پاورپوینت تفسیر موضوعی نهج البلاغه فصل 1

فصل اول:

خداشناسی

اهداف:

هدف از ارائه مطالب این فصل آن است که خواننده :

با رویکردهای مختلف به مقوله خداشناسی و پیامدهای آن توجه یابد.

به نحوه خداشناسی در نهج البلاغه آگاه گردد.

با موضوع خداشناسی در عینیت زندگی آشنا شود.

الف) روش خداشناسی:

نوع شناخت در رابطه با خداوند به شدت در زندگی آدمی تاثیر گذار است. خداشناسی، تنها امری قلبی و ذهنی  نیست، بلکه انسان هرطور که خدا را بشناسد، زندگی می کند. خداوند همه چیز یک مومن است. نوع فهم اهل ایمان از خدا، در روش، رفتار و کردار آنان تاثیر می گذارد. کسانی که خدا تلقی جاهلانه و تنگ نظرانه دارد، رحمت خدا را محدود می کنند و خداوند را همواره بر کرسی غضب می نشاند به انتظار اینکه از بنده اش لغزشی پیدا شود و به عذاب ابد کشیده شود. چنان که خوارج، خدا را این گونه فرض می کردند.

از نظر آنان، جز عده بسیار معدودی از بشر همه مخلد در آتش جهنم بودند. چنین اشخاصی همه مردم جهان را با دید کفر و الحاد می نگرند و دایره اسلام و مسلمانی را بسیار محدود تصور می کنند. اماکسانی که از خدا تلقی عالمانه و عاشقانه دارند، رحمت او را واسع می بینند؛ خداوند را همواره در جایگاه رحمت می دانند. چون بنده ای گناه ورزد و از ساحت قرب الهی دور گردد، خدای مهربان و از سر لطف و رحمت به سوی بنده عاصی بازگردد تا بنده توفیق استغفار و توبه بیابد، و چون بنده توبه کند توبه او را بپذیرد و او را قبول نماید.

مطهری، جاذبه و دافعه علی(ع) ص 166- 165.

ثُمَّ تَابَ عَلَیهم لِیتُوبُوا اِنَّّ اللهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحُیمُ.

پس [ خدا ] به آنان [ توفیق] توبه داد، تا توبه کنند. بی تردید خدا همان توبه پذیر مهربان است.توبه (9) : 118.

یعنی توبه بنده همیشه میان دو توبه از جانب خدای متعال قرار دار: یکی بازگشت خداوند مهربان به سوی بنده از سر رحمتش تا بنده را توفیق توبه دهد و دیگر، بازگشت خدای رحمان به بنده در اینکه او را بپذیرد و توبه اش را قبول نماید. البته بازگشت خدای مهربان به سوی بنده، از بازگشت بنده به سوی او بیشتر است:« اِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحُیمُ.»

این گونه خداشناسی، منطق قرآن و نهج البلاغه است؛ چنان که وقتی علی(ع) برای فرزند خویش، حضرت مجتبی(ع) و همه فرزندان معنوی خویش از دعا و توبه سخن گفته و به بازگشت به خدا فراخوانده، چنین فرموده است:

وَاعْلَمْ، أَنَّ الَّذِی بِیَدِهِ خَزَائِنُ السَّموَاتِ وَالاْرْضِ قَدْ أَذِنَ لَكَ فِی الدُّعَاءِ، وَتَكفَّلَ لَكَ بِالاْجَابَةِ،أَمَرَكَ أَنْ تَسْأَلَهُ لِیُعْطِیَكَ، وَتَسْتَرْحِمَهُ لِیَرْحَمَكَ، وَلَمْ یَجْعَلْ بَیْنَكَ وَبَیْنَهُ مَنْ یَحْجُبُكَ عَنْهُ، وَلَمْ یُلْجِئْكَ إِلَى مَنْ یَشْفَعُ لَكَ إِلَیْهِ، وَلَمْ یَمْنَعْكَ إِنْ أَسَأْتَ مِنَ التَّوْبَةِ،وَلَمْ یُعَاجِلْكَ بَالنِّقْمَةِ،وَلَمْ یُعَیِّرْكَ بِالاْنَابَةِ، وَلَمْ یَفْضَحْكَ حَیْثُ الْفَضِیحَةُ بِكَ أَوْلَى، وَلَمْ یُشدِّدْ عَلَیْكَ فِی قَبُولِ الاْنَابَةِ، وَلَمْ یُنَاقِشْكَ بِالْجَرِیمَةِ، وَلَمْ یُؤْیِسْكَ مِنَ الرَّحْمَةِ، بَلْ جَعَلَ نُزُوعَكَعَنِ الذَّنْبِ حَسَنةً، وَحَسَبَ سَیِّئَتَكَ وَاحِدَةً، وَحَسَبَحَسَنَتَكَ عَشْراً، وَفَتحَ لَكَ بَابَ الْمَتَابِ، وَ بابَ الاِ ستِعتَاب

بدان خداوندی که گنجینه های آسمان و زمین در دست اوست. تو را در دعا رخصت داده و خود اجابت آن را بر عهده گرفته و تو را فرموده که از او بخواهی تا عطایت کند، از او آمرزش طلبی تا بیامرزدت. میان تو و خود کسی را نگمارده تاتو را از وی بازدارد؛ تو را به کسی وانگذاشته که در نزد او شفاعت کند؛ اگر گناه کردی، از توبه منعت ننموده  و در کیفرت شتاب نفرموده. چون به او بازگرد؛ سرزنشت نکند؛ آنجا که رسواشدنت سزاست، پرده ات را ندرد؛ در پذیرفتتن توبه بر تو شخت نگرفته و حساب گناهانت را نکشیده و از بخشایش نومیدت نگردانیده، بلکه بازگشت را از گناه نیک شمرده و هر گناهت را یکی گرفته و هر کار نیکویت را ده به حساب آورده و در توبه را برایت بازگذارده و راه کسب خشنودی اش را گشوده. سید رضی، نهج البلاغه، نامه 31.

انسان هر گونه خدا را بیابد خود را آن سان می سازد، تا عبد به خصلت معبود در ید. آنان که خداوند را خودکامه، خشن و بی قانون تصور می کنند، حکومت، مدیریت، سیاست و روابط اجتماعی شان به همین رنگ در می آید و آنان که خدایشان خدایی لطیف، رحمان و رحیم استکه جزء عدل نمی کند، به حکومت، مدیریت، سیاست و روابط اجتماعی مناسب این فهم رو می کنند.

در آموزه های علوی، اهتمامی جدی در پیراستن اندیشه خداشناسی از فهم و تلقی های نادرست، و شناساندن خدایی است که ستون های دینش را بر عشق و دوستی خود بنیاد نهاده است:

اِنَّ هذا الاَسلامَ دِینُ اللهِ اصطَفَاهُ لِنَفسِهِ، و َ اصطَنَعهُ عَلَی عَیِنهِ، وَ اصفَاهُ خِیَرَهَ خَلقِهِ، وَ اشقَامَ دَعَائِمهُ عَلَی مَحَبَتَّهِ.