني رودك سمرقند زاده شد. تولد او را ميانة سالهاي 250 تا 260 هجري قمري (865 تا 875 ميلادي) تخمين زده اند. امروز قريب به هزار و صد سال از تولد اين شاعر نامور زبان فارسي مي گذرد.
رودكي در دوراني مي زيست كه پادشاهان ساماني به شاعران و نويسندگان و دانشمندان ارج مي گذاشتند. و در دورۀ امير اسماعيل ساماني بود كه بخارا مركزيت علمي و ادبي مهمتري يافت و شاعران بسياري مجال سخن پروري يافتند. به اين جهات است كه دورۀ سامانيان را دورۀ اوج شكوفايي زبان فارسي مي دانند.
عوفي از دانشمندان سدۀ ششم و هفتم در لباب الالباب دربارۀ رودكي چنين مي نويسد : «... چنان ذكي و تيز قلم بود كه در هشت سالگي قرآن تمامت حفظ كرد و قرآن بياموخت و شعر گفتن گرفت و معاني دقيق مي گفت، چنانكه خلق بر وي اقبال نمودند و رغبت او زيادت شد و او را آفريدگار تعالي آوازي خوش و صوتي دلكش داده بود ...»
در شعرهاي باقي مانده از رودكي سي و پنج وزن متفاوت و گوناگون ديده مي شود. پيچيدگي در شعر او وجود ندارد. خردگرايي، دانش دوستي، بي اعتبار دانستن جهان از مضامين سروده هاي رودكي است.
به اعتقاد دكتر شفيعي كدكني :« رودكي نمايندۀ كامل و تمام عيار دورۀ ساماني و بر روي هم اسلوب شاعري قرن چهارم است. خيال شاعرانه در ديوان او بيش و كم در قلمرو عناصر طبيعت سير مي كند و آنگاه كه از نفس طبيعت سخن مي گويد او را بيشتر با انسان و طبيعت جاندار مي سنجد و از اين روي... تصويرهاي شعر او متحرك و جاندار و زنده است.»