بررسی و تحلیل دیوان ملاپریشان در مقایسه با اندیشه های عرفانی مولانا

ملا پریشان یکی از عارفان و وارستگان سده هشتم و نهم هجری است که در منطقه دلفان لرستان می ­زیسته است. از زندگی این عارف، اطلاع چندانی در دست نیست و اطلاعات ما فقط محدود به دست نوشته­های مختلفی است که توسط دوستداران فرهنگ این خطه جمع­آوری شده است. آنچه به نظر می­رسد این است که ملاپریشان فردی مسلمان و شیعه امامیه بوده است. برخلاف عده­ای که به فرقه­گرایی ودر نهایت حروفیه بودن وی اشاره کرده­اند، ایشان اهل حروفیه نبوده و احیاناً اگر از بیست و هشت حرف الفبا نیز استفاده کرده و یا اشاره نموده­اند، آنها را از بیست و هشت سوره­ی مبارک قرآن گرفته است که این حروف رموز قرآن می­باشد، نه رموز فرقه حروفیه. دیوان ملاسرشار از اصطلاحات عرفانی با استناد به آیات، احادیث معصومین و روایات می­باشد. ملا برای بیان اندیشه-ی شیعی خود از زبان لکی استفاه کرده و مخالف فارسی گویی، آرایه پردازی بوده است. دیوان وی برای تمام اقشار جوامع لک زبان و مردم كرد غیر از کردهای شمال غرب قابل درک و فهم است. ملا با اندیشه مولانا آشناو احاطه کامل بر مثنوی معنوی مولانا داشته، به تعبیری عرفا نه شیعه­اند و نه سنی! البته می­توان عرفا را به شیعه و سنی شناسنامه ای تقسیم كرد، با این وجود مولانا بر مذهب اهل تسنن بوده و ملاپریشان هم برمذهب تشیع بوده است! امّا عرفان اساساً خاستگاه علوی و شیعی دارد.

ما در تحلیل دیوان وی ابتدا ابیات را به فارسی روان برگردانده­ایم و سپس اصطلاحات عرفانی و
آرایه­های ادبی را مشخص نموده و ریشه­ی تمام آیات، احادیث و ادعیه­ها را از منابع و متون دست اوّل شناسایی نموده و در نهایت با اشعار مولانا مقابله کرده­ایم.

كلیدواژگان: ملاپریشان، مولوی، عرفان، عارف، لك، زبان، شهیر

 فهرست مطالب

 چکیده

مقدمه 1

فصل اوّل: 

كلیات تحقیق

1-1- بیان مسأله 14

1-2- فرضیه ها و پرسش‌های تحقیق 18

1-3- اهداف تحقیق 18

فصل دوّم:

كلیات تحقیق

2-1- پیشینه‌ی تحقیق 20

فصل سوم:

روش تحقیق

3-1- روش تحقیق 22

3-2- جامعه آماری 22

3-3- ابزار گردآوری داده‌ها 22

3-4- محدویت‌های تحقیق 23

فصل چهارم:

تجزیه و تحلیل ابیات ملاپریشان

4-1- خداشناسی از دیدگاه ملاپریشان 25

4-1-1- بِسْمِ الله 25

4-1-2- شناخت خداوند 40

4-1-3- قدیم بالذات 70

4-2- نبوّت و ولایت از دیدگاه ملاپریشان 77

4-2-1- نبوّت 77

4-2-2- چهارده معصوم 100

4-2-3- شیر و برنج 107

4-2-4- یاعلی 118

4-3- انسان كامل از دیدگاه ملاپریشان 127

4-3-1- مِعراج نَبیّ اكرم 127

4-3-2- دربیان مقام انسان 152

4-3-3- صفات پسندیده 155

4-4- تقابل عقل وهوش از دیدگاه ملاپریشان 160

4-4-1- گفت و گوی عقل و هوش 160

4-5- دیدگاه ملا پریشان درباره صوفی نماها 171

4-5-1- خودستایی 171

4-5-2- دَر رَدِّ صُوفیَه مُنْكِران نماز 175

4-6- مَرمُوزات از دیدگاه مُلاپریشان 182

4-6-1- مرموزات ملا 182

فصل پنجم:

خلاصه ی تحقیق، نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1- خلاصه‌ی تحقیق 187

5-2- نتیجه گیری 188

5-3- پیشنهادها 190

منابع و مآخذ 191