مبانی نظری و پیشینه تحقیق تحلیل گفتمان

عنوان:

فرمت فایل: word

تعداد صفحات: 45

زبان شناسي نقش گرا با مطرح کردن نقش عاطفي مشخصه هاي زبر زنجيري و دلالت آن ها بر احساس يا حالت خاص، چشم انداز روشني را براي مطالعات گفتمان باز کرد. به اين معني که در برخي موارد گويشوران براي نشان دادن احساس يا حالت خاص خود از تکيه، کشش و زير و بمي در گفتار استفاده مي کنند که در چنين موقعيت بافتي واژه ها داراي معني اصلي يا واژگاني نيستند بلکه بيشتر بيانگر احساس يا حالت گوينده نسبت به شخص و يا چيز خاصي هستند . بنابراين همه ي زبان ها براي بيان حالات گويشوران خود از امکانات آوايي ويژه اي استفاده مي کنند .

از کارهاي مهم زبان شناسي نقش گراي اين است که چگونگي شکل گيري مفاهيم در درون ساخت جمله هاي زبان و نيز بار معنايي نهاد و گزاره و بخش هاي سازنده ي آن ها را از ديدگاهي نقش گرايانه و روان شناختي مورد توجه قرار داد. به علاوه، نقش گرايان روند تغيير ارزش معنايي واژه ها را، با هر بار کاربرد آن ها در بافتي خاص از نظر دور نداشتند . به عنوان مثال ويلم متسيوس، معتقد است که صورت بي نشان جمله تحت تاثير عواملي مانند اطلاعات کهنه و نو، برجسته سازي، ساخت اسنادي، ساخت شبه اسنادي، مجهول سازي مي تواند تغيير کند يعني عنصري که در يک جمله جزء مبتدا است و از نوع اطلاع نو به شمار مي آيد در جمله اي ديگر مي تواند جزء اطلاع کهنه به حساب آيد . به عبارتي ديگر، در برخي زبان ها از لحاظ ترتيب سازگاني، موقعيت ارتباطي گوينده و شنونده ساخت نحوي جمله را مشخص مي کند و نيز ساخت جمله از راه آنچه اطلاع پس زمينه و آنچه در برابر اين سابقه به عنوان اطلاع نو به شنونده داده مي شود تعيين مي گردد . به عنوان مثال در جمله هاي زير :

1- علم زبان شناسي، براي تمامي علوم مفيد است .(تأکيد روي زبان شناسي است .)

2- براي تمامي علوم، علم زبان شناسي مفيد است . (براي تمامي علوم تأکيد دارد . )

3- مفيد است علم زبان شناسي، براي تمامي علوم . (تأکيد روي مفيد بودن است .)

که در هر کدام از جملات بالا، ترتيب سازندگي جمله بر پايه اطلاع نو و کهنه استوار گرديده است .

همه کساني که خود را در حلقه ي روي کرد نقش گرايي مي دانند بر حالت چند نقشي بودن زبان؛ يعني علاوه بر نقش ارجاعی، نقش بيان احساس يا عاطفي و نيز نقش هاي اجتماعي و ترغيبي تأکيد دارند. (لاينز: 1984،227) .

آواها, قواعد دستوري و واژگان يا عوامل زباني(درون زباني) عناصر اصلي زبان را تشکيل مي دهند که صورت يا ساختمان زبان هستند ولي اين عناصر تشکيل دهنده ي زبان نيست که معنا و پيام يک کلام را مشخص مي کند بلکه عواملي ديگر در تعيين معناي کلام دخالت دارند که به آن ها عوامل غير زباني(برون زباني) مي گويند.

برخي از زبان شناسان تأثير عوامل غير زباني را تا آنجا مي دانند که نه تنها معناي کلام بلکه صورت کلام را منوط به آن دانسته اند.(کرس: 1985،67). بنابراين ارزش معنايي و پيامي, ويژگي ثابت و ذاتي عناصر زباني نيست بلکه حاصل عناصر متني (عوامل زباني) و عناصر بافتي, فرهنگي و غيره(عوامل غير زباني) است که در تعامل با يکديگرند. تحلیل گفتمان عبارت است از تجزيه و تحليل زبان در کاربرد. پس تحلیل گفتمان نمي تواند به توصيف صورت هاي زباني, جداي از اهداف و نقش هايي که اين صورت ها براي پرداختن به آن ها در امور انساني به وجود آمده اند, بپردازد. (براون ويول:1983،1).

تحليل گفتمان که در زبان فارسي به "سخن کاوي", "تحليل کلام" و "تحليل گفتار" موسوم است از اواسط دهه ي 1960م. تا اواسط دهه 1970م. به دنبال دگرگوني هاي بسيار علمي- شناختي در رشته هايي چون انسان شناسي, قوم نگاري, جامعه شناسي, زبان شناسي, روان شناسي, ادراکي و اجتماعي, شعر , معاني و بيان و ساير رشته هاي علوم اجتماعي و انساني که به مطالعه ي نظام مند و فرايند توليد گفتار و نوشتار مي پردازد ظهور کرده است. اين گرايش به دليل ميان رشته اي بودن خيلي زود به عنوان يکي از روش هاي کيفي در تمامي حوزه هاي علوم سياسي, اجتماعي, ارتباطات و زبان شناسي انتقادي مورد توجه و قبول واقع گرديد.

اصطلاح " تحليل گفتمان" نخستين بار در سال 1952م. در مقاله اي از زبان شناس معروف انگليسي زليک هريس به کار رفته است. زليک هريس در اين مقاله ديدگاهي ساختار گرايانه از تحليل گفتمان ارائه نموده است و تحليل گفتمان را صرفاً برداشتي ساختارگرايانه از جمله و متن بر مي شمرد.

پس از زليک هريس, بسياري از زبان شناسان تحليل گفتمان را نقطه ي مقابل تحليل متن دانسته اند. به عقيده ي اين عده, تحليل گفتمان شامل تحليل ساختار زبان گفتاري, مانند گفت و گوها, مصاحبه ها و سخنراني هاست و تحليل متن شامل تحليل ساختار زبان نوشتاري مانند مقاله, داستان ها, گزارش ها و غيره است.

فهرست مطالب

تحليل گفتمان

تحليل گفتمان انتقادي

از تحليل گفتمان به تحليل گفتمان انتقادي

پيشنيه روي كردهاي زبان شناسي به ادبيات

درباره ي محمد علي جمال زاده و شيوه ی نويسندگي او

ديدگاه تحليل گفتمان انتقادي نورمن فرکلاف

منابع و مآخذ