مبانی نظری اعتیاد، انواع اعتیاد، علل اعتیاد، نظریه ها، درمان

تاریخچه اعتیاد:

گفته می شود که مصرف تریاک به عنوان یک ماده ی مکیف مقارن دوران ظهور یافت : از این رو است که عادت و اعتیاد به موا مخدر به عنوان یک مشکل اجتماعی است در ایران مطرح است ». مع هذا درمورد آغاز کشت خشخاش در ایران تاریخ معینی در اختیار نیست مگر آنکه فقط اقدام به کشت تریاک را در ایران به سده هیجدهم میلادی منسوب داشته اند. « آغاز زراعت تریاک سده هیجدهم می باشد.... دیری نپایید که (کشت تریاک) رونقی بسزا یافت . با پشتکار درویش نمایان هندی در ماهان کرمان بهترین تریاک فراهم گردید. چون « تریاک کاری» آزاد بود بی رویه و به دست هرکس پیش رفت و در پس پرده هم ، استعمار با تمام نیرو زراعت آنرا ترویج نمود. « در زمان سلطنت قاجاریه ، کشیدن تریاک یکی از

..............

- مروری بر تعاریف ، اصطلاحات و مفاهیم :

اعتیاد و وابستگی دارویی:

در چند دهه ی اول قرن بیستم، واژه اعتیاد به مواد شیمیایی به حالتی خاص اطلاق می شد که در اثر مصرف مواد به وجود می آمید. در آن زمان این اعتقاد وجود داشت ، افرادی که این مواد را استفاده می کنند به نحوی دارای ویژگی های غیر طبیعی هستند (تقوی، 1386).

..................

سوء مصرف :

برای تعریف و مفهوم سازی مشکلات مربوط به مصرف مواد و الکل بر حسب اطلاعات عینی تلاشها ی زیادی انجام شده ولی این تلاشها همواره به موفقیت منجر نشده اند. یکی از اصلاحاتی که طی سالها ی اخیر با پدیده ی اعتیاد و وابسشتگی پیوند بسیار نزدیکی پیدا کرده، اصطلاح سوء مصرف می باشد . انجمن روانپزشکی آمریکا(1994) این اصطلاح را به همراه ملاک های تشخیص آن به به شکل زیر معرفی نموده است :

...................

-  انواع مواد و طبقه بندی آنها :

پیش از شروع بحث درباره ی انواع مواد و طبقه بندی آنها ، آشنایی با چند اصطلاح که در طول بررسی و آشنایی با انواع مواد ضروری است ارائه می شود.

مواد روان گردان :

....................

مواد مخدر:

 اصطلاح مواد مخدر به کلیه مواد طبیعی و شیمیایی گفته می شود که اعتیاد آور باشند. بعضی از این مواد تخدیر کننده نبوده، ممکن است ایجاد تحرک و توهم نمایند. بنابراین به توصیه برخی از صاحبنظران این اصطلاح را باید در مورد موادی به کار برد که مصرف آنها در انسان حالات غیر عادی ایجاد می نماید. این حالات غیر عادی که عموماً هم مطلوب و لذت بخش است، به صورت موقت یا کاذب ایجاد می شود( قربان حسینی ، 1388).

..........

- مکاتب:

- عوامل زیستی – فیزیولوژیک(دیدگاه زیستی- فیوزولوژیک):

عوامل مطرح زیستی – فیزیو لوژیک که در دیدگاهی با همین نام معروفیت دارد، به دو دسته تقسیم می شوند:

الف- تبیین زیست شیمیایی و فیزیولوژیک به عنوان عوامل مطرح در وقوع(پدید آیی) وابستگی به مواد و نگهداری یا دوام آن.

.............

مکانیسم چهارم : تحمل کارکردی یا فونکسیونل :

در این مکانیسم پدیده های تحمل و محرومیت حاصل تغییرات سازگارانه عصبی تلقی می شود. در واقع سازگاری کارکردی در سیستم اعصاب ، بخشی از یک فرآیند تعادلی به حساب می آیند که با تاثیر حاد دارو شناختی پس از سوء مصرف مواد مقابله می کنند. برای مثال بسیاری از دارو های مورد سوء مصرف ، مثل باربیتورانها، بنزودیازپایینها و الکل که خاصیت ضد اضطرابی و خوب آور دارند ، علاوه بر اثرات دارو شناختی ویژه ای که دارند، از توانایی عمل شبیسه به گابا(GABA) نیز برخوردارند. این مسئله باعث می شود تا ضمن مصرف مستمر این مواد تغییرات سازگارانه، مانند کاهش تولید و آزاد سازی انتقال دهنده در سیناپس یا کاهش تعداد گیرنده های اختصاصی گابا به وقوع بپیوندند. چنین اثری ممکن است مسئول پدیده ی تحمل باشد، در نتیجه به دلیل ایجاد تحمل ، شخص برای کسب همان اثرات دارو شناختی به مصرف داروی بیشتری نیار پیدا می کند . اگر در چنین وضعیتی دارو ناگهان قطع شود، دوام تغییرات سازگارانه در کارکرد گیرنده می تواند به کاهش ناگهانی در فعالیت انتقال منجر شود و مشکلاتی را به بار آورد. برای مثال مصرف حاد مواد افیونی شلیک و آزاد سازی نورآدرنالین را در ساقه مغز کاهش می دهد، همین امر می تواند منجر به کاهش (یا افزایش) گیرنده های این تعدیل کننده در آن ناحیه شود. در وابستگی و تحمل کارکردی، مطرح ترین موضوع، تغییرات افزایشی یا کاهش در گیرنده های انتقال دهنده عصبی است که آن را مسئول وقوع آثار و علایم وابستگی به بعضی از مواد می دانند(آتش پور و همکاران، 1381).

...................

2- نقش عوامل توارثی – ژنتیکی در وقوع وابستگی :

تبیین های ژنتیک بر تحقیقات فامیلی، دوقلوها، فرزند خوانده ها، و اخیراً بر دخالت ژنهایی که بیش از چند سال از شناسایی آنها نمی گذرد، متکی است.

مطالعات ژنتیکی و خانوادگی و اختلالات همراه :

در اغلب موارد متخصصین بیماری های مختلف را در شکل خالص آنها و بدون وجود ارتباط با سایر بیماریها مورد مطالعه قرار می دهند. اما بیماریها را به ندرت می توان به صورت خالص و محض در نظر گرفت .

................

اعتیاد و اختلالات روانی همراه :

در اغلب موارد اعتیاد و بیماری های روانی را با یکدیگر می توان ملاحظه کرد. در جمعیت های بالینی ، همراهی اعتیاد و بیماری های روانی از یک همراهی تصادفی صرف، شیوع بیشتری دارد. این همراهی از هر دو سوی پیوستار مذکور امکان پذیر است. چه اعتیاد به سمت بیماری وچه از بیماری به سمت اعتیاد. بدین ترتیب این امکان وجود دارد که هر کدام از آنها باعث بروز دیگری شوند. مطابق مطالعات صورت گرفته 6/36 درصد الکینهای مزمن از یکی از بیماری های روانی رنج می برند. خطر اختلالات دو قطبی را در معتادین مورد مطالعه خود 1/53 درصد برآور کرده اند. این مقدار بیش از 4 برابر وضعیت عادی و در جمعیت

...............

مطالعات خانوادگی و ژنتیکی :

 تؤام بودن اعتیاد و بیماری های روانی چیزی فراتر از وقوع تصادفی آنها ست . لذا بسیاری از محققان معتقدند این اختلالات منشاء خانوادگی داشته و آ«ها را به این مسیر هدایت می کند تا ارتباط اعتیاد و مشکلات روانشناختی را

............