بورس به زبان ساده

 
امروزه بحث توسعه صنعتی كشور سبب افزایش واحدهای تولیدی و خدماتی و صنایع مختلف شده است. بسیاری از این شركت‏ها برای تامین مالی طرح‏ها و پروژه‏های توسعه‏ای خود به حضور در بازار سرمایه تمایل دارند، از این رو افزایش تعداد سهامداران در كشور را شاهدیم. سهامداران جدید یا با مراجعه به كارگزاران بورس اوراق بهادار به خرید سهام اقدام می‏كنند و یا از طریق اعطای شركت سهامی به كاركنان، شركت‏های تابعه و گروه تعدادی از سهام شركت را مالك می‏شوند. 
با توجه به افزایش هر دو گروه از سهامداران مذكور و از سویی تمایل بسیاری از مردم برای سرمایه‏گذاری در بازار سرمایه، آشنایی سهامداران و علاقه‏مندان به حضور در این بازار با مفاهیم پایه‏ای آن ضروری به نظر می‏رسد. 
در این تحقیق سعی شده است ضمن بیان تاریخچه مختصری از بورس اوراق بهادار تهران، مفاهیمی از قبیل بازار سرمایه، كارگزاران بورس اوراق بهادار، سبد سهام، زمان خرید و فروش سهام، روش‏های تجزیه و تحلیل قیمت سهام و ریسك سهام گردآوری شود. 
همچنین در انتهای پژوهش بعضی از سایت‏های مرتبط با بازار سهام آورده شده است. 

تاریخچه بورس اوراق بهادار تهران 
بورس اوراق بهادار تهران در سال 1346 تاسیس شد. این سازمان از پانزدهم بهمن ماه آن سال فعالیت خود را با انجام چند معامله بر روی سهام بانك توسعه صنعتی و معدنی آغاز كرد. در پی آن شركت نفت پارس، اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه، اوراق قرضه سازمان گسترش مالكیت صنعتی و اوراق قرضه عباس‏آباد به بورس تهران راه یافتند. اعطای معافیت‏های مالیاتی شركت‏ها و موسسه‏های پذیرفته شده در بورس، در ایجاد انگیزه برای عرضه سهام آن نقش مهمی داشته است. طی 11 سال فعالیت بورس تا پیش از انقلاب اسلامی در ایران تعداد شركت‏ها و بانك‏ها و شركت‏های بیمه پذیرفته شده از 6 بنگاه اقتصادی با 2/6 میلیارد ریال سرمایه در سال 1346 به 105 بنگاه با بیش از 230 میلیارد ریال در سال 57 افزایش یافت. همچنین ارزش مبادلات در بورس از 15 میلیون ریال در سال 1346 به بیش از 150 میلیارد ریال سرمایه در سال 1357 افزایش پیدا كرد. در سال‏های پس از انقلاب اسلامی و تا پیش از نخستین برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی، دگرگونی‏های چشمگیری در اقتصاد ملی پدید آمد كه بورس اوراق بهادار تهران را نیز دربرگرفت. 
نخستین رویداد، تصویب لایحه قانون اداره امور بانك‏ها در تاریخ 17 خرداد 1358 توسط شورای انقلاب بود كه به موجب آن بانك‏های تجاری و تخصصی كشور در قالب 9 بانك شامل 6 بانك تجاری و 3 بانك تخصصی ادغام و ملی شدند. چندی بعد و در پی آن شركت‏های بیمه نیز در یكدیگر ادغام شدند و به مالكیت دولتی درآمدند و همچنین تصویب قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران در تیرماه 1358 باعث شد شمار بسیاری از بنگاه‏های اقتصادی پذیرفته شده در بورس از آن خارج شوند؛ به گونه‏ای كه تعداد آنها از 105 شركت و موسسه اقتصادی در سال 1357 به 56 شركت در پایان سال 1367 كاهش یافت. به این ترتیب طی این سال‏ها بورس و اوراق بهادار دوران فترت خود را آغاز كرد كه تا پایان سال 1367 ادامه یافت. 
از سال 1368 در چارچوب برنامه پنج ساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تجدید فعالیت بورس اوراق بهادار تهران به عنوان زمینه‏ای برای اجرای سیاست خصوصی‏سازی مورد توجه قرار گرفت. در هر حال گرایش سیاستگذاری‏های كلان اقتصادی به استفاده از سازوكار بورس، افزایش چشمگیر شمار شركت‏های پذیرفته شده و افزایش حجم فعالیت بورس تهران را در برداشت كه بر این اساس طی سال‏های 1367 تا نیمه اول سال جاری تعداد بنگاه‏های اقتصادی پذیرفته شده در بورس تهران از 56 شركت به 325 شركت افزایش یافت. شركت‏های پذیرفته شده و شركت‏های فعال در بورس به دو دسته تقسیم می‏شوند: 
1- شركت‏های تولیدی 
2- شركت‏های سرمایه‏گذاری (واسطه‏های مالی) 
شركت‏های تولیدی معمولاً به تولید كالای خاصی مبادرت می‏ورزند و در گروه صنایع فعال در بورس قرار می‏گیرند و در سازمان بورس با نام شركت و كد خاص خود، مشخص می‏شوند اما شركت‏های سرمایه‏گذاری شركت‏هایی هستند كه به عنوان واسطه‏های مالی فعالیت می‏كنند. این گونه شركت‏ها یا فعالیت تولیدی انجام نمی‏دهند و یا فعالیت آنها به گونه‏ای است كه با كمك‏های مالی از طریق خرید سهام شركت‏های تولیدی و صنعتی و یا مجموعه‏ای از آنها در تولید و سرمایه‏گذاری این شركت‏ها موثرند. بر این اساس هم اكنون 19 شركت سرمایه‏گذاری و 297 شركت تولیدی در بورس مشغول فعالیت هستند. همچنین زمینه‏های لازم برای حضور شركت‏های خدماتی در بورس فراهم شده است . 

نقش بازارهای مالی در اقتصاد چیست؟ 
نقش و مزیت بازارهای مالی در اقتصاد را به طور خلاصه می‏توان به صورت زیر بیان كرد: 
1- كمك به تبدیل پس‏اندازها به سرمایه متشكل 
2- ایجاد بازاری ثانویه برای مبادله اوراق بهادار 
3- تعیین قیمت عادلانه اوراق بهادار براساس مكانیزم عرضه و تقاضای بازار 
4- نقد كردن اوراق بهادار از طریق سهولت در خرید و فروش اوراق 

تعریف موسسات و واسطه‏های مالی 
در بازارها تعدادی اشخاص حقیقی و حقوقی فعالیت می‏كنند كه واسطه‏های مالی نام دارند. وظیفه واسطه‏ها تسهیل خرید و فروش در بازارهای مالی است. بانك‏ها، شركت‏های سرمایه‏گذاری و كارگزاران بورس نمونه‏ای از این واسطه‏ها هستند. 
موسسات و واسطه‏های مالی میان عرضه‏كنندگان و تقاضاكنندگان خدمات و محصولات مالی پلی ایجاد می‏كنند و به فرایند تبادلات مالی سرعت می‏بخشند. در واقع كارگزاران بورس در زمره موسسات و واسطه‏های مالی محسوب می‏شوند. نقش اساسی موسسات مالی را می‏توان به صورت زیر بیان كرد: 
1- كمك به یك كاسه كردن پس‏اندازها از طریق جمع‏آوری وجوه از مردم و تبدیل آن به سرمایه‏های كلان و سرمایه‏گذاری در بخش‏های مختلف (كاری كه بانك‏ها به عنوان موسسات مالی می‏كنند). 
2- كمك به عرضه عمومی اوراق بهادار و قبول پذیره نویسی این اوراق برای موسسات تجاری (كاری كه برخی از بانك‏های تجاری در ایران انجام می‏دهند). 
3- ارائه خدمات تخصصی مشاوره‏ای در زمینه فرصت‏ها و تهدیدات سرمایه‏گذاری به موسسات تجاری (فعالیتی كه برخی از كارگزاران و بعضی از شركت‏های سرمایه‏گذاری انجام می‏دهند). 
4- كاهش ریسك با تنوع بخشی (ایجاد پورتفوی) و سرمایه‏گذاری در زمینه‏های متفاوت
5- كمك به خرید و فروش اوراق بهادار و تسهیل فرایند معاملات بازار بورس (كاری كه كارگزاران انجام می‏دهند). 
از آنجا كه در این نوشتار سعی در بررسی برخی مفاهیم مربوط به بورس است، در ادامه به تعریف كارگزاران بورس می‏پردازیم.