تاثیر مستی ارادی بر مسئوولیت كیفری

در میان احكام تاسیسی اسلام روند تحریم شرب خمر جالب است زیرا به تدریج صورت گرفت. ابتدا بدون ضمانت اجرا مردم را از نوشیدن مسكرات  بر حذر داشت. بعد از آن با شیوه بطلان نماز هنگام مستی از موارد ارتكاب و استعمال مسكر كاست و در نهایت آن را عملی شیطانی معرفی كرده و آنها را از زمره نجاسات به حساب آورد. خداوند در آیه 90 و 91 سوره مائده می فرماید:

((یا ایها الذین آمنوا انما الخمر و المیسر و الانصاب و الازلام رجس من عمل الشیطان فاجتنبوه لعلكم تفلحون انما یزید الشیطان ان یوقع بینكم العداوه و البعضاء فی الخمر و المسیر و یصدكم عن ذكر الله و عن الصلوه فهل انتم منتهون))

(( ای اهل ایمان شراب و قمار و بت پرستی و تیرهای گروبندی همه اینها پلید و از عمل شیطان است از آن البته دوری كنید تا رستگار شوید. شیطان قصد آن دارد كه به وسیله شراب و قمار میان شما عداوت و كینه برانگیزد و شما را از ذكر خدا و نماز باز دارد پس آیا شما از آن دست بر می دارید؟))

امام صادق (ع) نیز در تحف العقول می فرمایند:

((… از نوشابه ها هر آنچه زیادش عقل را زایل نكند نوشیدنش عیب ندارد. هر آنچه زیادش مستی آورد و عقل را تغییر دهد كم آن نیز حرام است)).

هنگامی كه بحث مستی پیش آمد، دانشمندان علوم نظری در مقابل آن جبهه گیری كردند از جمله شاعران، فقیهان، عارفان و … . بسته به اینكه مجرای این اندیشه چیست، دیدگاه و بنابراین نتایج متفاوت خواهد بود. حتی در میان خود این گروه ها نیز مكاتبی بوجود آمد كه با سایر مكاتب آن گروه اختلاف عقیده دارند. اگر فقط از جنبه ی فقهی به این مسئله پرداخته شود با توجه به اینكه نظرات بی شماری در این رشته وجود دارد مجال پرداخت به همه ی آنها نیست. بنابراین باید مشخص شود در كدام فرع از رشته ی حقوق باید به آن پرداخته شود.

آیا در زمره حقوق كیفری یا جرم شناسی باید مورد بررسی قرار گیرد؟

این بحث از آنجا ناشی می شود كه بین این دو رشته ارتباط نزدیكی وجود دارد. چرا كه قوانین كیفری ثمره بحث جرم شناسان است. این كه اصل مجازات باشد یا نه اهداف  آن چه باشد و…  همه مورد بحث جرم شناسان است. از سوی دیگر موضوع جرم شناسی مجرم است كه آنرا حقوق كیفری تعیین می كند. بنابراین این دو لازم و ملزوم یكدیگرند.

در اینجا از حقوق كیفری استفاده می شود تا روشن شود كه این شخص مجرم و بنابراین مسنحق كیفر است یا نه. بنابراین از اصول مورد قبول حقوق كیفری استفاده خواهد شد.

خود موضوع مسئوولیت كیفری یكی از مباحث بسیار مهم و در عین حال اختلافی در حقوق است و ما بدون اثبات آن نمی توانیم حكمی استخراج كرده و به شخص مست تحمیل نماییم. بنابراین بیشتر مباحث حول محور مسئوولیت كیفری خواهد بود.

بنا به روش دانشمندان و فقیهان ابتدا موضوعات تعریف خواهند شد و سپس به اصل مسئله یعنی حمل موضوع بر محمول و قابلیت یا عدم قابلیت آن پرداخته خواهد شد.

فهرست مطالب:

مقدمه......................................................................................................... 1

فصل اول- بررسی موضوعات عمومی و مبنایی مستی و مسئوولیت............................ 4

     1-1- تعریف مست و مستی...................................................................... 5

     1-2- صفات مستی.................................................................................. 6

     1-3- عوارض مستی..................................................................................................... 7

     1-4- اسباب مستی........................................................................................................ 8

            1-4-1- الكل........................................................................................................ 8

                      1-4-1-1- فرق الكلیسم و مستی ارادی................................................... 11

                      1-4-1-2- اندازه می برای مستی............................................................. 12

                      1-4-1-3- عوارض اعتیاد به الكل............................................................ 14

                      1-4-1-4- ارتباط مصرف الكل با ارتكاب جرم....................................... 15

             1-4-2- مواد مخدر............................................................................................. 16

                      1-4-2-1- عوارض اعتیاد به مواد مخدر.................................................. 22

                      1-4-2-2- ارتباط مصرف مواد مخدر با ارتكاب جرم.............................. 24

     1-5- نواع مستی .......................................................................................................... 25

            1-5-1- مستی از نظر میزان تاثیر بر دستگاه عصبی.............................................. 25

                      1-5-1-1- مستی تام............................................................................... 26

                     1-5-1-2- مستی نسبی............................................................................ 26

         1-5-2- مستی بر مبنای قصد شخصی مست........................................................... 27       

                    1-5-2-1- مستی ارادی ............................................................................ 28

                                  1-5-2-1-1- مستی ارادی به انگیزه ارتكاب جرم.................... 30

                                  1-5-2-1-2- مستی ارادی بدون انگیزه ارتكاب جرم............... 31

                   1-5-2-2- مستی غیر ارادی ....................................................................... 32

      1-6- تعریف مسئوولیت.............................................................................................. 33

      1-7- انواع مسئوولیت.................................................................................................. 34

      1-8- اركان مسئوولیت كیفری..................................................................................... 34

فصل دوم - وجود یا فقدان مسئوولیت كیفری در مستی ارادی.................................... 38

     2-1- وجود مسئوولیت كیفری در مستی ارادی............................................................. 44

             2-1-1- الامتناع بالاختیار لاینافی الاختیار .......................................................... 44

             2-1-2- ترجیح منافع عمومی بر عواطف و امیال اشخاص.................................. 46

             2-1-3- جرم بودن اسباب مستی ارادی............................................................... 47

    2-2- فقدان مسئوولیت كیفری در مستی ارادی.............................................................. 48

            2-2-1- فقدان قصد حین ارتكاب جرم................................................................ 48

            2-2-2- عدم تامین اهداف مجازات...................................................................... 50

           2-2-3- عدم تاثیر انگیزه در ارتكاب جرم............................................................. 52

    2-3- مستی در قانون مجازات اسلامی و قانون اقدامات تامینی....................................... 53

           2-3-1- ماده 53 قانون مجازات اسلامی................................................................. 53

           2-3-2- ماده 244 قانون مجازات اسلامی.............................................................. 54

           2-3-3- مستی علت مشدده كیفر ( ماده 718 قانون مجازات اسلامی)................... 55

           2-3-4- ماده 7 قانون اقدامات تامینی..................................................................... 56       

نتیجه گیری و پیشنهاد........................................................................................................ 58

فهرست منابع...................................................................................................................... 60