خاستگاه دین: هر گروهی با طرز تفکری که دارد منشأ و خاستگاه دین را به گونه ای خاص تصویه می کند و آنرا خاستگاه و منشأ همه ادیان و باورهای دینی می داند.
دورکهیم: دین استقلال وجودی نداشته بلکه متغییری وابسته به عواملی چون اجتماعی و روانی یا زیستی می دانند شاید بتوان مهم ترین نظریاتی که در مورد منشأ و خاستگاه دین مطرح شده است را به سه حوزه جامعه شناختی – روانشناختی – پدیدار شناختی منحصر کرد که در بخش دیدگاه های جامعه شناختی نظریات اگوست کنت و دوکهیم و مارکس در دیدگاه روانشناختی به نظریات اوتو الیاده توجه شده است. نظریات فروید و دیدگاه پدیدار شناختی.
دیدگاه جامعه شناختی: بنا بر پوزیتیویستی آگوست کنت شناخت جهان تنها به روش علمی یعنی مشاهده و آزمایش امکان پذیر است شناخت اموری که غیر قابل مشاهده هستند غیر ممکن است او می گوید ذهن از سه مرحله گذار الهی – مابعدالطبیعی و مرحله اثباتی معتقد است.
مرحله الهی همان دوره آغازین فکر بشری است که خود این مرحله از نظر کنت به سه دوره:
1- آنیمیسم یا جاندار انگاری (همه موجودات اعم از جاندار و بیجان دارای درک و اراده و حب و بغض و سایر خصلتهای انسانی هستند).
2- چند خدایی یا شرک (در این دوره ارواح و نیروهای نوعی جانشین ارواح شخصی می شوند مجموعه درختان روح یا خدای حاصی دارد).
3- دوره یکتا پرستی یعنی (همه موجودات دارای روح و خدا واحد است یعنی ارواح انواع مختلف در هم ادغام و روح و خدای واحدی را تشکیل دادند) انسان از این مرحله ابتدایی ذهن گذر کرد و به مرحله دوم گذر ذهن رسید. یعنی مرحله مابعدالطبیعه ی در این دوره مفاهیم عام وانتزاعی مثل علت العلل – محرک اول- عقول – مجردات و امور معقول دیگر جانیشین خدایا خدایان می شود. که ذهن انسان از این مرحله نیز گذر کرده است.
مرحله سوم مرحله اثباتی یا پوزیتیویسم: این مرحله نهایی تحول ذهن و اندیشه است انسان در این مرحله از کشف علل پدیده هاچشم می پوشد فقط دنبال قوانین حاکم بر پدیده هاست حتی می خواهد امور مربوط به حوزه الهیات و ماوراءالطبیعه را هم با همین شیوه بررسی کند. نقد وبررسی اولا این الگوی مراحل سه گانه را نمی توان به تمام جوامع بشری تعمیم داد. ثانیاً سه ساحت معرفت دینی و فلسفی و علمی با هم قابل جمع است یعنی سه مرحله الهی مابعدالطبیعه و اثباتی از هم قابل تفکیک نیست به هم مرتبط است ثالثاً ناتوانی علوم تجربی در اثبات بسیاری از مسائل امروز کاملاً اثبات شده است.
فقه و حقوق اسلامی