بررسی مقایسه ای استرس شغلی در بین مدیران و دبیران مقطع متوسطه

هدف از این مطالعه تعیین میزان استرس شغلی فرهنگیان  می باشد که در دو بخش آموزش و اداری مشغول به کار می باشند . این پژوهش یک مطالعه توصیفی و از نوع پیمایشی است که در سال 1389 با همکاری سازمان آموزش و پرورش  انجام گرفته است.

جامعه آماری فرهنگیان مقطع متوسطه شهرستان  714 نفر می باشد و از بین آنها با استفاده از جدول کرجس و مورگان افراد نمونه در دو قسمت فوق انتخاب شدند یعنی 100 نفر در قسمت اداری که 48 نفر مرد و 52 نفر زن بودند و 230 نفر در قسمت آموزشی که 100 نفر مرد و 130 نفر زن انتخاب شدند و مورد بررسی قرار گرفتند .

ابزار گردآوری داده ها دو پرسشنامه می باشد که هر پرسشنامه از دو بخش تشکیل شده است. بخش اول مشخصات فردی مانند جنسیت ، سابقه ی کار، نوع شغل، وضعیت تأهل ، تحصیلات، محل کار، حجم دانش آموزان و کار اضافی را مورد پرسش قرار می دهد و بخش دوم استرس شغلی را که فرد تجربه می کند مورد ارزیابی قرار می دهد که در این قسمت دو پرسشنامه جداگانه در نظر گرفته شده است.

پرسشنامه اول پرسشنامه ای است که خانم وفایی و با عنوان پرسشنامه شغلی معملان ایران و بر اساس پرسشنامه کوپر ساخته است و دارای 65 گویه است و افرادی که به تدریس اشتغال دارند به آن پاسخ داده­ اند و پرسشنامه ای که توسط آقای قاسمی به راهنمایی دکتر علاقه بند و دکتر دلاور با عنوان پرسشنامه استرس شغلی مدیران و معاونان ساخته است و دارای 32 سوال می باشد و مدیران و معاونان به آن پاسخ داده اند . هر سوال به صورت یک پیوستار 5 درجه ای (هیچ، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد) در نظر گرفته شده است و به ترتیب نمره های 1-2-3-4-5 به آن اختصاص یافته است.

نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد بین میزان استرس افرادی که به تدریس اشتغال دارند و همچنین میزان تحصیلات ، سابقه تدریس، وضعیت تأهل و اضافه کار این افراد رابطه معناداری وجود ندارد.

بین میزان استرس افرادی که شغل اداری دارند و همچنین با توجه به سابقه کار ، وضعیت تاهل ، حجم دانش آموزان و وضعیت مسکن آنها رابطه معناداری وجود ندارد.

بین میزان استرس افرادی که شغل اداری دارند با توجه به سطح تحصیلات آنها رابطه معناداری وجود دارد و هر چه سطح تحصیلات این افراد بالاتر رفته است استرس شغلی آنها نیز افزایش یافته است.

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات پژوهش... 1

1-1- مقدمه1

1-2- بیان مسئله3

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش5

1-4- اهداف پژوهش7

1-4-1- هدف کلی:7

1-4-2- هدف های جزئی:7

1-5- فرضیه های پژوهش7

1-6- سوالات پژوهش9

1-7- تعاریف واژه های نظری و عملیاتی9

فصل دوم: ادبیات تحقیق.. 12

2-1- بخش اول: مباحث نظری12

2-1-1- تاریخچه مطالعات مربوط به فشارهای عصبی و روانی12

2-1-2- استرس و گرایش های آن:17

2-1-3- عوامل ایجاد کننده فشار های عصبی و روانی:20

2-1-4- تغییرات عمده در زندگی به عنوان عوامل موثر بر بروز فشارهای عصبی و روانی:21

2-1-5- درگیری های زندگی روزانه، منبعی جهت ایجاد فشارهای عصبی و روانی:27

2-1-6- تفاوت های فردی و فشارهای عصبی و روانی28

2-1-7- شخصیت و فشار های عصبی و روانی:30

2-1-8- عوامل ایجاد کننده استرس درون سازمانی ( فشارزاهای شغلی):34

2-1-9- عدم امنیت شغلی:37

2-1-10- تقاضای مربوط به روابط متقابل (مناسبات انسانی در محیط کار):45

2-1-11- حمایت اجتماعی:46

2-2- بخش دوم: پیامدهای فشارهای عصبی و روانی48

2-2-1- پیامدهای روانی استرس:53

2-2-2- پیامد های رفتاری فشارهای عصبی و روانی:55

2-2-3- پیامد های سازمانی فشارهای عصبی و روانی:56

2-2-4- تسلط بر موقعیت ها و شرایط محیطی فشارزا:58

2-2-5- خود خواهی دیگر خواهانه و احساس مفید بودن:59

2-2-6- توصیه در مورد مشکلات کمی کار و فقر شغلی و رفع استرس ناشی از فشار زمانی63

2-2-7- استرس شغلی معلم64

2-2-8- مشکلات ناشی از شرایط نا مطلوب کاری معلم70

2-2-9- مشکلات رفتاری دانش آموزان72

2-2-10- استرس شغلی، از افسانه تا واقعیت77

2-2-11- منابع اصلی استرس79

2-2-12- اثرات استرس در محیط كار97

2-2-13- علل فشار روانی معلمان115

2-3- بخش سوم: مروری بر تحقیقات انجام شده پیرامون استرس شغلی131

2-3-1- پژوهش های انجام شده در ایران:139

فصل سوم: روش تحقیق.. 155

3-1- مقدمه155

3-2- پیمایش155

3-3- جامعه آماری تحقیق155

3-4- روش نمونه گیری155

3-5- ابزار گردآوری اطلاعات156

3-6- اعتبار علمی ابزار گردآوری اطلاعات156

3-7- روش تجزیه و تحلیل داده ها158

3-8- روش و نحوه اجرای پژوهش158

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق.. 160

4-1- مقدمه160

4-2- توصیف نمونه دبیران160

4-3- توصیف نمونه مدیران165

4-4- بررسی فرضیات پژوهش169

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات.. 188

5-1- مقدمه188

5-2- اشاره به نتایج پژوهش188

5-3- محدودیت های پژوهش189

5-4- پیشنهادات اجرایی190

5-5- پژوهش های آتی191

5-6- بررسی نتایج خود با نتایج داخلی و خارجی191

پیوست194

فهرست منابع203

چکیده لاتین218

 فهرست جداول

جدول 2-1: رویدادهای زندگی فشارزا از هولمز و راهه (1367)، (ول-وارد، 1373، صص 76-75)22

جدول شماره 2-2: مقایسه رویدادهای عمده فشارزا در تحقیقات مختلف26

جدول 2-3: عامل های فیزیکی استرس در محیط کار:42

جدول 2-4: خلاصه ای از پیامدهای فردی استرس56

جدول 2-5: درجه بندی استرس حوادث زندگی هولمزوراهه(منبع سارافینو 2006، ص 164)96

جدول 3-1: توزیع نمونه آماری فرهنگیان به تفکیک اداری و آموزشی156

جدول 3-2 : تناظر سوال های پرسشنامه مدیران و معاونان با هر یک از مولفه ها157

جدول 4-1: فراوانی های مربوط به جنسیت دبیران160

جدول 4-2: فراوانی های مربوط به سطح تحصیلات دبیران161

جدول 4-3: فراوانی های مربوط به سابقه تدریس یا کار دبیران162

جدول 4-4: فراوانی های مربوط به وضعیت تأهل دبیران163

جدول 4-5: فراوانی های مربوط به کار اضافی دبیران163

جدول 4-6: فراوانی های مربوط به محل تدریس یا کار دبیران164

جدول 4-7: جمع استرس شغلی دبیران164

جدول 4-8: فراوانی های مربوط به جنسیت مدیران165

جدول 4-9: فراوانی های مربوط به سطح تحصیلات مدیران165

جدول 4-10: فراوانی های مربوط به سابقه تدریس یا کار مدیران166

جدول 4-11: فراوانی های مربوط به وضعیت تأهل مدیران167

جدول 4-12: فراوانی های مربوط به محل تدریس یا کار مدیران167

جدول 4-13: نمره استرس شغلی مدیران168

جدول 4-14: میانگین و انرحاف استاندارد نمرات استرس شغلی دبیران بر حسب جنس169

جدول 4-15: نتایج آزمون T در مورد مقایسه نمرات استرس شغلی دبیران بر حسب جنس170

جدول 4-16: میانگین و انحراف استاندارد نمرات استرس شغلی دبیران با توجه به سطح تحصیلات171

جدول 4-17: نتایج آزمون F در مورد تفاوت بین میانگین نمرات استرس شغلی دبیران با توجه به سطح تحصیلات آنها172

جدول 4-18: میانگین و انحراف استاندارد نمرات استرس شغلی دبیران با توجه به سابقه تدریس آنها173

جدول 4-19: نتایج آزمون F در مورد مقایسه نمرات استرس شغلی دبیران با توجه به سابقه تدریس آنها174

جدول 4-20: میانگین و انحراف استاندارد نمرات استرس شغلی دبیران با توجه به وضعیت تأهل175

جدل 4-21: نتایج آزمون T در مورد مقایسه میانگین نمرات استرس شغلی دبیران با توجه به وضعیت تاهل176

جدول 4-22: میانگین و انحراف استاندارد نمرات استرس شغلی دبیران بر حسب اضافه تدریس177

جدول 4-23: نتایج آزمون T در مورد مقایسه میانگین نمرات استرس شغلی دبیران با توجه به اضافه تدریس178

جدول 4-24: میانگین و انحراف استاندارد نمرات استرس شغلی مدیران بر حسب جنسیت179

جدول 4-25: نتایج آزمون T در مورد مقایسه نمرات استرس شغلی مدیران با توجه به جنسیت آنها180

جدول 4-26: میانگین و انحراف استاندارد نمرات استرس شغلی مدیران با توجه به سطح تحصیلات آنها181

جدول 4-27: نتایج آزمون F در مورد مقایسه نمرات استرس شغلی مدیران با توجه به سطح تحصیلات آنها182

جدول 4-28: میانگین و انحراف استاندارد نمرات استرس شغلی مدیران با توجه به سابقه کار آنها183

جدول 4-29: نتایج آزمون F در مورد مقایسه نمرات استرس شغلی مدیران با توجه به سابقه کار آنها184

جدول 4-30: میانگین و انحراف استاندارد نمرات استرس شغلی مدیران بر حسب وضعیت تاهل185

جدول 4-31: نتایج آزمون T در مورد مقایسه نمرات استرس شغلی مدیران با توجه به وضعیت تأهل آنها186

 فهرست نمودارها

نمودار2-1: گرایش پاسخ نسبت به استرس (ول-وارد، 1373، ص 14)18

نمودار 2-2: گرایش تاثیر متقابل نسبت به استرس،(ول-وارد، 1373، ص 16)19

نمودار 2-3: سطح بهینه فشارهای عصبی و روانی (طوسی، 1368، ص 76).20

نمودار 2-4: جنبه های شیمیایی (جسمانی ) استرس (ول-وارد، 1373،ص 19)52

نمودار 4-1: میانگین نمرات استرس شغلی دبیران بر حسب جنس170

نمودار 4-2: میانگین نمرات استرس شغلی بین دبیران بر حسب تحصیلات172

نمودار 4-3: میانگین نمرات استرس شغلی دبیران با توجه به سابقه تدریس174

نمودار 4-4: میانگین نمرات استرس شغلی دبیران با توجه به وضعیت تأهل176

نمودار 4-5: میانگین نمرات استرس شغلی دبیران بر حسب اضافه تدریس178

نمودار 4-6: میانگین نمرات استرس شغلی مدیران بر حسب جنسیت180

نمودار 4-7: میانگین نمرات استرس شغلی مدیران با توجه به سطح تحصیلات آنها182

نمودار 4-8: میانگین نمرات استرس شغلی مدیران با توجه به سابقه کار آنها184

نمودار 4-9: میانگین نمرات استرس شغلی مدیران بر حسب وضعیت تأهل186