مبانی نظری و پیشینه تحقیق سبک­های فرزندپروری متفاوت (سهل گیر، مقتدر و استبدادی) از لحاظ سازگاری هیجانی-اجتماعی و تحصیلی

عنوان:

 

فرمت فایل: word

تعداد صفحات: 58

 

امروزه محققان در خصوص سبک­های فرزندپروری والدین و تأثیراتی که هر یک بر رشد کودکان دارند، به بحث و بررسی پرداخته و الگوهای متفاوتی را ارائه داده اند. عمده­ی مطالعات و مدل­های ارائه شده در این حوزه، بر دو بعد، پذیرش-پاسخ گویی[1] و درخواست-کنترل[2] تأکید دارند (دارلینگ[3] و اشتاین برگ[4]، 1993؛ مک کوبی[5] و مارتین[6]، 1983). بعد اوّل فرزندپروری (پذیرش- پاسخ گویی)، نشان دهنده­ی والدینی است که حمایت کننده بوده و به نیازهای فرزندانشان حساس هستند، تمایل دارند به کودکان خود محبت کنند و آن­ها را تحسین نمایند. والدین پذیرا و پاسخگو، با عاطفه هستند ، اغلب با مهربانی ، تحسین و تشویق با فرزندانشان برخورد می کنند؛ آن­ها همچنین، موقعی که، کودک رفتار ناشایستی انجام می­دهد فوراّ او را تنبیه نمی­کنند. والدینی که کمتر پذیرا و پاسخگو هستند، از فرزندان خود ایراد می­گیرند، آن­ها را تحقیر و تنبیه می­کنند و به آن­ها توجهی نمی­نمایند (سیگلمن، 1999).

بعد درخواست- کنترل، بر کنترل والدین بر تصمیمات فرزندان اشاره دارد. والدین کنترل کننده و درخواست کننده یک سری قوانین را برای کودکان قرار می­دهند و از آن­ها انتظار دارند که از قوانین پیروی نمایند. آن­ها رفتار فرزندان را مشاهده و نظارت می­کنند تا مطمئن شوند که، مقررات توسط فرزندان اجرا می­شود. والدینی که کمتر سخت گیر و کنترل کننده هستند، درخواست­های کمی از فرزندان دارند، و به آن­ها اجازه می­دهند که استقلال و خودمختاری بیشتری در محیط اطرافشان داشته باشند. با توجه به این دو بعد، چهار سبک فرزندپروری عبارتند از: مقتدر[7]، مستبد[8] (سلطه جو)، سهل گیر[9] و غفلت­گرا[10] (دارلینگ و اشتاین برگ، 1993، مک کوبی و مارتین، 1983).

بالا پایین

مقتدر

- درخواست های منطقی

- اجبارهای باثبات

- حساس بودن

- پذیرش فرزندان

مستبد

قوانین و درخواست های زیاد

توضیحات کم

حساسیت پایین نسبت به نیازها و دیدگاه های فرزندان

سهل گیر

قوانین و درخواست های کم

پایین

به فرزندان آزادی بیشتری توسط والدین آسان گیر داده می شود.

بی توجه یا غفلت گرا

قوانین و مقررات اندک

عدم توجه به نیازهای فرزندان

درگیر نشدن والدین در تربیت

بالا

شکل 1-2: سبک­های فرزندپروری (اقتباس از مک کوبی و مارتین، 1983)

والدین مقتدر از انتظارات بالا و خودکنترلی فرزندانشان برخوردار بوده و سطوح بالایی از حساسیت، تعامل هیجانی و درگیری را از خود نشان می دهند. این والدین انعطاف پذیر و درخواست کننده هستند، عقاید و نظرات فرزندانشان را در نظر می­گیرند ولی محدودیت­هایی اعمال می­کنند. نوجوانان را در تصمیم گیری­های خانواده دخالت می­دهند و برای فرزندان خود احترام قائل هستند. والدین مستبد، دارای درخواست- کنترل بالا و پذیرش- پاسخ گویی پایین هستند. والدین قوانین زیادی را برای کودک وضع می­کنند، و انتظار دارند که آن­ها کاملا از قوانین اطاعت کنند، به ندرت به فرزندان خود در مورد قوانین توضیح می­دهند و اغلب از روش­های منفی، مانند تنبیه فیزیکی برای مطیع کردن کودکان استفاده می­کنند. در برخورد با نیازهای رشدی فرزندانشان حساسیتی نشان نمی­دهند و پشتیبانی عاطفی کمی را نسبت به آنان اعمال می کنند. در شیوه­ی سهل گیر، پذیرش- پاسخ گویی بالا ولی درخواست گری و کنترل پایین است. این والدین، کودکان خود را تشویق می­کنند که تکانه­های خود را ابراز کنند، و به ندرت بر رفتار آن­ها کنترل دارند، به همین دلیل در رفتار فرزندان این شیوه­ی فرزندپروری، بی نظمی زیادی، مشاهده می­شود (سیگلمن، 1999). در فرزندپروری بی توجه، این گروه، هم بعد کنترل- درخواست گری و هم پذیرش- پاسخ گویی پایین است. والدین، خیلی درگیر تربیت کودکان نیستند، به نظر می­رسد که نگران آن­ها هم نمی­باشند. این والدین آنقدر در مشکلات خود غرق هستند که نمی­توانند، انرژی کافی را برای تعیین و اجرای قوانین بگذارند ( مک کوبی و مارتین، 1983).

دایانا بامریند[11] (1991) سبک­های فرزندپروری را شامل رفتارهای متنوع، بهنجار و طبیعی می­داند که والدین به منظور کنترل و اجتماعی کردن کودک خود به کار می­برند. بامریند با مشاهده­ی فعالیت­های کودکان و با توجه به ویژگی­هایی همچون خودکنترلی، استقلال و عزت نفس به نمره گذاری رفتارشان می­پرداخت. سپس با والدین مصاحبه کرد و به مشاهده­ی تعامل­های والد-کودک در خانه و آزمایشگاه خود پرداخت.

وی دریافت والدین از 4 بعد مهم با یکدیگر متفاوتند:

ابراز محبت: محبت لازمه­ی رشد عاطفی کودک است و عدم وجود محبت در تعاملات والدین و فرزندان باعث ایجاد مشکلات روانی می­گردد. والدین در محبت کردن به کودکان باید وضع اعتدال را رعایت کنند (برگر، ترجمه سعدی پور، 1388).

راهبردهای انضباطی،کنترل: داشتن قوانین و چهارچوب­ها و نظارت بر اجرای قوانین می­باشد. در خانواده می­بایست بین والدین و فرزندان، قوانین و باید و نبایدهایی وجود داشته باشد و افراد خانواده مکلف به اجرای آن باشند و نظارت بر اجرای آن­ها صورت بگیرد.

ارتباط: منظور ایجاد درک و فهم در تعاملات والد-کودک است. یعنی ارتباطات به صورت صریح و آشکار باشد تا این که پیامی که والدین می­دهند با آن چیزی که از طرف کودکان درک می­شود، مثل هم باشند.

مسئولیت­پذیری، انتظار بلوغ و پختگی: والدین برای آن که در آینده کودکانی مسئولیت پذیر داشته باشند، باید از زمانی که کودک توانایی­هایی پیدا کرد، مسئولیت­هایی از او بخواهند که شامل مسئولیت­های فردی و جمعی می­باشد (برگر، ترجمه سعدی پور، 1388).

بامریند (1991) سبک­های فرزندپروری را به سه دسته تقسیم می­کند که شامل: 1- فرزند پروری استبدادی 2- فرزندپروری مقتدرانه 3- فرزندپروری آسان گیر، می­باشد. این سه شیوه، متداولترین شیوه­های فرزندپروری هستند. این شیوه­ها بر اساس دو بعد اصلی فرزندپروری، یعنی پذیرش و پاسخ دهی و توقع قرار دارند. پذیرش به معنای حمایت یا صمیمیت والدین و توقع به معنای کنترل رفتاری بیان شده است (سیگلمن، 1999).

شیفر[12] (1965) نیز از جمله کسانی است که در زمینه­ی سبک­های فرزندپروری پژوهش­هایی انجام داده است. او بر اساس مشاهداتی که از تعامل کودکان یک تا سه ساله با مادرانشان انجام داد، طرح یک طبقه بندی بر اساس دو جنبه ی رفتار والدین یعنی آزادی-کنترل (سهل گیری در مقابل سخت گیری) و گرمی-سردی (پذیرش در مقابل طرد) را ارائه نمود. وی نتیجه گرفت که مادران پذیرنده یا طرد کننده می­توانند سخت گیر یا آسان گیر باشند. این دو بعد اساساّ اشاره به سطوح حمایت عاطفی دارد که والدین در مورد کودکانشان به کار می­برند و نیز اشاره به کنترلی دارد که والدین در مورد کودکان خود اعمال می­کنند. براساس این دو بعد، الگوهای مختلف رفتار والدین شکل می­گیرد

[1]. acceptance-responsiveness

[2]. Demandingness-Control

[3]. Darling

[4]. Steinberg

[5]. Mccoby

[6]. Martin

[7]. authoritative

[8]. authoritarian

[9]. permissive

[10]. neglecting

[11]. Baumrind

[12].Schaefer

 

فهرست مطالب

مبانی نظری و تحقیقات پیشین

سبک های فرزندپروری

والدین گرم و آزادگذارنده

والدین گرم و کنترل کننده

والدین سرد و آزاد گذارنده

والدین سرد و کنترل کننده

سبک مستبدانه و سلطه جو

سبک مقتدرانه

سبک سهل گیرانه

سبک غفلت گرایانه و بی توجه

سازگاری

انواع سازگاری

1- سازگاری اجتماعی

2- سازگاری تحصیلی

3- سازگاری خانوادگی

تعاریف سازگاری اجتماعی

عوامل مؤثر بر سازگاری اجتماعی

1- عوامل فردی

2- عوامل خانوادگی

3- عوامل اجتماعی

4- عوامل مذهبی و اخلاقی

هیجان

هوش هیجانی

تاریخچه هوش هیجانی

تعاریف هوش هیجانی

مدلهای هوش هیجانی

مدل توانایی

مدل هوش هیجانی دانیل گلمن

مدل شخصیتی بار-آن

الگوی «کوپر و ساواف» از هوش هیجانی

مفهوم سازگاری تحصیلی

دیدگاه های نظری درباره سازگاری

دیدگاه تحلیل روانی

دیدگاه روانشناسی فردی

نظریه رونی- اجتماعی

نظریه زیستی- اجتماعی

نظریه یادگیری

نظریه یادگیری اجتماعی

دیدگاه روانشناسی شناختی

نظریه بافت گرا

پیشینه تجربی

منابع فارسی

 

روان شناسی