مبانی نظری محکم و متشابه در قرآن، محورهای اختلاف تشابه

توضیحات: 35صفحه فارسی (word) با منابع کامل

دانلود تحقیق آماده با رفرنس دهی کامل فارسی و انگلیسی و پانویس ها، برگرفته از مقاله های فارسی و ترجمه تخصصی متون مقاله انگلیسی و مقاله بیس پایان نامه با ترجمه آماده کتاب های خارجی و کتاب های داخلی رشته های مختلف، مناسب برای انجام و نوشتن پروپوزال و آماده کردن فصل دوم پایان نامه، توضیح مولفه های پرسشنامه و مقاله داخلی و خارجی و طرح های تحقیقاتی

خلاصه ای از کار:

        - معناشناسی  محکم  و متشابه

الف- محکم

«واژه محکم» خلیل بن احمد فراهیدی (175ﻫ) در العین می نویسد: « اَحکَمَ فلّان عَنّی کذا، ای منعه، فلانی آن را از من باز داشت و «اِستَحکَمَ الاَمرُ ای وَثُقَ؛ آن امر محکم و استوار شد».[1] 

..................

ب- متشابه

تشابه از ماده شِبه و شَبَه به معنای مثل و مانند، و متشابه در باره چیزهایی به کار می رود که بخشی از آن با بخش دیگرش مشابهت دارد.

............

محکم  و متشابه در قرآن 

الف- محکم در قرآن

قوله تعالی«هُوَ الَّذِى اَنزَلَ عَلَیْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ ءَایَاتٌ محُّْكَمَاتٌ هُنَُّّ اُمُّ الْكِتَابِ وَ اُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ»[2] (اوست كه این كتاب را بر تو نازل كرد بعضى از آیه‏ها محكمات هستند، این آیه‏ها أم‌ الكتاب هستند، و بعضى آیه‏ها متشابه هستند).

.............

ب- متشابه درقرآن

تشابه در قرآن به دو معنا به کار رفته:

..............

محکم و متشابه در اصطلاح مفسران

تعاریف و تبیین هایی که از سوی عالمان اسلامی در باب محکم و متشابه، در اختیار است، گوناگون و مختلف می باشد. این گوناگونی، خود اهمیت این موضوع را در اندیشه اسلامی به عنوان

............

محورهای اختلاف تشابه

محورهای اختلاف در تعریف تشابه و به تبع آن تعریف محکم و متشابه در سه زاویه زیر قابل بررسی است:

- ماهیت تشابه؛

........................

................

1-ماهیّت تشابه

اساسی ترین محور اختلاف دیدگاه های مفسران اسلامی، به ماهیت تشابه باز می گردد.

...........

-گستره مفهومی تشابه

 در گستره مفهومی تشابه، دو دیدگاه خاص و عام قابل ذکر است.

-دیدگاه خاص؛- دیدگاه عام

..............

-گرایش های علمی

در حوزه گرایش های علمی سه نوع گرایش علمی متفاوت نسبت به تشابه وجود دارد:

الف- گرایش تفسیری

.............

-محکم: ابن کثیر گفته است: محکم، دلالت آن روشن و آشکار است و معنای آن بر احدی پوشیده نیست.[3]بعضی گفته اند: محکمات، آیاتی که از حیث بیان و تفصیل در معنا استوار بوده و دلالت آن ثابت است و آن اصل کتاب است آن چنان که ستون دین است واجبات و حدود و سایر چیزهایی که مردم به آن نیازمندند از امور دینشان در آن بیان شده است.[4]

ابوحیان می گوید: محکمات، معنای آن کامل، رسا و دقیق و صحیح است.[5]

...............................

آلوسی می گوید: اُمّ الکتاب یعنی آیات محکم، عمده و اصل در قرآن کریم هستند و غیرمحکمات به آن بازگشت می کند و عرب جایی اُمُّ الکتاب می نامند که آن جامع برای هر مرجعی باشد

.........................

- متشابه: صاحب تفسیر بحرالمحیط گفته است: تشابه یعنی معنای بعضی از آیات به بعضی دیگر در جنس و تصدیق شبیه است و تشابه، آن چنان که احتمال هایی را در برگیرد و ذهن و فکر از تمیز آن احتمال ها

......................

اهمیت و ارزشمندی متشابهات در علوم

با توجه به آنچه در تعریف موضوع بیان شد، شناخت آیات محکم و متشابه و چگونگی فهم متشابهات یکی از موضوع ها و مسایل بسیار مهم، دامنه دار و اثرگذار در حوزه دانش های قرآنی و تفسیر قرآن است که از جهات گوناگون می تواند مورد توجه قرار بگیرد:

................

الف) اهمیت علمی و نظری 

..............

ب) اهمیت تربیتی و عملی

..............

متشابهات و قلمرو آنها در حوزه های مختلف

لازم است دامنه و قلمرو آیات متشابه مشخص و تعیین شود؛ بنابراین پرسش اصلی اینکه آیات متشابه چه دامنه و قلمروی از مجموع آیات قرآن کریم را شامل می شود. در پرتو راهنمایی روایات دینی و سخنان اندیشمندان اسلامی و با جستجو در آیات و نوع دلالت آنها، می توان قلمرو گسترده ای از متشابهات را در قرآن سراغ گرفت، مهم ترین حوزه های تشابه و نمونه های آن را در شش گروه مرور می کنیم:

........................

1.حوزه اصول دین:

................

الف- توحید و خداشناسی

........................

دسته اول: آیاتی که از اوصاف بشری منسوب به خداوند حکایت می کند، مانند آیات کریمه : «الرَّحْمَانُ عَلىَ الْعَرْشِ اسْتَوَى»[6] و «یَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَیْدِیهِم»[7]

و «فَإِنَّكَ بِاَعْیُنِنَا»[8] و «نَسُواْ اللَّهَ فَنَسِیَهُم»[9] و «لَمَّا یَعْلَمِ اللَّهُ الَّذِینَ جَاهَدُواْ مِنكُمْ وَ یَعْلَمَ.

...........................

ب- نبوت و پیامبرشناسی

............

ج- معاد و قیامت شناسی

ایمان به معاد و حقایق غیبی بخشی از دین و شرط بندگی خدا است، بنابراین  قرآن کریم تأکید می کند که واقعیت آن عالم و نعمت های بهشتی و عذاب های جهنمی از حد تصور و ظرفیت ذهنی انسان ها بیرون است.

قوله تعالی «اَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجرِى مِن تَحتِهَا الْأَنْهَارُ كُلَّمَا رُزِقُواْ مِنهَْا مِن ثَمَرَةٍ رِّزْقاً»[10] و «قُلْ یَتَوَفَّیكُم مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِى وُکِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلىَ‏ رَبِّكُمْ تُرْجَعُون».[11]

....................

2- حوزه فروع و احکام شرعی

.................

الف: آیات مشتمل بر فلسفه و ملاکات احکام

  مراد از آن، مباحث نظری پیرامون احکام همچون ماهیت، چرایی و قلمرو آنهاست. اساسی ترین عرصۀ چالش و شبهه را می توان عمومیت و جاودانگی احکام دانست.

...........

ب- آیات احکام

...........

3.حوزه بطون و تأویلات

با توجه به ضابطه مند نبودن و مورد وفاق نبودن عرصه باطنی دلالت آیات، همواره این بخش از دلالت آیات در حوزه متشابهات قرار می گیرد. هم چنین مطابق برخی تعریف ها از معانی باطنی، لایه هایی از دلالت باطنی آیات از نسخ تشابه حقیقی خواهد بود. از دلالت های باطنی و تأویلی در میان مفسران تفاسیر متفاوتی ارائه شده است از جمله:

..............

4.حوزه وجوه بلاغی

بلاغت به معنای رسا، دلنشین و سخن را به مقتضای حال و درک مخاطب بیان کردن، ویژگی

.......................

الف) آیات مکرر

............

ب) آیات ناهمگون

............

5.در حوزه حروف مقطعه

برخی تفسیرها این حروف را در حوزه قلمرو متشابهات قرار می دهند. بحث در باره حروف مقطعه در دو محور انجام گرفت: 1-احکام یا تشابه حروف مقطعه. 2-مدلول حروف مقطعه. دو دیدگاه عمده در این زمینه بیان شد:  

1-فهم ناپذیری حروف مقطعه

..................

فهرست منابع

....................

......................

...................

[1] .ترتیب العین،ج1،ص411-412.

[2] .آل عمران، 7.

[3] .ابن کثیر،تفسیر القرآن العظیم،ج2،ص5.

[4] .طبری،جامع البیان،ج1،ص113.

[5] .ابوحیان،البحر المحیط،ج3،ص21.

[6] .طه،5.

[7] .فتح،10.

[8] .طور،48.

[9] .توبه،67.

[10] .بقره،25.

[11] .سجده،11.