کاهش خسارتهای ناشی از زلزله در ساختمانها از دو جنبه درخور بررسی است: از یک سو توجه به مسئله ایمنی در ساختمانهای مساجد در حال احداث زیرا با اینکه در موقعیت کنونی توجه به خطر زلزله امری بدیهی و اجتنابناپذیر به نظر میرسد ولی کاستیها و نقصهای شدیدی در این زمینه وجود دارد و در عمل فاصله فراوانی با استانداردهای جهانی داریم. از سوی دیگر به دلیل اینکه تعداد زیادی از ساختمانهای مساجد در حال احداث از سوی اسکلتسازی فلزی است، ایمنی آنها بیش از هر چیز به کیفیت جوش کاریها بستگی دارد اما فقدان کارگران ماهر یکی از علل مهم دور بودن از موازین فنی و اصول ایمنی در ساختوسازهای جدید است.
ایران کشوری است لرزه خیز که بر روی کمربند لرزه ای آلپ – هیمالیا قرار گرفته است. کشور ما همواره در طول تاریخ، شاهد زلزلههایی نیرومند بوده و همواره خسارتهای جانی و مالی زیادی را این پدیده طبیعی متحمل شده است. تجربه زلزلههای گذشته در ایران بیانگر این نکته است که مهم ترین عامل بروز خسارتهای فراوان اقتصادی و تلفات انسانی آسیب پذیری بالای ساختمانها و تاسیسات زیربنایی میباشد و در این میان با توجه به حجم گسترده ساختمانهای بنایی و وجود ضعفهای فنی و اجرایی در آنها، می توان عامل اصلی بروز خسارت در زلزله را آسیب پذیری بالای ساختمان های بنایی عنوان کرد. این در حالی است که تجربه همین زلزلهها نشان میدهد که ساختمانهای با مصالح بنایی که حداقلهای ضوابط آیین نامهای را رعایت نمودهاند، رفتار بسیار مناسبی از خود نشان دادهاند. ولی متأسفانه حجم ساختمانهای ساخته شدۀ مطابق استاندارد در مقابل ساختمانهای غیر استاندارد زیاد نیست و ساختمانهای مهم زیادی همچون مدارس، مساجد و غیره وجود دارند که ضوابط استاندارد ۲۸۰۰ را برآورده نمیسازند و نیاز به بهسازی دارند. از طرفی فصل هفتم دستورالعمل بهسازی لرزهای ساختمانهای موجود (نشریه شماره ۳۶۰) که به بهسازی ساختمانهای مصالح بنایی پرداخته، بسیار مختصر و بر مبنای تنش مجاز بوده و همخوانی چندانی با سایر فصول این دستورالعمل که بر مبنای روش عملکردی است، ندارد. در این راستا، با کار و تلاش مستمر و بهره گیری از آییننامهها و استانداردهای مختلفی همچون FEMA ،ASCE و آیین نامه هند و تشکیل جلسات متعدد با حضور جمع کثیری از صاحبنظران و متخصصین این امر و استفاده از نظرات داوری اساتید فن، «دستورالعمل بهسازی لرزهای ساختمانهای بنایی غیرمسلح» تهیه و ارایه گردید. در این دستورالعمل، پس از بیان کلیات، محدوده کاربرد و مراحل ارزیابی آسیب پذیری به ارزیابی وضعیت موجود و تعیین مشخصات مصالح پرداخته شده است. سپس روش ارزیابی کیفی آسیب پذیری شامل روشهای سریع و تفصیلی بیان شده است. در ادامه، روش ارزیابی کمی آسیب پذیری شامل روشهای تحلیل، تعیین سختی و مقاومت اجزاء و معیارهای پذیرش آمده و در نهایت، برخی راهکارهای بهسازی شامل بهسازی کلی و موضعی به همراه جزئیات آنها، تشریح شده است.
در این دستورالعمل، سعی شده تا حد ممکن شرایط کشور مدنظر قرار گیرد. با این وجود، به علت پیچیدگیهای رفتاری مصالح بنایی و عدم انجام آزمایشات کافی و متعدد در کشور، جهت شناخت رفتار مصالح بنایی متداول در ایران، جای تحقیقات و فعالیت بیشتر در این زمینه وجود دارد در نتیجه، کار حاضر خالی از ایراد نبوده و امید است با مطالعات بیشتر در این خصوص، در آینده شاهد سازگاری بیشتر آن با شرایط کشور باشیم.
عمران و ساختمان