تأثیرات سیاسی و اجتماعی نفت در خوزستان از كشف آن تا پایان حكومت پهلوی اول

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد«M.A»

رشته : تاریخ

گرایش : ایران دوره اسلامی

عنوان :

         نفت با اکتشاف خود در خوزستان وبه ویژه مسجد سلیمان تحولات بسیاری را برای تاریخ سیاسی و اجتماعی مردم خوزستان رقم زد.این پژوهش تحت عنوان « تأثیرات سیاسی و اجتماعی  نفت در خوزستان از كشف آن تا پایان حكومت پهلوی اول19به بررسی ابعاد سیاسی و اجتماعی این مسئله بپردازد از نتایج حاصل می توان به موارد زیر اشاره کرد. با اسکان گارگران و مهندسین انگلیسی و هندی  باعث ترویج فرهنگ انگلیسی در خوزستان شد .نوع شهرک سازی شرکت نفت بر ساختار معماری خوزستان تاثیر گذارد.

        از آنجا که کارگران شرکت نفت حقوق بیشتری از سایر حرف سنتی رایج در خوزستان دریافت  می کردند نوعی تفاوت طبقاتی در خوزستان ایجاد گشت.از لحاظ سیاسی انگلستان ابتدا پیمان هایی با خوانین بختیاری به منظور حفاظت از لوله های نفتی بست و به نوعی آنها را شریک منافع شرکت نمود اما کوشید تا با دادن وام های کلان به آنها نوعی وابستگی در خوانین بختیاری ایجاد نماید .از طرف دیگر با حمایت از شیخ خزعل کوشید استقلال این منطقه ی زرخیز را از ایران فراهم آورد ودر جنگ جهانی اول تلاش نمود قیام های ضد استعماری مردم عرب را بواسطه حفظ امنیت نفت در خوزستان سرکوب نموده و با روی کار آمدن حکوت پهلوی اول با عدم حمایت از شیخ خزعل زمینه سرکوب وی را فراهم آورد.

لغات کلیدی:

خوزستان، قرن 19،نفت، بختیاری ها ، شیخ خزعل

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                      صفحه

چکیده..........................................................................................................................................................1

مقدمه...........................................................................................................................................................2

فصل اول : کلیات تحقیق

1-1- بیان مسئله.........................................................................................................................................4

1-2- ضرورت انجام پژوهش.....................................................................................................................5

1-3- سوالات تحقیق..................................................................................................................................5

1-4- فرضیات............................................................................................................................................6

1-5- پیشینه تحقیق....................................................................................................................................7

1-6- اهداف پژوهش...............................................................................................................................10

1-7- نوع روش تحقیق............................................................................................................................10

1-8- روش گردآوری اطلاعات...............................................................................................................10

1-9- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات......................................................................................................10

1-10- بررسی منابع و مأخذ....................................................................................................................11

فصل دوم : بررسی کوتاه درجغرافیا تاریخی و اقوام خوزستان

2-1جغرافیای تاریخی خوزستان............................................................................................................... 14

1 -1- 1-وجه تسمیه خوزستان............................................................................................................... 14

2-2- شهرهای مهم و تاثیر گذار خوزستان .............................................................................................20

2-3- پیشینه قبایل ساكن در سواحل و خوزستان ومناسبات آنها با حكومتهای قبل از قاجار....................26 

2-4- طوایف خوزستان  ...........................................................................................................................28

2-4-1- ایل بختیاری.................................................................................................................................28

2-4-2- بنی طرف.....................................................................................................................................30

2-4-3- آل زعاب......................................................................................................................................31

2-4-4- بنی کعب.................................................................................................................................... 32

2-4-5- قبایل هوله.................................................................................................................................. 35

2-4-6- آل مذکور.................................................................................................................................... 37

2-4-7- عتـوبـی ها................................................................................................................................. 38

2-4-8- قواسم .........................................................................................................................................40

2-5- نگاهی گذرا به اوضاع سیاسی– اجتماعی خوزستان عصر قاجار.................................................... 43

فصل سوم :سیر نفت در ایران و خوزستان

3-1- تاریخ سیاسی نفت ایران................................................................................................................. 46

3-2- تاریخ نفت...................................................................................................................................... 47

3-3- استحصال نفت در جهان................................................................................................................. 51

3-4- بنیانگذاران صنعت نفت در جهان................................................................................................... 52

3-5- از امتیازات نفتی تا تأسیس شركت نفت ایران و انگلیس................................................................    52

3-6- امتیاز و سلطه.................................................................................................................................. 54

3-7- امتیازات نفتی در ایران.................................................................................................................... 55

3-8- امتیاز هوتز...................................................................................................................................... 56

3-9- امتیاز رویتر و پیامدهای آن............................................................................................................ 56

3-10- دومین چاه نفت خیز 1908م/1287 ﻫ ش.................................................................................... 59

3-11- تجدید قرارداد 1933م/1312 ﻫ ش.............................................................................................. 60

فصل چهارم : بررسی تاثیر نفت بر اوضاع سیاسی خوزستان

4-1-ساختارسیاسی.................................................................................................................................. 63

4-2-اوضاع سیاسی خوزستان.................................................................................................................. 63

4-3-حکومت مرکزی خوزستان و ارتباط آن با حکومت های محلی...................................................... 64

4-4-سیاست انگلستان در خوزستان....................................................................................................... 69

4-5-نقش خان ها، شیوخ و قدرت های محلی در ساختار سیاسی خوزستان......................................... 72

4-6-شیخ خزعل...................................................................................................................................... 74

4-7- کشف نفت و شیخ خزعل................................................................................................................77

4-8-روابط شیخ خزعل با خان های بختیاری.......................................................................................... 78

4-9- امتیاز نفت جنوب و آغاز کار آن.................................................................................................... 79

4-10- سندیكای امتیاز............................................................................................................................. 81

4-11- قراردا 1907 و نفت...................................................................................................................... 83

4-12- کشف نفت در مسجد سلیمان و اهمیت یافتن نفت خوزستان برای انگلیس................................ 84

4-13- شركت نفت ایران و انگلیس 1909م/1288 ﻫ ش......................................................................... 85

4-14- شرکت نفت انگلیس و بختیاری.....................................................................................................90

4-15-  فروش اراضی نفتی........................................................................................................................97

4-16- وام های خان های بختیاری از شرکت نفت.................................................................................. 98

4-17- ارتباط رضاخان با نفت............................................................................................................... 103

4-18- خوزستان در زمان مظفرالدین شاه وتعامل خزعل با حاکمیت..................................................... 106

4-19- جنگ جهانگیر اروپا و پیوستن شیخ خزعل به انگلستان.............................................................. 110

4-20- جهاد عشایر خوزستان در جنگ جهانی اول و واکنش انگلستان برای حفظ نفت....................... 114

فصل پنجم: بررسی تاثیر نفت بر تحولات اجتماعی مردم خوزستان

5-1- رشد شهرنشینی در آبادان............................................................................................................... 125

5-2- نقش مردم خوزستان در صنعت نفت............................................................................................. 126

5-3- بررسی اوضاع فرهنگی خوزستان بعد از اکتشاف نفت................................................................... 130

5-4- چگونگی شکل گیری شهرک های نفتی......................................................................................... 137

5-5- چگونگی تبدیل اردوگاه های نفتی به شهرک ها........................................................................... 138

5-6- شهرک های نفتی تافته ی جدا بافته جامعه خوزستان..................................................................... 140

5-7- ناکامی شرکت نفت در برقراری موازنه درست در رشد شهرک های نفتی..................................... 142

5-8- اضمحلال شیوه‌های سنتی و اقتصاد بومی ......................................................................................144

5-9- توسعه شهر نشینی...........................................................................................................................145

5-10- تحلیل نظام اجتماعی شرکت نفت در خوزستان........................................................................... 147

5-11- امکانات رفاهی شرکت نفت ابزاری برای اعمال نفوذ اجتماعی بر کارگران.............................. 147

5-12- رشد مهاجرت به مناطق نفت خیز................................................................................................ 148

5-13- پدید آمدن ناموزون حاشیه نشینی................................................................................................. 149

5-14- ایجاد ملی گرایی بر کارگران شرکت نفت.................................................................................... 149

5-15- ناهمگونی رشد امکانات............................................................................................................... 150

5-16- چگونگی بروز تغییرات فرهنگی در اثر اقدامات شرکت نفت...................................................... 151

نتیجه گیری............................................................................................................................................... 155

منابع و ماخذ..............................................................................................................................................157