مبانی نظری استرس و فشار روانی

مبانی نظری استرس وفشار روانی(فصل دوم تحقیق)

مقدمه
از آن هنگام كه كلمه استرس  به عنوان ترجمان « هر نوع فشار روانی یا جسمی ، كه درجه آن از نظر قدرت یا تداوم از حد ظرفیت سازشی ارگانیسم فراتر رود و به ناسازگاری یا اختلال منجر شود » پیشنهاد گردیده است؛‌طبقات مختلف مردم ‌از هر سطح تحصیلی یا اجتماعی ـ به فراوانی و به گونه ای فراگیر از این كلمه برای بیان فشار عصبی یا روانی استفاده می كنند و به گونه ای احساس تنش خویش را با همین عبارت توصیف می كنند.
اما نكته این جاست كه اگر چه همه افراد ، كلمه استرس را به سادگی در سخنان روزمره شان به كار می برند ؛ شاید از آثار سوء و جدی آن به اندازه كافی آگاه نباشند و شیوه های ساده و صحیح پیشگیری از آن را به كار نبندند و خود آگاه و ناخود آگاه و خود خواسته به استرس های قابل اجتناب دچار شوند و از اینكه به طور مداوم و فزاینده با آن روبرو هستند ؛‌در شگفت نیز باشند .از آن جا كه پیامدهای استرس ،‌تهدیدی جدی برای سلامتی به شمار می آید و موجب كاهش لذت و بهره وری فرد از یك زندگی پربار می شود و همچون سدی در برابر پیشرفت ، ایفای نقش می كند ،‌و از آنجا كه بسیاری از استرس های روزمره با ساده ترین شیوه ها ، قابل پیشگیری هستند؛ آشنایی جامعه با پیشگیری از استرس و كنترل و مدارا با آن از ضرورت و اهمیت شایسته ای برخوردار است.
استرس ، پدیده ای امروزی نیست؛ هنگامیكه بشر یك شكارچی یا طعمه شكار بود نیز استرس وجود داشت .به هر حال ، در دنیای امروز، استرس همچون نفس كشیدن و راه رفتن، بخشی از زندگی است. اگر بخواهیم ساده تر بگوییم، استرس یك آتش است. به عبارت دقیق‌تر آتش زیر خاكستر است.آتش پنهان پایدار .ما می توانیم آن را كنترل نموده و از گرمی آن لذت ببریم ، یا آن را شعله ور نموده به آتش سوزی بزرگی مبدل نمائیم.با نداشتن راه صحیح، ‌بسیاری از ما حالت دوم را انتخاب می كنیم. ( پرومودباترا، 1375، صص 10-5)
تاریخچه استرس
استرس در مفهوم كلی ،‌پدیده ای نوظهور و منحصر به قرن حاضر نیست ولی تفاوتهای موجود ، از نقطه نظر تنوع ، استمرار و منابع در زمانهای گذشته و حال بسیار فاحش و قابل تعمق است.اجداد ما با استرس كوتاه مدت روبرو بودند، بدین معنی كه وقتی با آب و هوای بد ،‌كمبود مواد غذایی ، رقبا، دشمنان و… روبرو می شدند ، به سرعت و به صورت غریزی واكنش نشان داده و در این راه از تغییرات حاصل در سیستم فیزیولوژیكی و روانی خود یاری می جستند.به عبارت دیگر ،آنها با استرس زندگی نمی‌كردند بلكه در حواشی آن قرار داشتند. متاسفانه بشر امروزی در محیطی زندگی می كند كه به طور مداوم با شرایط، ‌عوامل و موقعیتهای توام با استرس روبرو است. (بوشهری، 1376، ص 35)
اصطلاح استرس یا فشار روانی كه از كلمه لاتین STRINGER مشتق شده ،‌به معنای در آغوش گرفتن ،‌فشردن و باز فشردن است؛ رفتارهایی كه می توانند با احساسات متضاد همراه باشند.برای مثال می توان كسی را در آغوش گرفت اما در همین حال وی را دچار اختناق كرد. (استورا،1377،ص25)
فشار روانی یا استرس كه واژه اصلی آن ، چنانچه گفته شد ریشه در زبان لاتین دارد در قرن هفده میلادی بسیار متداول بوده و به معنی سختی و دشواری ، فلاكت و محنت به كار رفته است.
در اواخر قرن هجده معنی آن به نیرو ،‌فشار ، زور و تلاش بسیار تغییر یافت و منظور از آن در وهله نخست ،‌ نیروهای ذهنی و جسمی فرد یا افراد بود.در سال 1910 سر ویلیام اسلر  متوجه ارتباط بین درد سینه و هیجانات زندگی شد و كشف كرد كه اضطراب و فشار باعث بیماری می گردد.
در سال 1930 والتر كانن  طی مقاله ای ، تعریف نوین و كاملا مختلفی از استرس ارائه داد.كانن اثرات استرس را روی حیوانات و انسانها مورد مطالعه قرار داد ، به خصوص واكنش « جنگ یا گریز » .زیرا انسان همانند حیوانات وقتی در مقابل خطری جدی قرار بگیرد یكی از سه حالت : مقاومت ،‌مبارزه یا تلاش برای فرار را انتخاب خواهد كرد .كانن دریافت وقتی افراد مورد آزمایش او در مقابل سرما ، كمبود اكسیژن ، و برانگیختگی قرار می گیرند می توان تغییرات فیزیولوژیكی فوری مانند ترشح آدرنالین را در آنها مشاهده كرد. (كوپر، 1370، ص 8)