جغرافیای سیاسی امنیتی كردستان عراق و پیامدهای امنیتی آن بر ایران

مقدمه

خاورمیانه در طول سالیان در یك افق صد ساله از قرن بیستم همواره كانون بحران و بستر مناقشات متعددی بوده است. همواره بحث از اهمیت مكانی خاورمیانه و دارایی های طبیعی كشورهای این منطقه است كه این حوزه از جغرافیا را به مركزی پرنقش و ناآرام تبدیل كرده است.

اما بحث اقلیت های قومی نیز وجه دیگری از ویژگی های این منطقه است كه به موضوع مناقشه آمیزی در درون دولت، میان مرزها، میان دولت ها و نهایتاً در وخیم ترین سطح آن موضوع كشمكش قومی با یك دولت مستقل است. عدم درك درست و ناكافی از حقوق اقلیت ها به ویژه اقلیت كردی كه به شكل چند تكه در میان دول ایران، تركیه و سوریه پراكنده گشته اند. همواره از مسائل بحران زای سیاسی درون دولتی و میان دولتی بوده است.

آگاهی اقلیت ها به حقوق اساسی و طبیعی خود كه مورد تأكید نوانسیون حقوق اجتماعی ـ سیاسی، اعلامیه حقوق بشر و بخشهای مختلف سازمان ملل است همگی می تواند به نوعی به برجسته شدن بار ژئوپولیتیكی چنین فضاهایی بیانجامد. حمایت از گروههای قومی، مذهبی و نژادی از دیرباز در حقوق و سیاست بین الملل مطرح بوده است. ظهور كشورها در قالب های دولت ـ ملت طی قرون شانزدهم و هفدهم و پیدایش ترتیبات حقوق بین الملل كه بازتابی از این نظام بود، توجه به گروه های اقلیت را ضرورت بخشید. با این حال مسئله اقلیت ها در نیمه دوم قرن بیستم به ویژه پس از فجایع جنگ جهانی دوم بار دیگر توجه بسیاری را به خود جلب كرد.

از آنجایی كه اساساً مسئله كرد و كردستان ریشه در مفهوم اقلیت كرد دارد، باید بیش از هر چیز به روشن ساختن مفهوم «اقلیت» بپردازیم؛ در رابطه با تعریف «اقلیت» در میثاق حقوق مدنی و سیاسی به تفصیل بحث شده است. اما تعریف كاربردی از این مفهوم را می توانیم از كاپورتورتی سراغ بگیریم؛ «اقلیت عبارت است از گروهی كه در حاكمیت شركت نداشته و از نظر تعداد كمتر از بقیه جمعیت كشور هستند، ویژگی های متفاوت قومی، مذهبی یا زبانی با سایر جمعیت كشور دارند و دارای نوعی حس وحدت منافع و همبستگی در جهت حفظ فرهنگ، آداب و رسوم، مذهب یا زبان خود هستند.» از میان اقلیت های بزرگ شرق زمین و مسائل مربوطه به آنها كردها و كردستان به دلیل جایگاه جغرافیایی و موقعیت استراتژیك و ژئوپولیتیك این سرزمین و نیز تاریخ گذشته آن و اوضاع اجتماعی مردم كرد و نیز با توجه به ساختار بی ثبات و شكننده وتركیب دموگرافیكی ناهمگون و به شدت مركب و اوضاع جغرافیایی نامتجانس كشورهایی كه كردها مهمترین اقلیت درون مرزهای آنان را تشكیل داده اند. از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

 تاریخی منطقه هستند و از رو حس مقاومت آنان نیز آمیخته به شیوه های تلافی جویانه بوده است.

2- كردستان عراق هم در ترتیبات جنگ سردی و هم نظام جهانی پس از فروپاشی عصر جنگ سرد، به دلیل جایگیری در ترتیبات سیاسی انرژی محور خاورمیانه قرار می گیرد و خود ملاحظات خاص سیاسی، انرژی = امنتی و البته نظامی دارد.

بررسی تحولات این سرزمین از مقطع تاریخی شكل گیری عراق، نگاه به مبارزات كردها با رژیم بعث و نهایتاً فروپاشی رژیم بعث و موضوع شكل گیری اولین حكومت فدرالی قومی منطقه در چارچوب حفظ تمامیت ارضی عراق از فرازهای قابل توجه این پژوهش است.

اما نكته حائز اهمیت اینكه ما با توجه به تئوری «بین المللی شدن مناقشات قومی»[1] بر این باور هستیم كه ویژگی های ژئوپولیتیكی و ترتیبات جغرافیایی سیاسی =  نظامی كردستان عراق به ویژه پس از فروپاشی رژیم بعث گویای یكی از موفق ترین تجربه های حق تعیین سرنوشت مردم اقلیت با باقی ماندن در چارچوب مرزهای سیاسی كشور میزبان است. الگوی كردستان فدرالی در عراق نمونه تاریخی موفقی خواهد بود كه به مثابه حلقه های تكمیل كننده زنجیره های دولت = ملتهای خاورمیانه، فضای پرتنش اقوام= ملت را پرمیكند.

فهرست مطالب

عنوان: جغرافیای سیاسی ـ امنیتی كردستان عراق و پیامدهای امنیتی آن بر ایران

مقدمه؛

1-1           طرح مسئله

1-2           هدف تحقیق

1-3           اهمیت تحقیق

1-4           فرضیه  تحقیق

1-5           قلمرو تحقیق 

1-6           روش شناسی تحقیق

1-7           محدودیت های تحقیق

1-8           ساختار تحقیق

1-9           كلیه واژگان

2-1- جغرافیای تاریخ، اجتماعی و امنیتی

2-1-1 - پیشینه نژادی ـ تاریخی

2-1-2 - بررسی جغرافیایی و بستر اجتماعی ـ آیینی كردها

2-2 – پراكندگی كردها

2-2-1- كردهای تركیه

2-2-2- كردهای عراق

2-2-3- كردهای ایران 

2-2-4- كردهای سوریه

2-2-5- بررسی مهاجرت كردها به جمهوری های سابق شوروی و غرب

2-3- موقعیت ژئوپولیتیكی كردستان عراق

2-4- بررسی ترتیبات ژئوپولیتیكی ـ نظامی كردستان عراق

فصل سوم؛ یافته های تحقیق: اوضاع سیاسی ـ اجتماعی كردستان از شكل گیری عراق تا فروپاشی رژیم بعث

3-1- پایان قیومیت انگلستان و شكل گیری عراق

3-2- مفاد قرارداد 1970 بین كردها و رژیم عراق

3-3- جنگ ایران و عراق و وضعیت كردها

3-4- جنگ دوم خلیج فارس و كردها

3-5- تحولات داخلی كردستان مستقل

3-6- سیاست خاورمیانه ای امریكا و مسئله كردستان

3-7- كردستان و فدرالیسم

فاقد منابع