مبانی نظری و پیشینه تحقیق آموزش مهارت های زندگی بر سلامت روان و عزت نفس

 

فرمت فایل: word

تعداد صفحات: 60

 

سازمان بهداشت جهانی در سال 1994 مهارت زندگی را این گونه تعریف می کند : مهارت های زندگی یعنی توانایی لازم برای رفتار مثبت و سازگارانه که به فرد توان رویارویی موثر با چالش های زندگی روزانه را می دهد ( طارمیان ، 1378) .

طبق نظر بروکز[1] (1984) ، مهارت های زندگی رفتارهای آموخته شده و اکتسابی هستند که برای زندگی اثر بخش که شامل آگاهی و ایجاد شرایط لازم جهت رشد چنین رفتارهایی می باشد ، ضروری اند ( گینتر ، 1999).

اگر چه دو اصطلاح مهارت های زندگی و مهارت های اجتماعی هر دو بر اهمیت مهارت های رشدی اساسی زندگی تاکید دارند . اما بین آنها تمایز عمده وجود دارد . مهارت های اجتماعی زیر مجموعه مهارت های زندگی است و شامل عملکرد بین فردی می باشد که از دو بخش درون فردی و بین فردی تشکیل شده است . از جمله این مهارت های اجتماعی ، مهارت جرات ورزی و حل مساله می باشند . عده ای دیگر مهارت های اجتماعی را بر حسب اصلاحات رفتاری قابل مشاهده مانند تماس چشمی و ارتباطات کلامی و غیر کلامی مطرح می کنند (داردن و گازدا[2] ، 1996) .

2-2-2 اهمیت مهارت های زندگی از لحاظ سلامت روانی

رشد انسان در زمینه های روانی ، اجتماعی ، جسمانی ، جنسی ، شغلی ، اخلاقی و عاطفی صورت می گیرد . هر یک از این زمینه ها نیازمند مهارت و توانایی می باشد . در واقع می توان گفت که تکامل مراحل رشدی وابسته به مهارت و برتری در مهارت زندگی است زمانی که افراد مهارت های زندگی اساسی را کسب نمایند در عملکرد بهینه خود پیشرفت کنند آموزش مهارتها نقش اساسی را در بهداشت روانی ایفا می کند و زمانی که در یک مقطع رشدی مناسب ارائه شود نقش برجسته ای خواهد داشت . به طور یقین می توان گفت که بسیاری از نوروزها و سایکوزها ناشی از نقص در رشد مهارت های اساسی زندگی است . در واقع آموزش مهارت زندگی نقش درمانی دارد ( گینتر ، 1999).

آموزش مهارت هاي زندگي ،‌در برنامه هاي گوناگوني موثر و مفيد بوده است، از جمله : برنامه هاي پيشگيري از سوء مصرف مواد (بوتوين، 1984؛ پنتز[3]، 1983) بارداري نوجوانان (زابين[4] 1986؛ شينكه ، 1986) ، ارتقاي هوش (گونزالس[5] 1990) ، پيشگيري از بي بند و باري جنسي (الويس [6]، 1990) ، پيشگيري از ايدز(سازمان بهداشت جهاني ، 1994، انجمن كتاب مقدس ) آموزش صلح (پراتزمن [7] 1998) و ارتقاي اعتمادبه نفس و عزت نفس (تاكد، 1990) . بنابر اين اهميت و ارزش آموزش مهارت هاي زندگي با اهداف گوناگون پيشگرانه و افزايش سطح سلامت ،‌نمايان مي گردد. در تحقيقي از (ترزا[8] 1995) ، افزايش مهارتهاي زندگي در پيشگيري از خودكشي موثر نشان داده شد. همچنين (كيم[9]1994) ، دريافت كه آموزش مهارت هاي زندگي بر كودكان داراي ناتواني هاي يادگيري موثر است ( به نقل ازسازمان بهداشت جهاني، ترجمه نوري قاسم آبادي و محمد خاني ، 1377).

برخي مطالعات نشان مي دهد كه نوجوانان بزهكار در مقايسه با جوانان غير بزهكار، نقص هاي مهارتي بيشتري را نشان مي دهند .از دير باز اين موضوع روشن شده است كه بزهكاري ناشي از نقص در رشد مهارتهاي زندگي است. بدين معني كه مهارت هاي لازم جهت زندگي موثر هنوز رشد نيافته است. نقص در رشد كامل مهارت هاي زندگي در يك يابيش از يك جنبه رشد انسان مي تواند در نتيجه عوامل مختلفي اتفاق افتد از جمله ناشي از مشكلات يادگيري (مانند ناتواني هاي يادگيري، اختلال كمبود توجه) و يا محيط هاي يادگيري مشكل زا (مانند فقدان الگوهاي مناسب) بر اساس اين تبيين مداخلاتي جهت قوت بخشيدن به مهارت هاي موجود كه موجب پيشگيري از بزهكاري هاي آينده مي شوند،‌تعيين مي گردند. مراحل مداخله از طريق آموزش، تمرين مهارت ها، پسخوراند مربوط به انجام مهارت و اجراي طرح مداخله اي مي باشد ( داردن و گازدا، 1996).

پژوهش های متعدد نشان داده است که مهارت های زندگی در زمینه های زیر اثر گذاشته است :

الف- افزایش سلامت روانی وجسمانی :

1-تقویت اعتماد به نفس و احترام به خود (خود ارزشمندی )

2-مقابله با فشارهای اجتماعی و روانی

3-کمک به تقویت و ارتباطات بین فردی دوستانه

4-افزایش سطح رفتارهای سالم و مفید اجتماعی

ب- پیشگیری از مشکلات روانی ، رفتاری و اجتماعی :

1- کاهش مصرف سیگار و سوء مصرف مواد مخدر

2- کاهش اضطراب و افسردگی

3- کاهش آزار جسمانی دانش آموزان در محیط مدرسه و خانه

4- کاهش تمایلات و افکار خودکشی

5- کاهش افت تحصیلی (طارمیان ، 1378) .

یکی از مولفه های اساسی آموزش مهارت های زندگی ، بحث های گروهی است . بحث های گروهی موجب می شود که دانش آموزان استعدادها و توانایی های فردی خود را کشف کنند در ضمن از طریق مشکل گشایی گروهی راه حل هایی را برای مشکلات زندگی روزمره تجربه می کنند . حتی در این روش دانش آموزان احساس می کنند که مورد پذیرش همسالانشان هستند . از جمله تاثیرات مثبت دیگر گروهی افزایش توانایی خود رهبری ، خود کنترلی ، توانایی تصمیم گیری ، خوداثر بخشی ، منبع کنترل درونی و شایستگی های رفتاری اجتماعی دانش آموزان می باشد( میلرو نان[10] ، 2001) .

در مطالعه ای نیز که توسط کلینگمن (1998) انجام گرفت اهمیت مهارت های زندگی در زمینه هایی مانند برقراری ارتباط صمیمانه ، مسائل تحصیلی و شغلی ، رفتارهای خود تخریبی ، چاقی ، زندگی اجتماعی و بهداشت ، توسط نوجوانان دانش آموز ، اثر بخش تلقی گردید . در واقع این موارد ، نگرانی های آنان بود که امید داشتند از طریق آموزش مهارت های زندگی کمبودها و نقص ها جبران شوند و به پیشرفت نائل شوند.

آموزش مهارت های زندگی فرد را قادر می سازد تا دانش ها ، ارزش ها و نگرش ها را به توانایی های بالفعل تبدیل کند . مهارت های زندگی توانایی هایی است که فرد را قادر می سازد ، انگیزه و رفتار سالم داشته باشد و فرصت و میدان انجام چنین رفتارهایی را نیز ایجاد نماید . آموختن و به کارگیری مهارت های زندگی ، بر احساس فرد از خود و دیگران ، به اندازه ادراک دیگران از وی اثر می گذارد . مهارت های زندگی بر ادارک فرد از کفایت خود و اعتماد به نفس و عزت نفس اثر دارد .

و بنابراین نقش مهمی در سلامت روان دارد . همراه با افزایش سطح بهداشت روان ، انگیزه فرد در مراقبت از خود و دیگران ، پیشگیری از بیماریهای روانی ، پیشگیری از مشکلات بهداشتی و مشکلات رفتاری افزایش می یابد (سازمان بهداشت جهانی ، ترجمه نوری قاسم آبادی و محمد خانی ، 1377) .

 

[1]- Brooks

[2]- Darden & Gazda

1-Pentz

2-Zubin

3-Gonzalez

4-Olweus

5-Prutzman

6-Thereza

7-Kim

[10]- Miller & Nunn

 

فهرست مطالب

تعریف واهمیت مهارت های زندگی

اهمیت مهارتهای زندگی از لحاظ سلامت روانی

انواع مهارتهای زندگی

ابعاد مهارتهای زندگی

مهارت های ارتباط بین فردی-روابط انسانی

مهارت های حل مسله- تصمیم گیری

مهارت های مربوط به سلامت جسمانی- حفظ سلامتی

مهارت های رشد هویت- هدف در زندگی

مبانی نظری برنامه آموزش مهارتهای زندگی

اهداف آموزش مهارت های زندگی

و

جایگاه مهارتهای زندگی در اسلام  

تعریف و اهمیت سلامت روان

بهداشت روانی و اهمیت پیشگیری اولیه

ویژگی های افراد سالم از دیدگا ههای مختلف

دید گاههای مختلف در مورد سلامت روانی

دید گاه روان پزشکی

دید گاه رفتار گرایی

دید گاه انسان گرایی

دید گاه هستی گرایی

دید گاه شناختی

دید گاه بوم شناختی

مبانی نظری عزت نفس

توجه به عزت نفس در کودکان

اهمیت عزت نفس

علائم عزت نفس سالم و نا سالم

سوابق پژوهش

فهرست منابع

 

علوم تربیتی