مبانی نظری و پیشینه تحقیق رسانه های جمعی و ارتقاء آگاهی های بهداشتی و پزشکی

عنوان:

فرمت فایل: word

تعداد صفحات: 50

امروزه متوجه به مسایل ذهنی و عینی در زمینه احساس رفاه و آسایش، اهمیت زیادی پیدا کرده است. واژه های طول عمر و درمان با بهداشت و سلامتی پیوند دارد و باید به همان اندازه که به آن دو اهمیت داده می شود، به بهداشت و سلامتی نیز توجه کرد. بهداشت و سلامتی یک جزء ذهنی از رفاه است. شاید بتوان مجموعه ای از رفاه جسمی، روانی را که شخص یا گروهی از افراد درک می کنند تعریف مناسبی از بهداشت و سلامتی دانست.

سرآغاز توجه نوین به سلامتی به تعریف سازمان بهداشت جهانی در سال 1948 از سلامتی برمی گردد. این سازمان سلامتی را به عنوان رفاه کامل جسمی، روحی، روانی،اجتماعی و نه فقدان بیماری تعریف کرده است. از دهه 1970 توجه به مفهوم سلامتی بیش از پیش گردید(جوی وگوردون[1]، 2002(

تاریخچه تحقیق در سلامتی به تحقیقات جامعه شناختی باز می گردد. به طور کلی تحقیق درباره بهداشت و سلامتی از دهه 1960 به دنبال نهضت بیمارستان زدایی آغاز شد و در توانبخشی کاربرد عمده ای پیدا کرد ( یکی از اهداف دیرینه بشریت، جستجو و تلاش برای زندگی بهتر و ارتقاء زندگی بهتر بوده است. این واقعیت را می توان در لابلای اسناد تاریخی و همچنین نوشته های ادیان و شعرا و فیلسوفان به وفور مشاهده نمود. اهداف و آرزوهای انسان ها در داستان های اقوام و ملل در زبان های گوناگون متجلی گردیده است و از سوی دیگر افکار فلاسفه و دانشمندان را به خود معطوف نموده است.

جنبه دیگری که در مفهوم سلامتی باید مورد توجه قرار گیرد این است که، آیا باید استنباط فرد را به عنوان عامل تعیین کننده در تعریف بهداشت و سلامتی در نظر گرفت یا خیر؟ اینکه فرد تنها مرجع معتبر برای ارزیابی سلامتی خود می باشد، به طور فزاینده ای مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است.

ارزیابی شخصی از تجارب زندگی خود فرد قابل بررسی می باشد. قضاوت شخصی بدین جهت عامل تعیین کننده می باشد، زیرا افراد مختلف برای چیزهای مختلفی ارزش قائل می باشند.

بهداشت را می توان یک جزء از رفاه دانست که به عنوان یک شاهد برای سلامت مطرح شده است و به همین منظور سازمان ها، دولت ها و همچنین صاحب نظران، عموم تلاش ها را به منظور اندازه گیری سلامتی به عرصه بررسی گذاشته اند. به گونه ای که می توان گفت یکی از پرطرفدارترین ارزیابی در سال های اخیر بررسی سلامتی در جوامع مختلف بوده است.

ارائه تعریفی قابل قبول به طور عام از کیفیت یا تنظیم شاخص هایی برای اندازه گیری و ارزیابی کیفیت زندگی دشوار به نظر می رسد، زیرا این مفهوم علاوه بر رساندن شرایطی عینی، نمایشگر احساسات درونی و ذهنی می باشد. متأسفانه بسیاری از افراد، کارکنان مراقبت های بهداشتی و محققین این واژه را بدون تعریف به کار می برند. اما مؤلفین و محققین زیادی برای تعریف سلامتی تلاش کرده اند.

وقتی بحث از سلامتی به میان می آید، توافق ادراکی در بین متخصصین وجود دارد که این مفاهیم شامل ابعاد مثبت و منفی می باشد و یک مفهوم چند بعدی است که شامل مواردی چون وضعیت بهداشتی و امیدواری به زندگی و بهتر بودن را دارد که این ابعاد را می توان در موارد فیزیکی، روانی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خلاصه نمود.

در ابتدا سلامتی بیشتر به شاخص های مادی داده می شد در اواخر دهه 1950 این مفهوم توسط فردی به نام « جی . کی . گالبریث[2] » دوباره تعریف شد و علاوه بر توجه به ارزش های مادی، ارزش های غیر مادی موجود در حوزه های محیطی و اجتماعی نیز در آن لحاظ گردید. (میلر ،1984)

در حوزه های پزشکی، جنبه های اجتماعی مرتبط با سلامت 1948 میلادی و بعد از آن که « سازمان بهداشت جهانی » سلامت را به عنوان « نه تنها نبود ناتوانی و مریضی، بلکه همچنین رفاه اجتماعی، روانی و جسمانی » تعریف کرد معرفی شده بود.

کاملترین تعریف موجود از سلامتی که اکثر پژوهشگران به آن استناد می کنند تعریف« سازمان بهداشت جهانی[3] » از سلامتی می باشد : ادراک افراد ازموقعیتشان در زندگی در متن فرهنگ نظام های ارزشی که در آن زندگی می کنند و در ارتباط با اهداف، انتظارات، و نیازهایشان می باشد (میرخانی، 1378 : 70).

در سال 1957 میلادی در ایالات آمریکا، پیمایش سلامت ملی انجام شد. این پیمایش به دنبال سنجش کیفیت سلامت آمریکایی ها به وسیله تعیین عناصر مثبت سلامت بیش از توجه به نبود ناخوشی و ناتوانی بود.

همان طور که بیان شد پس از این شروع، جنبش های اجتماعی سلامتی را در کانون توجه خود قرار داده و مطالعات فراوانی در رشته های مختلف بر روی آن انجام شد.

از دهه 1960 به بعد، سنجش سلامتی و ابعاد آن و نیز روابط بین آنها به یک کلیدی تبدیل شده و بحث جدیدی را در رابطه با تحقیق بر روی معرف های اجتماعی آغاز کرد. در حقیقت، ارزیابی سلامتی از طریق مجموعه متنوعی از معرف های اجتماعی با جدیت زیادی در دهه های 1960 و 1970 که دوره کامیابی و موفقیت های اقتصادی بود آغاز گردید . یکی از پیشگامان تحقیق بر روی سلامتی در آمریکا به نام ریموند بوئر[4] معرف های اجتماعی را مجموعه های آماری و تمام شواهدی می داند که ما را در ارزیابی جایگاهی که ما و جامعه در آن قرار داریم و ارزیابی مسیری که بر طبق ارزش ها و اهدافمان در آن حرکت می کنیم یاری می رسانند .

افزایش تحقیق در رابطه با معرف های اجتماعی در دهه 1970 در حقیقت پاسخی به افزایش تقاضای جامعه برای کسب اطلاعات جهت حمایت از سیاست های اجتماعی فعال و عملیاتی کردن( کمی کردن( سلامتی در جوامع توسعه یافته مدرن، کمک به نمایان کردن تغییرات اجتماعی و سنجش رفاه بشری بود.

در سال های اخیر، تحقیق در رابطه با معرف های اجتماعی بیشتر بر روی « سلامت جمعی[5]» یا « سلامت شهری[6] » متمرکز شده است. دو نوع اصلی از تحقیقات در این حوزه را می توان این گونه بر شمرد :

1-تحقیقات مرتبط با سنجش سلامتی گروه های خاص ( بیماران روانی، سالخوردگان و فقرا ).

2-تحقیقات مرتبط با سنجش سلامتی کل افراد جامعه به منظور ارزیابی نتایج سیاست های اجرا شده در جامعه

در کنار متخصصان و محققان رشته های مختلف که بر روی سلامتی فعالیت کرده اند، سازمان های بین المللی مانند « سازمان ملل متحد[7]» ، « برنامه توسعه سازمان ملل متحد[8] » و « سازمان بهداشت جهانی[9] » نیز معرف های خاص خود از سلامتی را به وجود آوردند. امروزه مبحث بهداشت و سلامتی در جهان و در برنامه های پژوهشی، سیاستگذاری و توسعه شهری توجه زیادی را به خود معطوف نموده است.

یکی دیگر از سازمان هایی که توجه عمیقی را بر روی سلامتی معطوف نموده، سازمان یونسکو می باشد، این سازمان مقوله سلامتی را از سال 1990 تا 2000 در پنج قاره و کشورهای مختلف بررسی و ردیابی نموده و روند توسعه بهداشت و سلامتی را به شکل آماری در 34 صفحه در سال 2005 تحت عنوان کیفیت زندگی در دنیا ارائه نموده است .

دگرگونی های گسترده در ساختار اجتماعی ، بهداشتی، پزشکی و ... در قرن حاضر پیامدها و تحولات وسیعی را در حیطه های مختلف بر جوامع بشری تحلیل نموده است. اما آنچه به ذهن بشر متبادر می شود این است که مسئله کیفیت زندگی از زمانی مطرح بوده است و آیا ذهن بشر به مسئله سلامتی به عنوان یک نیاز جزئی و اساسی پرداخته است؟ در ایران برای نخستین بار موضوع سلامت عمومی در دومین سمینارملی رفاه اجتماعی که از سوی دبیرخانه شورای عالی رفاه اجتماعی در سال 1355 برگزار شد، مطرح گردیده است. در این سمینار پنج کمیته در زمینه های مختلف فعالیت داشتند. بررسی مطالعات انجام شده در سال های اخیر در خصوص سلامتی نشان می دهد که به مرور مبحث سلامتی از کانون توجه رشته های علوم اجتماعی مانند جامعه شناسی خارج شده و رشته های پزشکی توجه ویژه ای به آن داشته اند. اکثر پژوهش های انجام شده در این حوزه نیز در رابطه با سلامت بیمارانی صورت گرفته که به انواع مختلف بیماری ها بخصوص سرطان مبتلا بوده اند و از نگریستن به این موضوع از دیدگاه علوم اجتماعی و بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر آن غفلت شده است. از جمله این تحقیقات می توان به مواردی مانند بررسی سلامت بیماران دریافت کننده پیوند کلیه همودیالیز، بیماران مبتلا به آسم ، سالمندان مقیم سرای سالمندان، بیماران مبتلا به سیروز کبدی، زنان مبتلا به سرطان سینه، معلولین ضایعه نخاعی، بیماران مبتلا به صرع و ... که در مقاطع دکترا و کارشناسی ارشد در دانشگاه ها و بخصوص دانشکده های پزشکی انجام شده است. به تعدادی از این تحقیقات در انتهای این فصل اشاره خواهد شد. آرزوی دیرینه انسان ها در طول تاریخ، زندگی کردن با سلامتی بوده است. این خواسته همواره در داستان اقوام و ملل مختلف در زمان های گوناگون متجلی گردیده و از سوی دیگر، افکار فلاسفه و دانشمندان را به خود معطوف داشته است، « زندگی خوب[10] » چیست و راه دستیابی آن کدام است، امروزه توجه به مسائل ذهنی و عینی در مورد احساس خوب بودن اهمیت زیادی پیدا کرده است. در کتاب اخلاق نیکوماخوس، ارسطو ( BC 322 – 328 ) مفهوم سلامتی را تحت عناوین زندگی خوب، خوشحال بودن و اعمال خوب نام می برد. وی بیان می کند آنچه که موجب خوشحالی می شود، قابل بحث می باشد، زیرا اولاً افراد مختلف را موضوعات مختلف و متفاوت خوشحال می کند. مثلاً کسی که از فقر رنج می برد آن چه موجب شادمانی او می شود ثروت است. ثانیاً افراد را در زمان های مختلف چیزهای مختلفی شاد می کند، مثلاً فردی که بیمار شده آنچه که موجب شادمانی او می شود، بر طرف شدن عارضه فعلی یعنی بیماری او و بازیابی سلامتی اوست. پس در بیان ارسطو هم جنبه احساسی و هم نوع فعالیت مطرح می گردد.

[1] -Joye&Gordon

[2]. J. K. Galbraith

[3]. WHO

[4]. Raymond Bauer

[5]. Community Qol

[6]. Urban Qol

[7].UN

[8]. UNDP

[9]. WHO

[10]. Good Life

فهرست مطالب

تاریخچه موضوع در جهان و ایران......................

تاریخچه تکنولوژی آموزشی ...........................

سه رخداد مهم ......................................

تاریخچه استفاده از ابزار و وسایل آموزشی در ایران ..

نقش رسانه ها در بهبود وضعیت بهداشت ................

برنامه های پزشکی سیما .............................

نقش رسانه های جمعی در ارتقای بهداشت جامعه .........

دیدگاه جهانی درباره بهداشت و پزشکی الکترونیکی......

دیدگاه ملی درباره بهداشت و پزشکی الکترونیک.........

پيشينه تحقيق ......................................

پيشينه داخلي ......................................

پيشينه خارج از كشور ...............................

منابع