مطالعه مقایسه ای و تطبیقی مسئولیت مدنی مدیران شركتهای تجاری و مدنی در انجام معاملات

در هر مورد كه شخص ناگزیر از جبران خسارت دیگری می باشد می گویند در برابر او مسئولیت دارد یا ضامن است. مسئولیت لازمه داشتن اختیار است. انسان آزاد و عاقل از پیامد كارهای خویش آگاه و مسئول آن است.
این قاعده عادلانه از دیرباز وجود داشته است كه: هر كس به دیگری ضرر بزند باید آن را جبران كند مگر در مواردی كه اضرار به غیر به حكم قانون باشد یا ضرری كه به شخص وارد آمده است ناروا و نامتعارف جلوه نكند. بنابراین مسئولیت شخص نسبت به جبران خسارت ناشی از اعمال خود قاعده ای طبیعی و موافق قاعده است. 
در حقوق انگلیس و به تبع آن در حقوق آمریكا اصطلاح مسئولیت با خطا و تقصیر در هم آمیخته و مسئولیت ناشی از خطا Tortious Liability یا به اختصار حقوق خطاها Tort Law نامیده می شود. مسئولیت خطایی در اثر نقض تكلیفی كه قانون آن را مقرر كرده است ایجاد می شود. در كامن لا این مسئولیت با عنوان های ویژه مانند تجاوز و مزاحمت و اهانت و جعل مطرح می شود. ولی در نظریه های جدید نویسندگان كوشیده اند كه از قالب محصور و سنتی خارج شده و نظریه عمومی مسئولیت را ارائه كنند. 

فصل اول: بررسی مسئولیت مدیران در قبال انجام معاملات در شركتهای تجاری
بخش اول: كلیات: بیان قاعده كلی مبنی بر ترتیب مسئولیت برای شركتهای تجاری در انجام معاملات با فرض جمع شرایط ذیل و عدم ترتیب مسئولیت برای مدیران (مگر در موارد استثنایی)
1. انجام معامله از سوی مدیران در حالتی كه شركت واجد شخصیت حقوقی است.
2. انجام معامله از سوی مدیران در حدود موضوع شركت و در بعضی از شركتها در حدود اختیارات شركت.
3. انجام معامله از سوی مدیران در صورت ذكر سمت مدیران و در صورت عدم ذكر سمت اثبات معامله برای شركت
4. انجام معامله از سوی تمامی مدیران مجاز
5. انجام معامله از سوی مدیران غیر معزول یا غیر مستعفی و یا در صورت معزول یا مستعفی، مراتب به اداره ثبت شركتها اعلام نشده باشد.
بخش دوم: مسئولیت مدیران شركتهای تجاری در قبال انجام معاملات
مبحث اول: مسئولیت غیر مستقیم مدیران معامله كننده (رجوع شركت یا سهامداران و اعضاء به مدیران پس از اینكه طرف معامله حقوق خود را از شركت مطالبه كرد)
مبحث دوم: مسئولیت مستقیم مدیران معامله كننده (رجوع مستقیم طرف معامله به مدیران) تربیت مسئولیت مستقیم بر مدیران در مقابل طرف معامله در صورت جمع شرایط ذیل می باشد.
1.انجام معامله از سوی مدیران در حالتی كه شركت هنوز شخصیت حقوقی نیافته است.
2. انجام معامله از سوی مدیران، خارج از موضوع شركت و در بعضی از شركتها خارج از حدود اختیارات
3. انجام معامله از سوی مدیران در صورت عدم ذكر سمت مدیران و یا عدم اثبات معامله برای شركت
4. انجام معامله از سوی بعضی مدیران نه همه آنها
5. انجام معامله از سوی مدیران معزول یا مستعفی به شرط اینكه مراتب به اداره ثبت شركتها اعلام شده باشد.
فصل دوم: بررسی مسئولیت مدیران در قبال انجام معاملات در شركتهای مدنی
بخش اول: بیان قاعده كلی مبنی بر ترتیب مسئولیت برای شركاء شركتهای مدنی در انجام معاملات با فرض جمع شدن شرایط ذیل و عدم ترتیب مسئولیت برای مدیران (مگر در موارد استثنایی)
1. انجام معامله با رعایت حدود اختیارات
2. انجام معامله با فرض اهلیت مدیر
3. انجام معامله با رعایت مصلحت شركاء
بخش سوم: مسئولیت مدیران شركتهای مدنی در قبال انجام معاملات در صورت جمع شرایط ذیل است:
1. انجام معامله در صورت عدم اهلیت مدیر
2. انجام معامله با فرض عدم رعایت حدود اختیارات
3. انجام معامله با فرض عدم رعایت مصلحت شركاء