مبانی نظری و پیشینه تحقیق کتابخانه های دیجیتال

عنوان:

فرمت فایل: word

تعداد صفحات: 70

مفهوم کتابخانه­های دیجیتال اولین بار در سال 1940، توسط بوش وانه وار[1] در مورد سیستم می­ماکس[2] بصورت شفاف تعریف شد. سیستم می­ماکس یک کتابخانه دیجیتال مربوط به آینده بود، در این سیستم چنین تصور می­شد که یک فرد می­تواند همه کتاب­ها، دفاتر و ارتباطاتش را دریک دستگاه ذخیره کند (نبوی، 1387).

ایجاد کتابخانه دیجیتالی مستلزم دسترسی به متن کامل منابع اطلاعاتی در قالب کامپیوتری است و این اطلاعات می­تواند تنها نوشتاری نباشد(فاکس، 1995).

یک کتابخانه دیجیتالی از تعداد زیادی رایانه تشکیل شده که به وسیله یک شبکه متصل شده­اند. مهم ترین شبکه اینترنت است که به­وجود آمدن آن به عنوان یک شبکه قابل انعطاف، ارزان و جهانی عامل موثر در توسعه کتابخانه­های دیجیتالی شده است.

رایانه­های موجود در شبکه، سه عملکرد اصلی دارند: کمک به کاربران برای ارتباط با کتابخانه، ذخیره منظم اطلاعات جهت نگهداری بلند مدت، خدمات جستجو و مکان یابی اطلاعات با ارایه فهرست­ها و نمایه ها(آرمز، 1381).

مدیران در تصمیم­گیری کتابخانه نقش اساسی دارند و برای تصمیم­گیری آگاهانه در باب هر موضوع باید علاوه بر فراهم ساختن امکانات و تجهیزات سخت­افزاری و نرم­افزاری از اطلاعات تخصصی­مربوط به آن موضوع نیز آگاه باشند. مدیرانی که فاقد آگاهی، تخصص و نگرش مثبت باشند به راحتی نمی­توانند ابداعات و نوآوری­ها را ایجاد کنند (مظفرمقام،1387).

2-2-1. تاریخچه روند فن­آوری اطلاعات در کتابخانه‌ها

هر چند تا دیروز شکل مرسوم دسترسی محققان به اطلاعات پژوهشی به اشکال کاغذی و لوح فشرده بوده‌است، لیکن امروزه عرضه کنندگان اطلاعات، شبکه‌های وب را به عنوان رسانه‌ای مناسب‌تر برای پایگاه‌های اطلاعات مرجع و مجلات پژوهشی تمام متن یافته‌اند. کاربران می‌توانند از طریق وب، اطلاعات مورد نیاز تحقیق خود را در طول شبانه روز و در تمام روزهای هفته از هر مکانی بازیابی کنند. به علاوه، بسیاری از پایگاه‌های مبتنی بر وب، به شکل قوی تری تجهیز شده‌اند ویا اینکه اطلاعات بیشتری نسبت به شیوه‌های سنتی کاغذی یا لوح فشرده ارایه می‌کنند. تغییرات سریع و همه جانبه، کتابخانه‌های تخصصی و کتابداران متخصص در این کتابخانه‌ها را در آستانه عصر جدیدی قرار داده‌است که با گذشته نه چندان دور، بسیار متفاوت است. سیستمهای رایانه‌ای که در کتابخانه‌ها تا دهه ۸۰ مورد استفاده قرار می‌گرفت، ارتباطی پیوسته و مستقیم با عملکردهای سنتی کتابخانه‌ها برقرار می‌نمود، علی رغم توانایی و قابلیت­های عملی و گسترده فهرست­های قابل دسترسی برای عموم [3]و سیستم­های محلی متصل بدان­ها، کتابخانه‌ها هنوز مدلی سنتی از مجموعه‌های فیزیکی و محلی هستند که عمدتا از طریق ابزارهای کتابشناختی ناهماهنگ، می­توان بدان­ها دسترسی یافت. هم اکنون پیشرفت‌های قابل توجهی دیده می‌شود که در حال تغییر بنیادی این مدل است. فن­آوری­های ­نو، فهرست‌های کتابخانه را از راهنماهای ساده منابع به سیستم­های جامع اطلاعاتی تغییر داده‌اند و در مرحله ایفای تعهد خود در انتقال مستقیم منابع اطلاعاتی کتابخانه‌های دنیا و مراکز اطلاع­رسانی به میز استفاده کنندگان هستند. داده‌های رقمی و تصاویر الکترونیکی، کم­کم جایگزین منابع اطلاعاتی فیزیکی شده­اند. روش­های سریع دست­یابی به منابع اطلاعاتی به تدریج اهمیت بیشتری از گردآوری مجموعه‌های جدید پیدا کرده‌است.به گفته کینگ در سال۲۰۱۰بیش از۸۰ درصد روزنامه‌ها و نشریات به صورت پیوسته و از طریق شبکه‌های دور­بین‌المللی در دسترس خواهند بود. این پیشرفت­ها پیامدهای عمیقی درکتابخانه‌های تخصصی دارد. فن­آوری تقریبا تمام جنبه‌های کار کتابخانه را تحت تاثیر خود قرار داده‌است: کتابداران شاغل در بخش فراهم­آوری اکنون باید به دنبال راهی جهت دسترسی مراجعان به منابع دیجیتال باشند، فهرستنویسان باید این منابع را دسترس پذیر سازند و کتابداران مرجع نیز ضمن کمک به مراجعان در داخل کتابخانه باید پاسخ­گوی ارباب رجوع از راه دور باشند.

تاریخ استفاده ازرایانه در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع­رسانی را می‌توان به چند دوره نسبتا مشخص تقسیم کرد: در دهه ۱۹۴۰ نخستین روش­های نیمه ماشینی ذخیره و بازیابی اطلاعات با استفاده از نظام برگه‌ای لبه منگنه مورد توجه قرار گرفت. این نظام در واقع پیش آمد نظام‌های رایانه‌ای دهه ۱۹۶۰ بود. در دهه ۱۹۸۰ شاهد گسترش نظام‌های پیوسته چه از نظر تنوع و ایجاد نرم‌افزارهای آماده و تجهیزات چاپ و نمایش اطلاعات و چه از نظر نفوذ و کاربرد این نظام‌ها در کشورهای در حال رشد بود. دهه ۱۹۹۰ دهه رشد اینترنت به حساب می‌آید و کتابخانه‌ها نیز از این پدیده حاصل از فناوریهای جدید در کارهای خود به خوبی استفاده کردند. این مسیر روز به روز در حال تحول و پیشرفت است و جهت آن به سوی افزایش توانایی‌های انسان در به دست آوردن دقیق اطلاعات می‌باشد. استفاده از فناوری اطلاعات نیازمند آموزشهای ویژه نه تنها برای کتابداران که مستقیما دست اندرکار اطلاع رسانی اند، بلکه برای استفاده کنندگان عادی نیز می‌باشد. امروزه باسواد کسی است که سواد رایانه‌ای داشته باشد و خود بتواند مستقیما از امکانات رایانه‌ای استفاده کند(ویتور،1383).

[1]Bushvanevar

[2]Me max

[3]online publicaccess catalog

فهرست مطالب

تاریخچه روند فن­آوری اطلاعات در کتابخانه

تعاریف کتابخانه دیجیتالی

چرا کتابخانه دیجیتالی

اهداف کتابخانه دیجیتالی

کتابداران در کتابخانه­های دیجیتالی

آموزش­های لازم برای کتابداران دیجیتالی

انواع دیدگاه ها در مورد کتابخانه دیجیتال

ویژگی­های کتابخانه­های دیجیتالی

مزایای کتابخانه­های دیجیتالی

خدمات کتابخانه­های دیجیتالی

خدمات مرجع در کتابخانه­های تخصصی

مجموعه­سازی و توسعه منابع اطلاعاتی در کتابخانه­های دیجیتالی

مواد اطلاعاتی کتابخانه دیجیتالی

علل گرایش به کتابخانه­های دیجیتالی

چالش­ها در حوزه کتابخانه­های دیجیتالی

چالش­ها و مسایل حوزه نگرش کتابخانه­های دیجیتالی

چالش­ها و مسایل حوزه نیروی انسانی کتابخانه­های دیجیتالی

چالش­ها و مسایل حوزه ساخت مجموعه دیجیتالی

چالش­ها و مسایل تجهیزات و ­دستگاه­های دیجیتال­سازی

اصول و پایه­های ایجاد کتابخانه­­های دیجیتالی

مدیریت کتابخانه های دیجیتال

آموزش

سخت­افزارها و نرم­افزارهای مورد نیاز کتابخانه دیجیتال

سخت­افزارها

نرم­افزارها

تجهیزات دیجیتالی

استانداردها در کتابخانه­های دیجیتالی

هزینه و مسایل مالی کتابخانه­های دیجیتالی

موانع مالی

مسایل حفاظت و نگهداری منابع دیجیتالی

عدم وضوح قوانین مربوط به حق مولف

نبود روابط عاطفی میان کاربر و کتابخانه

استاندارد نبودن نظام­های ارتباطی

عدم هماهنگی مابین متخصصان رایانه­ای و کتابداری و اطلاع­رسانی

برخوردهای مقطعی و سطحی مدیران موسسات

عدم توجه به استانداردهای مورد نیاز

هزینه نسبتا بالای ایجاد

لزوم داشتن مهارت جست­و­جو و بازیابی اطلاعات

موانع مالی

حفاظت از منابع اطلاعاتی بودجه

مدیریت کتابخانه­های دیجیتالی

کتابداران در عصر الکترونیک

کتابداران کتابخانه­های دیجیتالی

وظایف کتابدار دیجیتالی

معرفی برخی از کتابخانه­های دیجیتالی معروف جهان و ایران

معرفی چند نمونه از کتابخانه­های دیجیتالی جهان

معرفی چند نمونه از کتابخانه­های دیجیتالی ایران

کتابخانه دیجیتالی تخصصی انستیتو پاستور

کتابخانه مجازی فارسی قفسه

کتابخانه مجازی ایران

موسسه فرهنگی و اطلاع­رسانی تبیان

کتابخانه دیجیتال دانشگاه آزاد

کتابخانه دیجیتال دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد

پیشینه پژوهش

منابع