بررسی رابطه سیلاب های دوره گرم سال با پارامترهای اقلیمی در حوضه ماسوله رودخان

سیل جریان آبی است که از ظرفیت مجرای رود تجاوز کرده وسپس به جلگه سیلابی مجاورسرازیر می شود .با اینکه بسیاری از عوامل هیدرولوژیکی محلی وابسته به حوضه آبریز ممکن است برسیلاب تأثیر بگذارند،تمام مکانیسم های عمده پدید آورنده سیلاب ها دارای منشاءهیدرواقلیمی می باشند.بطور کلی در پدیده سیل عوامل طبیعی و انسانی موثر بوده  است.هدف اصلی تحقیق بررسی نقش عناصراقلیمی و حوضه ای وهم چنین عواملی که درتشدیدسیلاب مؤثرند. حوضه مورد مطالعه ماسوله رودخان واقع در شهرستان فومن استان گیلان می باشد.ومطالعات کتابخانه ای ومطالعه سیلاب در دوره گرم سال از اصلی ترین روشهای جمع آوری داده ها بوده است. نتایج تحقیق نشان دهنده آب وهوای مرطوب،پوشش گیاهی جنگلی ومرتعی،کوهستانی وکوهپایه ای حکایت دارد بیشترین تداوم جریان سیل در ایستگاه کمادل 4 روز در سال و کمترین تداوم جریان 1 روز می باشد بیشترین متوسط کمادل در سال 1377  وکمترین متوسط در سال 1376 بوده است بیشترین متوسط جریان دبی چومثقال در سال 1377  وکمترین متوسط روزانه دبی سال 1376 بوده است و جهت جلوگیری از سیلاب اقدامات آبخیز داری و ایجاد سدهای تاخیری مد نظر قرار گیرد.

واژگان کلیدی: سیل ، اقلیم، عناصر اقلیمی ، ماسوله رودخان

 فهرست مطالب

چکیده............................................................................................................................ 1

فصل اول:کلیات تحقیق..................................................................................................... 2

1-1- مقدمه..................................................................................................................... 3

1-2 بیان مسئله وضرورت انجام تحقیق................................................................................ 4

1-3- پرسش اصلی تحقیق................................................................................................ 5

1-4-فرضیه تحقیق .......................................................................................................... 5

1-5-اهداف تحقیق.......................................................................................................... 5

1-6- محدودیت های تحقیق ............................................................................................. 5

فصل دوم:ادبیات تحقیق.............................................................................................. 6

2-1- سیلاب چیست ........................................................................................................ 7

2-2انواع سیل .................................................................................................................. 7

2-3علل وقوع سیل ........................................................................................................... 8

2-4عوامل مؤثر بر قدرت تخریب سیل ............................................................................. 10

2-5- عوامل مؤثربرروز یا تشدید سیلاب در رودخانه ......................................................... 12

2-6- بخار آب در اتمسفر(رطوبت،تراکم وبارندگی )......................................................... 13

2-7-  بارندگی کوهستانی .............................................................................................. 14

2-8-پیشینه تحقیق.......................................................................................................... 15

فصل سوم:روش اجرای تحقیق,مواد و روش­ها....................................................... 17 

3-1- روش تحقیق ......................................................................................................... 18

3-2- داده ها................................................................................................................. 18

3-3 روش کار............................................................................................................... 20

3-3-1  ضریب فشردگی (گراویلیوس) حوضه ماسوله رودخان............................................. 20

3-3-2  نسبت دایره ای حوضه ماسوله رودخان................................................................... 21

3-3-3  ضریب گردی (میلر) حوضه ماسوله رودخان........................................................... 21

3-3-4  شیب ناخالص رودخانه اصلی حوضه ماسوله رودخان............................................... 21

3-3-5  زمان تمركز به روش كالیفرنیادرحوضه ماسوله رودخان........................................... 22

3-3-7 زمان تمركز به روش کرپیچ درحوضه ماسوله رودخان.............................................. 22

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده هاو یافته­های تحقیق.............................................. 24 

4-1- موقعیت حوضه ماسوله رودخان.......................................................................................................... 25

4-2- توپوگرافی حوضه ................................................................................................................................ 28

4-3- منابع آب ................................................................................................................................................ 30

4-4- شیب حوضه ماسوله رودخان............................................................................................................... 32

4-5- منابع خاک ............................................................................................................................................ 34

4-6- پوشش گیاهی......................................................................................................................................... 36

4-7- زمین شناسی ............................................................................................................................................ 39

4-8- هواشناسی.................................................................................................................................................. 43

4-8-1 درجه حرارت ........................................................................................................................................ 43

4-8-2-  بارش................................................................................................................................................... 45

4-8-3 -رطوبت نسبی...................................................................................................................................... 48

4-8-4- یخبندان................................................................................................................................................ 50

4-8-5 -تبخیر و تعرق....................................................................................................................................... 52

4-9- نوع اقلیم.................................................................................................................................................... 54

4-9-1- طبقه بندی اقلیمی دومارتن................................................................................................................ 54

4-10-یافته ها....................................................................................................................................................... 55

4-10-1 فیزیوگرافی حوضه ماسوله رودخان................................................................................................. 58

4-10-2  نسبت انشعاب حوضه ماسوله رودخان........................ 58  

4-10-3  توزیع ارتفاع نسبت به سطح و هیپسومتری حوضه....................................................................... 60

4-10-4  انواع سیلابها در ماسوله رودخان.................................................................................................... 63

4-10-5 عوامل موثر بر ایجاد  و تشدید سیلاب، فرسایش و رسوب........................................................ 79

4-10-5-1 تاثیر فرسایش و حمل رسوب........................................................................................................ 79

4-10-5-2 تخریب پوشش گیاهی.................................................................................................................. 80

فصل پنجم:بحث, نتیجه گیری و پیشنهادها.................................................................. 82 

5-1 نتیجه گیری ............................................................................................................................................... 83

5-2 ارزیابی فرضیه............................................................................................................................................. 85      

5-3 پیشنهادات.................................................................................................................................................... 86

منابع....................................................................................................................................................................... 87

 فهرست جداول

جدول شماره 3-1 مشخصات ایستگاههای منطقه مورد مطالعه............................................... 18

جدول شماره 4-1 مساحت و درصد شیب حوضه ماسوله رودخان........................................ 32

جدول شماره 4- 2گروههای خاکهای منطقه..................................................................... 34

جدول شماره 4-3 نوع پوشش گیاهی حوضه ماسوله رودخان.............................................. 37

جدول شماره 4-4 مساحت زمین شناسی ماسوله رودخان..................................................... 41

جدول شماره4-5  درجه حرارت ماسوله رودخان سالهای آماری 71-72 تا 87-88................ 44

جدول شماره4- 6 بارندگی ماهانه ایستگاه  ماسوله رودخان سالهای آماری 58-59 تا 87-88.. 46

جدول شماره4- 7 بارندگی سالانه ایستگاه  ماسوله رودخان سالهای آماری 58-59 تا 87-88.. 47

جدول شماره4-8 حداکثر ،حداقل و میانگین رطوبت ماسوله رودخان................................... 49

 سالهای آماری 71-72 تا 87-88

جدول شماره4-9 مقادیر تعداد روزهای یخبندان ماهانه و سالانه در ایستگاه........................... 51

 تبخیرسنجی ماسوله سالهای آماری 71-72 تا 87-88

جدول شماره 4-10 آمار تبخیر ماهانه و سالانة ایستگاه تبخیرسنجی ماسوله- بر...................... 53

 حسب میلیمتر سالهای آماری 71-72 تا 87-88

جدول شماره 4-11 طبقه بندی اقلیمی ماسوله رودخان بر اساس روش دومارتن...................... 54

جدول شماره 4-12.  فاكتورهای فیزیو گرافی حوضه آبریز ماسوله رودخان 57

جدول شماره4-13رتبه بندی حوضه ................................................................................ 58

جدول شماره 4-14 توزیع سطح با ارتفاع کل حوضه.......................................................... 61

جدول شماره 4-15 مجموع دبی  6 ماه اول سال ایستگاه چومثقال......................................... 68

جدول شماره 4-16 میانگین روزانه دبی  6 ماه اول سال ایستگاه چومثقال................................ 70

جدول شماره 4-17 مجموع دبی  6 ماه اول سال ایستگاه کمادل............................................ 71

جدول شماره 4-18 میانگین روزانه دبی  6 ماه اول سال ایستگاه کمادل.................................. 73

جدول شماره 4-19 آمار سیل چومثقال طی دوره ی آماری.................................................. 74

جدول شماره 4-20 سیلاب های ثبت شده در ایستگاه کمادول و میزان دبی همزمان ............... 76

در ایستگاه چومثقال و بارش همزمان در ایستگاه ماسوله

 فهرست نمودار

عنوان                                                                                                                          صفحه

نمودار شماره 4-1  نمودار درجه حرارت ماسوله رودخان سالهای آماری 71-72 تا 87-88...... 45

نمودار شماره 4-2 نمودار بارندگی ماهانه ایستگاه  ماسوله رودخان ....................................... 46

سالهای آماری 58-59 تا 87-88

نمودار شماره 4-3 میانگین آبدهی سالانه، سال آماری1381-92........................................... 47

نمودار شماره 4-4 نمودار حداکثر ،حداقل و میانگین رطوبت رطوبت.................................... 49

 ماسوله رودخان سالهای آماری 71-72 تا 87-88

نمودار شماره 4-5  نمودار رابطة همبستگی بین حداقل دما و تعداد روزهای............................ 51

 یخبندان در ایستگاه ماسوله سالهای آماری 71-72 تا 87-88

نمودار 4-6 نمودار رابطة همبستگی بین تبخیر ماهانه و متوسط دمای...................................... 53

 ایستگاه تبخیرسنجی ماسوله سالهای آماری 71-72 تا 87-88

نمودار 4-7  محدودة مطالعاتی ماسوله رودخان در اقلیم نمای دومارتن................................... 55

نمودار 4- 8 هیپسومتری کل حوضه................................................................................... 62

نمودار 4- 9 منحنی آلتیمتری کل حوضه........................................................................... 62

نمودار 4-10 نمودار مجموع دبی  6 ماه اول سال ایستگاه چومثقال......................................... 69

نمودار 4-11 نمودار میانگین روزانه دبی  6 ماه اول سال ایستگاه چومثقال............................... 71

نمودار 4- 12 نمودار  مجموع دبی  6 ماه اول سال ایستگاه کمادل......................................... 72

نمودار 4- 13 نمودار  میانگین روزانه دبی  6 ماه اول سال ایستگاه کمادل............................... 74

 فهرست نقشه

عنوان                                                                                                                          صفحه

نقشه شماره 4-1- موقعیت جفرافیایی ماسوله روخان............................................................ 26

نقشه شماره 4-2- توپوگرافی حوضه ماسوله رودخان.......................................................... 29

نقشه شماره 4-3-  شبکه آبراهه های حوضه آبخیز ماسوله................................................... 31

نقشه شماره 4-4- شیب حوضه ماسوله رودخان.................................................................. 33

نقشه شماره 4-5- خاک حوضه ماسوله رودخان................................................................. 35

نقشه شماره 4-6- پوشش گیاهی حوضه ماسوله رود خان.................................................... 38

 نقشه شماره4-7- زمین شناسی حوضه ماسوله رودخان........................................................ 42

نقشه شماره 4-8-  نقشه رتبه بندی حوضه ماسوله رودخان....................................................59

فهرست عکس

عنوان                                                                                                                          صفحه

شکل 4-1 تصویر ماهواره ای ماسوله رودخان....................................................................... 27

شکل 4-2 تصویر ماهواره ای ماسوله رودخان و شهر ماسوله................................................... 27

شکل شماره4-3 عکس از مسیر کوربار سیلاب و حمل رسوب............................................... 64

شکل شماره 4-4 عکس طراحی نامناسب پل درمنطقه و تخریب آن ....................................... 65

 شماره 4-5 عکس رعایت نکردن حریم رودخانه و تشدید سیلاب.......................................... 66

شکل شماره 4-6 تخریب زمین کشاورزی ماکلوان براثر سیلاب.............................................. 67

شکل شماره 4-7 تخریب جاده براثر سیل............................................................................ 67

شکل شماره4-8 حمل سنگهای بزرگ توسط سیلاب درنزدیکی محل.................................... 68

 اتصال رودزودل به ماسوله رودخان

شکل4-9  عکس از بستر سیلابی حوضه ماسوله رودخان........................................................ 75