مبانی نظری ارث قصاص، مصالحه در تعیین کیفر ، مصالحه در قصاص

معنی لغوی و اصطلاحی صلح قصاص

صلح در لغت به معنی آشتی، سازش، مصالح کردن، تراضی متنازعین، سلم، خلاف فسد و مقابل جنگ و حرب استعمال گردیده است

در اصطلاح فقهی صلح در معنای زیر بکار رفته است:

1- عقدی که برای رفع نزاع و منازعه وضع گردیده است

2- عقدی که برای رفع منازعه به تراضی وضع گردیده است.

3- عقدی که برای اصلاح متخلفین به کار می‌رود.

4- صلح عبارت است از رضایت طرفین و سازش بر چیزی از قبیل تملک عین یا منفعت یا اسقاط نمودن دین یا حق

5- عقدی است که به سبب آن اصلاح بین متداعیین و متنازعین محقق می‌شود

منفعت یا اسقاط دینبا توجه به تعاریف لغوی اصطلاحی و عرفی صلح و صرف نظر از ایرادات وارده بر تعاریف فوق الذکر از نظر عدم ذکر عوض و یا لزوم وجود اختلاف برای تحقق صلح می‌توان گفت صلح به عنوان یکی ازمسقطلات قصاص به تراضی و توافق صاحب حق قصاص و جانی به دیه یا کمتر و بیشتر از آن در قتل جرح و قطع عمدی اطلاق می‌گردد به عبارتی صلح گذشت از قصاص در مقابل عوض است .

گفتار دوم- تمییز صلح از مفاهیم مشابه

با توجه به نزدیکی معنای صلح با عفو لازم است تفاوتهای ان دو را  بیان کنیم. و به صورت مختصر نگاهی به سایر موارد سقوط قصاص از دیدگاه حقوقدانان اسلامی داشته باشیم. صلح با عفو از نظر ماهیت تفاوت اساسی دارد زیرا صلح از جمله اعمال حقوقی است که بر خلاف عفو، توافق دو انشا حقوقی برای تحقق آن لازم است به بیان دیگر صلح از جمله عقود استهمچنین صلح بر قصاص بر خلاف عفو در مقابل عوض است .

بعضی از صاحبنظران فارق اساسی بین صلح و عفو را عوض مادی یا مقابل ندانسته و صرفا از نظر معنوی بین این دو نهاد جزایی تفاوت قائل گردیده‌اند به این معنا که صرف نظر کردن از قصاص در ازای دیه یا مال اگر به قصد ترک حق به صورت تسامح باشد عفو است ولی اگر به خاطر مصلحت مصالح از نظر مادی و یا جبران ضرر معنوی باشد صلح تلقی می‌گردد

بنابراین می‌توان گفت صلح، گذشت از قصاص در مقابل عوض است لکن عفو گذشت از قصاص بصورت مجانی و بلاعوض است صرف نظر از تفاوتهای اساسی بین صلح و عفو به شرح فوق گاهی عفو و صلح در گذشت از قصاص در مقابل مال جمع می‌گردند به عنوان مثال گذشت از قصاص در ازای دیه از نظر آن دسته از فقها که مجازات قتل عمدی را به نحو تعیین قصاص می‌دانند صلح است ولی از دیدگاه آن عده از فقها که مجازات قتل عمدی را قصاص یا دیه  به نحو  تخییر معرفی کرده‌اند عفو است، چون قبول جانی در این فرض شرط نیست.

 فقها در مباحث حدود و قصاص و دیات و تعزیرات ضمن بیان موجبات مجازات، سبب یا اسباب سقوط آن‌ها  را نیز مورد بررسی قرار داده‌اند.

در حقوق اسلام عوامل سقوط مجازات متعدد برخی از آن‌ها  اختصاص به نوع معینی از مجازات دارد و در صورت تحقق صرفا موجب سقوط آن مجازات می‌گردند از قبیل ارث قصاص که فقط موجب سقوط مجازات قصاص است برخی دیگر از این اسباب از نظر تاثیر در سقوط مجازات دامنه عمل وسیع‌تری دارند و در صورت تحقق موجب سقوط تعدادی از مجازات ها می‌گردند به عنوان مثال فوت مرتکب جرم یکی از موارد سقوط مجازات است که در صورت بروز کلیه مجازات‌های بدنی یا مجازات‌های متعلق به شخص جانی را ساقط می‌کند.