مفهوم خانواده از نظر حقوقی محض

مقدمه
تعریف خانواده :
1«- ازنظر حقوقی محض ، خانواده عبارت است  ازمجموع اشخاصی  كه به واسطه  قرابت بهم بستگی دارندواین خویشاوندی رابطه ای است كه از نسب  یانكاح یا رضاع حاصل می شود وخود  نكاح ، عقدی است  كه به واسطه آن زن  و مرد به قصد  مشاركت در زندگی  وتعاون  بایكدیگر قانوناً متحد شده اند واین  تعریفی است  كه حقوقدانان  ما تقریبا به طور هم آهنگ  از نكاح نموده اند »[1]
«خانواده به معنای  عام ، یاخانواده گسترده عبارت ازگروهی است مركب  ازشخص وخویشان نسبی همسر او ، گروهی كه ازیكدیگر  ارث می برندمواد 862، 1032 قانون مدنی طبقات اقرباء نسبی را بیان می كند[2] »« ماده  1032 : قرابت نسبی به ترتیب طبقات ذیل است .
طبقه اول : پدر ومادر  واولاد  واولاد اولاد .
طبقه دوم : اجداد وبرادر وخواهر واولاد آنها
طبقه سوم : اعمام وعمات واخوال وخالات واولاد آنها» [3].
«ضابطه  این خانواده  ، همان ارث بردن است البته نكاح با بعضی ازاقرباء  سببی قانوناً ممنوع است.»[4]
« ماده 1047 قانون مدنی  بیان میدارد  : « نكاح  بین اشخاص ذیل به واسطه مصاهره  ممنوع است :
1-  بین مردومادر وجدات زن  اوازهر درجه كه باشد اعم از نسبی  ورضاعی .
2- بین مردوزنی كه سابقاً زن پدر ویایكی ازاجداد زن پسر  یازن یكی ازحفاد او بوده است هرچند  قرابت رضاعی باشد .
3- بین مرد بااناث ازاولاد زن  از هر درجه كه باشد  ولو رضاعی  مشروط بر اینكه بین زن وشوهر  زناشویی واقع شده باشد . »[5]
«حتی مامور  اجرای احكام  نمی تواند متصدی اجرای حكم نسبت به اشخاصی كه با آنها  قرابت سببی  تا درجه معینی  دارد ( ماده 28 قانون اجرای احكام  مدنی ) به هر حال  ،خانواده  به معنای گسترده  درقدیم اهمیت بیشتری داشته ولی درعصر جدید اهمیت  خود را تاحد زیادی از دست داده است.  خانواده  به فضای خاص ، عبارت از زن  وشوهر وفرزندان  تحت سرپرستی  آنها ست كه معمولا  باهم زندگی می كنند وتحت ریاست شوهر وپدر هستند . معیار ضابطه  تشكیل این خانواده  همان ریاست یك شخص براعضای آن است ماده 1105 ق .م می گوید : درروابط زوجین ریاست خانواده  با شوهر است . » [6]

اهمیت خانواده
خانواده ، از قدیمی ترین  ومهم ترین گروه است كه از آغاز بشر وجود داشته است. خانواده ، اولین جمعی است كه انسان  در آن وارد می شود وآداب ورسوم اخلاقی را از آن می آموزد .
« خانواده ، درحفظ وگسترش  قدرت ملی نقش موثری را ایفا می كند به بیان دیگر ، رابطه ای نزدیك بین قدرت ملی وخانواده  وجود دارد وسستی وتباهی  خانواده ها  انحطاط  ملت را به دنبال می آورد  ونیزتاریخ  از سستی خانواده دردورهای  انحطاط خبر می دهد . خانواده ا زنظر  اقتصادی  نیز نقش مهمی را در طول تاریخ ایفا كرده است، مخصوصاً  در كشور ماهنوز  اكثر واحدهای كشاورزی  باهمكاری  وخود یاری  اعضای خانواده  اداره می شوند. خانواده، از جهت  دیگر نیز دراقتصاد كشور موثر است ، كسی كه دارای خانواده است به زندگی  وفعالیت های اقتصادی علاقه بیشتری نشان می دهد بیشتر كار می كند  ودرآمد بیشتری  به دست می آورد . »[7]

خانواده از لحاظ  اجتماعی :
« خانواده، اولین مكتب شایسته ای است كه انسان آنرا اجتماعی  بار می آورد ودر آنجا حس از خود گذشتگی ومفهوم تعاون را فرا می گیرد  وبرای شركت  درگروه های  بزرگتر آماده می شود. همبستگی  اخلاقی ، اجتماعی در خانواده سبب میشود كه درروابط  زوجین علاوه  بر تمایلات  جنسی ،روابط  آمیخته با اخلاقیات  وعواطف  وتعاون یگانگی  به منظور  تحكیم  مبانی انسانی ایجاد شده وكانون مقدسی  به منظور تامین  سعادت  افراد خانواده و نتیجتاً پیشرفت اجتماع  به وجود آید » . [8]
 
تعریف ازدواج :
« نكاح یا ازدواج درقانون مدنی ایران وبسیاری از كشورها تعریف نشده است  نكاح  درلغت به معنی  صم ( پیوستن ) است ودر اصطلاح  حقوقی می توان  آن راچنین  تعریف كرد : « نكاح قرار دادی است  كه به موجب آن  زن ومرددر زندگی  با یكدیگر  شریک ومتحد شده ، خانواده  ای تشكیل  می دهند...»
بعضی ازاستادان  حقوق درتعریف  نكاح گفته اند :« نكاح عبارت از ، رابطه حقوقی است  كه به وسیله عقد بین مرد وزن  حاصل می گردد  وبه آنها حق می دهد كه تمتع جنسی ازیكدیگر ببرند » .
البته تمتع جسمی ازمهمترین  اغراض نكاح است وشاید مهم ترین  هدفی است كه اشخاص  را به عقد نكاح  وا می دارد ولی اغراض  دیگری مانند توالد وتناسل  وهمكاری درزندگی  نیز در نكاح وجود دارد .
بعضی ازحقوقدانان  اسلامی نكاح را چنین  تعریف كرده اند: « نكاح، عقدی است كه به هر یك از زوجین  حق استمتاع  ازدیگری را به وجه  مشروع می دهد »
 اگراستمتاع  را دراین تعریف  به معنی عام  وشامل هرگونه  بهره گیری  بدانیم تعریف مذكور به جا وقابل قبول خواهد بود .»[9]
دراینجا به تعریفی كه فقه از نكاح كرده است می پردازیم :
« النُكاحُ مُستحبُّ مؤكَّد وفضلُه  مشهور محققٌ  حتّی  أنَّ  المتّزوَجَ یُحِرزُ نصفَ دینهِ ورویَ: ثُلثا دینه. وَهیَ مِن اعظَمِ الفوائدِ بعدَ الاسلامِ »
ترجمه اینكه : » ازدواج  كردن از مستحبات موكد است  وفضیلت آن درمیان مسلمانان  مشهورودر شرع  اسلام محقق است ، تا آنجا كه رهبران  دینی گفته اند  كسی كه ازدواج  می كند نیمی ازدین خود را حفظ می كند ودرروایتی آمده است ، دو سوم  دین خود را حفظ میكند واختیار كردن همسر ، پس از اسلام ، بزرگترین  بهره ها  وفایده ها به شمار می رود»[10]
«درحقوق انگلیس نیز ،تعریف مشهور لرد پنزنسLord penzance  كه نكاح را ،اتحاد ارادی بین زن ومرد برای مدت  عمر دانسته است » . [11]

چكیده مطالب :
دراین تحقیق، تلاش شده است كه ازلحاظ جنبه های حقوقی وقانونی  به موضوع انحلال نكاح پرداخته درفصل اول به عوامل و موارد فسخ نكاح  عواملی كه براساس آن نكاح به صورت غیر ارادی  فسخ می شود، اشاره شده است. هم چنین درفصل دوم به مبحث  مهم طلاق  پرداخته وانواع اقسام طلاق را تعریف نموده،  هم چنین ازباب  تشریفات طلاق ونیز شرایط صحت  طلاق مورد  بررسی قرار گرفته است به طوركل باید اشاره شود كه نگارنده  دراین فصول مقررات وقانون جدید را مورد نقد وبررسی قرار داده وبه هر ترتیب سعی شده است كه مطالب ومسائل  با توجه به  كتب قانونی  معتبر،  تدوین  شود .
درپایان، متذكر می شوم كه با وجود قوانین متعدد درزمینه طلاق متاسفانه  دادگاه ها  هنوز نتوانسته  اند از وسعت  اختلافات  وكشمكش ها بین زن  وشوهر بكاهند . بنابراین،  بهتر است درمرحله اول  زوجین  با ازخود گذشتگی موضوع را خاتمه داد . وبرای مسائل  پیش وپا افتاده  به دادگاه  مراجعه نكنند.
بدیهی است  وقتی كه هر یك  از اعضاء خانواده  به حقوق دیگری احترام  بگذارند  كا ربه دعوا ومشاجره وطلاق نخواهد كشید .
منابع وماخذ
1-  دعاوی  خانوادگی  - عارفه  مدنی كرمانی  - تهران – انتشارات  مجد – چاپ اول – جلد اول .
2- مختصر  حقوق  خانواده – دكتر سید حسین صفایی  ، اسد الله  امامی ،  تهران – انتشارات  میزان  - چاپ هشتم 1384
3-  حقوق خانواده  - دكتر علی شریف – تهران – نشر دنیای نو – چاپ اول – 1377.
4-  حقوق  مدنی – دكترناصر كاتوزیان  -تهران – انتشارات بهمن برنا – چا پ ششم – 1382 جلد اول
5-  لمعه  الدمشقیه  - شهید  اول – ترجمه از علی شیروانی  - قم – انتشارات  دارالفكر  جلد دوم .
6- حقوق  مدنی – دكترسید حسن امامی – تهران – انتشارات كتابفروشی  اسلامیه – چاپ دوازدهم  جلد 5- 1376
7- حقوق مدنی – اشخاص  ومحجورین  دكتر سید حسین صفایی  ودكتر سید مرتضی قاسم  زاده – تهران – انتشارات – وزارت  فرهنگ  وارشاد اسلامی  چاپ هشتم  - 1382 جلد 1-
8- دكتر عبد الرسول  دیانی – وكالت  در طلاق – شیوه ای  برای تعدیل  حق انحلال  یك جانبه – مجله دادرسی  - سال  1379  دوره  چهارم  -شماره  24.
9- دكتر فرشته ماهوتی  زرعی – وكالت  از زوجین  مجله دادگستر – سال 1379 – دوره چهارم – شماره  4
10- اصول  طب قانونی  ومسمومیت  ها ، دكتر  فرامرز  گودرزی  ، دكتر  مهرزاد  كیانی – تهران نشر از روزنامه رسمی  جمهوری اسلامی ایران  - چاپ اول – 1380
11- بهشت خانواده  - دكتر سید جواد  مصطفوی  - مشهد – نشرهاتف  چاپ دوازدهم -  1380 جلد اول .
12- ترمینولوژی حقوقی ، محمدجعفر  لنگرودی ،تهران ، كتابخانه  گنج  دانش -  چاپ چهاردهم  1383
13- قانون  مدنی درنظم  كنونی – دكتر ناصر كاتوزیان
14- قانون مدنی – تدوین  جهانگیر  منصور
15- قانون  حمایت  خانواده –تدوین هوشنگ ناصرزاده.
16- مطالبی  ازسایت اینترنتی www.yahoo.com  نوشته  ی مهدی  خاقانی  اصفهانی  www.google.com
17- مجموعه جرایم و مجازاتها به تدوین از عباسعلی رحیمی اصفهانی – تهران – نشر از معاونت پژوهش تدوین و تنقیح قوانین  و مقررات – چاپ اول - 1381