كاركرد فعل در مرزبان نامه

 

مرزبان­نامه یکی از آثار مصنوع نثر فارسی است که در اوایل سده­ی هفتم هجری سعدالدّین وراوینی آن را به روش ترجمه و تهذیب نوشته است و از انواع ادب تمثیلی محسوب می­شود. اصل این کتاب را یکی از شاهزادگان طبرستان به نام مرزبان بن رستم بن شروین پریم در اواخر قرن چهارم هجری، به زبان طبری تألیف نموده است. این کتاب علاوه بر وراوینی به دست محمد بن غازی ملطیوی نیز افتاده و او نیز تقریباً هم زمان با وراوینی دست به تزیین آن زده و نام اثر جدید خود را روضه­العقول نهاده است. این متن ادبی به علت داشتن جوهره­ی ادبی این توانمندی را دارد که از دیدگاه­های گوناگونی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد؛ به ویژه از
دیدگاه­های مختلف سبک شناسی، زبان­شناسی و دستور مطالب در خور کاوش بسیاری در آن به چشم می­خورد. از جمله «فعل و کارکرد آن» در همه متون نقش فراوان خبررسانی را به عهده دارد و بررسی آن می­تواند به شناخت و درک دقیق تر یک متن کمک کند؛ در این پایان نامه فعل و کارکرد آن در مرزبان­نامه مورد بررسی قرار گرفته است و مطالبی نظیر تنوع وجوه افعال، ساختمان افعال، افعال کم کاربرد، تقدیم و تأخیر افعال، ریشه و ماده­ی افعال، زمان­های تقویمی و دستوری و ... بررسی شده است. لازم به ذکر است تعاریف مبنایی پایان نامه بر گرفته از کتاب فعل و گروه فعلی فرشیدورد می­باشد.

 

  فهرست مطالب

 

فصل اول: کلیات

1-1- مقدمه.................................................................................................................................................. 2

1-2- اهمیت و ضرورت تحقیق............................................................................................................... 5

1-3- هدف­های تحقیق.............................................................................................................................. 6

1-4- پیشینه­ ی تحقیق.............................................................................................................................. 6

1-5- روش تحقیق...................................................................................................................................... 8

1-6- پرسش­های تحقیق........................................................................................................................... 9

1-7- پرسش­های جدید تحقیق.............................................................................................................. 9

فصل دوم: زمان، شخص و وجه افعال در مرزبان ­نامه

2-1- زمان­های افعال در مرزبان ­نامه....................................................................................................... 12

2-1-1- انواع فعل ماضی و شیوه­ های مختلف آن در مرزبان­ نامه............................................... 12

2-1-1-1- ماضی مطلق.................................................................................................................... 13

2-1-1-1-1- ماضی مطلق با بای تأکید در مرزبان­نامه........................................................ 13

2-1-1-1-2- ماضی مطلق به صورت پیشوندی در مرزبان­نامه.......................................... 14

2-1-1-1-3- آوردن «می» یا «همی» قبل از ماضی مطلق در مرزبان نامه ................ 14

2-1-1-2- ماضی استمراری............................................................................................................ 15

2-1-1-2-1- ماضی استمراری به شیوه­ی معمول امروزی (می+ بن ماضی+ شناسه)          15

2-1-1-2-2- ماضی استمراری بدون پیش جزء با پسوند «ی»....................................... 15

2-1-1-2-3- ماضی استمراری با پیشوند «ب» و پسوند «ی» در مرزبان­نامه ............ 16

2-1-1-2-4- ماضی استمراری با همراه شدن می/ همی در اول و ی در آخر در مرزبان­نامه 16

2-1-1-3- ماضی نقلی در مرزبان­نامه .......................................................................................... 16

2-1-1-3-1- ماضی نقلی با حذف فعل معین در مرزبان­نامه............................................. 17

2-1-1-3-2- ماضی نقلی با کمک «استن» در مرزبان­نامه................................................. 17

2-1-1-3-3- استعمال ماضی نقلی با فعل معین «باشیدن» در مرزبان­نامه.................. 17

2-1-1-3-4- استعمال ماضی نقلی با افعالی معادل آن در مرزبان­نامه............................ 18

2-1-1-4- ماضی التزامی................................................................................................................. 18

2-1-1-4-1- ماضی التزامی به همان شیوه­ی امروزی در مرزبان­نامه.............................. 18

2-1-1-4-2- ماضی التزامی مختصر در مرزبان­نامه.............................................................. 18

2-1-1-5- ماضی بعید...................................................................................................................... 19

2-1-1-5-1- ماضی بعید به شیوه­ی امروز در مرزبان­نامه................................................... 19

2-1-1-5-2- استعمال ماضی بعید با افعالی معادل آن در مرزبان­نامه............................ 19

2-1-1-6- ماضی بعید استمراری ................................................................................................. 19

2-1-1-7- ماضی ابعد ...................................................................................................................... 19

2-1-2- انواع فعل مضارع و شیوه­های مختلف آن در مرزبان­نامه.............................................. 20

2-1-2-1- مضارع اخباری در مرزبان­نامه..................................................................................... 20

2-1-2-1-1- مضارع اخباری بدون پیش جزء در مرزبان­نامه............................................. 20

2-1-2-1-2- مضارع اخباری با تکواژ «ب» در مرزبان­نامه.................................................. 21

2-1-2-2- مضارع التزامی در مرزبان­نامه...................................................................................... 21

2-1-2-2-1- مضارع التزامی بدون پیش جزء فعلی در مرزبان­نامه.................................. 21

2-1-2-2-2- مضارع التزامی با پیش جزء فعلی «می» در مرزبان­نامه............................ 21

2-1-3- مستقبل .................................................................................................................................... 22

2-1-4- افعال دعایی در مرزبان­نامه................................................................................................... 22

2-1-4-1- افعال دعایی به شیوه­ی بن مضارع+ ا+ شناسه در مرزبان­نامه........................... 23

2-1-4-2- افعال دعایی با افزودن الفی بعد از فعل دعا........................................................... 23

2-1-4-3- فعل دعایی با پسوند « ا» در مرزبان­نامه................................................................. 24

2-1-5- شیوه ­ی ساخت فعل امر در مرزبان­ نامه.............................................................................. 24

2-1-5-1- فعل امر بدون پیش جزء مثبت ساز در مرزبان­نامه.............................................. 24

2-1-5-2- فعل امر با پیش جزء «می» در مرزبان­نامه............................................................. 24

2-1-5-3- ساختن افعال نهی با استعانت از تکواژ «مَ» در مرزبان­نامه................................ 25

2-1-6- فعل آغازی در مرزبان­نامه...................................................................................................... 25

2-1-7- مصدر به جای افعال دیگر در مرزبان­نامه.......................................................................... 26

2-1-7-1- به کار بردن مصدر به جای مضارع التزامی در مرزبان­نامه.................................. 26

2-1-7-2- به کار بردن مصدر به جای امر در مرزبان­نامه........................................................ 26

2-2- زمان­های تقویمی (نجومی) و دستوری در مرزبان­نامه .......................................................... 27

2-2-1- کاربرد ماضی مطلق به جای مضارع التزامی در مرزبان­نامه......................................... 27

2-2-2- کاربرد ماضی مطلق به جای مضارع اخباری در مرزبان­نامه......................................... 28

2-2-3- کاربرد ماضی استمراری به جای مضارع التزامی در مرزبان­نامه................................. 29

2-2-4- کاربرد ماضی استمراری به جای ماضی مطلق در مرزبان­نامه..................................... 29

2-2-5- کاربرد مضارع به جای ماضی در مرزبان­نامه..................................................................... 29

2-2-6- کاربرد فعل خبری به جای التزامی در مرزبان­نامه.......................................................... 30

2-2-7- کاربرد فعل مضارع التزامی به جای مضارع اخباری در مرزبان­نامه............................ 30

2-3- فعل­های ناگذر یک شخصه (مرکب ضمیری) و فعل­های غیر شخصی در مرزبان­نامه... 30

2-3-1- فعل­های ناگذر یک شخصه در مرزبان­نامه........................................................................ 31

2-3-2- فعل­های غیر شخصی در مرزبان­نامه.................................................................................. 32

2-4- وجه افعال در مرزبان­نامه................................................................................................................ 33

2-4-1- وجه اخباری در مرزبان­نامه................................................................................................... 33

2-4-2- وجه التزامی.............................................................................................................................. 34

2-4-3- وجه امری در مرزبان­نامه....................................................................................................... 35

2-4-4- وجه تأکیدی در مرزبان­نامه.................................................................................................. 35

2-4-5- وجه مصدری در مرزبان­نامه.................................................................................................. 36

2-4-6- وجه وصفی در مرزبان­نامه..................................................................................................... 36

2-4-7- وجه شرطی در مرزبان­نامه.................................................................................................... 37

 فصل سوم: کارکردهای مختلف فعل در مرزبان­ نامه (تقدیم، حذف و تکرار افعال، تام و ناقص، معین و شبه معین، مطابقت فعل و فاعل، افعال مثبت و منفی)

3-1- تقدیم فعل بر سایر اجزای جمله در مرزبان­نامه....................................................................... 40

3-1-1- تقدیم فعل قبل از همه اجزای جمله در مرزبان­نامه ................................................... 41

3-1-2- تقدیم فعل بر متمم در مرزبان­نامه..................................................................................... 41

3-1-3- تقدیم فعل بر نهاد در مرزبان­نامه........................................................................................ 42

3-1-4- تقدیم فعل بر مسند در مرزبان­نامه.................................................................................... 42

3-1-5- تقدیم فعل بر بدل در مرزبان­نامه........................................................................................ 43

3-1-6- قرار گرفتن فعل در میان موصوف و صفت در مرزبان­نامه............................................ 43

3-1-6-1- قرار گرفتن فعل در میان نهاد و صفتش در مرزبان­نامه....................................... 43

3-1-6-2- قرار گرفتن فعل در میان مفعول و صفتش در مرزبان­نامه.................................. 44

3-1-6-3- قرار گرفتن فعل در میان مسند و صفتش در مرزبان­نامه................................... 44

3-1-7- تقدیم فعل بر قید در مرزبان­نامه........................................................................................ 44

3-1-8- تقدیم فعل بر نهاد و مفعول در مرزبان­نامه....................................................................... 45

3-1-9- تقدیم فعل بر منادا در مرزبان­نامه...................................................................................... 45

3-1-10- تقدیم فعل بر مفعول در مرزبان­نامه................................................................................ 45

3-2- حذف و تکرار افعال و وابسته­های آن در مرزبان­نامه.............................................................. 45

3-2-1- شیوه­ی کاربرد حذف به قرینه­ی معنوی در مرزبان­نامه................................................ 46

3-2-1-1- حذف رابطه بعد از صفت تفضیلی به قرینه­ی معنوی در مرزبان­نامه.............. 46

3-2-1-2- حذف افعال به قرینه­ی معنوی در مرزبان­نامه....................................................... 48

3-2-1-3- حذف فعل­های معین به قرینه­ی معنوی در مرزبان­نامه..................................... 48

3-2-2- حذف فعل به قرینه لفظی در مرزبان­نامه......................................................................... 48

3-2-2-1- حذف رابطه به قرینه­ی لفظی در مرزبان­نامه......................................................... 49

3-2-2-2- حذف افعال دعایی به قرینه­ی لفظی در مرزبان­نامه............................................. 49

3-2-2-3- حذف همکرد در مرزبان­نامه به قرینه لفظی در مرزبان­نامه................................ 50

3-2-2-4- حذف جمله به قرینه­ی لفظی در مرزبان­نامه......................................................... 51

3-2-2-5- حذف فعل معین به قرینه لفظی در مرزبان­نامه.................................................... 52

3-2-2-6- حذف فعل معین به قرینه آخرین فعل در مرزبان­نامه........................................ 53

3-2-2-7- حذف فعل معین با دو قرینه در مرزبان­نامه........................................................... 53

3-2-2-8- حذف فعل معین به قرینه­ی غیر معین در مرزبان­نامه....................................... 54

3-2-3- تکرار افعال در مرزبان­نامه..................................................................................................... 54

3-3- افعال تام و ناقص، افعال معین و شبه معین در مرزبان­نامه................................................. 55

3-3-1- افعال ناقص در مرزبان­نامه..................................................................................................... 55

3-3-1-1- فعل­های ناقص یا فعل­های ربطی لازم در مرزبان­نامه ......................................... 55

3-3-1-2- فعل ناقص متعدی در مرزبان­نامه.............................................................................. 56

3-3-2- فعل معین................................................................................................................................. 58

3-3-2-1- فعل­های معین مجهول ساز در مرزبان­نامه.............................................................. 58

3-3-2-2- افعال معین زمان ساز در مرزبان­نامه........................................................................ 59

3-3-2-3- افعال معین نمودساز در مرزبان­نامه.......................................................................... 59

3-3-2-4- فعل معین مرکب در مرزبان­نامه................................................................................ 59

3-3-3- کاربرد افعال­ شبه معین در مرزبان­نامه.............................................................................. 60

3-4- شیوه­ی مطابقت فعل و فاعل در مرزبان­نامه.............................................................................. 60

3-4-1- مطابقت فعل و فاعل از نظر شمار در مرزبان­نامه............................................................ 61

3-4-1-1- فاعل جاندار..................................................................................................................... 61

3-4-1-1-1- مطابقت داشتن فعل و فاعل در مرزبان­نامه................................................... 61

3-4-1-1-2- مطابقت نداشتن فعل و فاعل برای احترام در مرزبان­نامه ........................ 62

3-4-1-1-3- آوردن فعل جمع با فاعل مفرد در مرزبان­نامه.............................................. 62

3-4-1-1-4- آوردن فعل جمع و مفرد با فاعل جمع در مرزبان­نامه............................... 62

3-4-2- فاعل غیر جاندار...................................................................................................................... 63

3-4-2-1- مطابق داشتن فعل با فاعل در مرزبان­نامه............................................................... 63

3-4-2-2- مطابقت نداشتن فعل با فاعل در مرزبان­نامه.......................................................... 63

3-4-3- آوردن فعل جمع برای اسم­های معطوف در مرزبان­نامه............................................... 63

3-4-3-1- کسان................................................................................................................................. 64

3-4-3-2- غیر کسان از جانداران.................................................................................................. 64

3-4-3-2-1- مطابقت داشتن فعل و فاعل در مرزبان­نامه ................................................. 64

3-4-3-2-2- مطابقت نداشتن فعل و فاعل در مرزبان­نامه................................................. 64

3-4-3-3- غیر جانداران ................................................................................................................. 65

3-4-3-3-1- مطابقت داشتن فعل و فاعل در مرزبان­نامه................................................... 65

3-4-3-3-2- مطابقت نداشتن فعل و فاعل در مرزبان­نامه................................................. 65

3-4-4- واقع شدن عدد و معدود به عنوان نهاد در مرزبان­نامه.................................................. 65

3-4-4-1- کاربرد عدد جای معدود در مرزبان­نامه.................................................................... 66

3-4-4-2- کاربردعدد و معدود در مرزبان­نامه............................................................................. 66

3-4-5- عطف کردن افعال در مرزبان­نامه........................................................................................ 66

3-4-5-1- مطابقت داشتن فعل و فاعل در مرزبان­نامه............................................................ 67

3-4-5-2- عطف شدن افعال بدون علامت عطف در مرزبان­نامه.......................................... 67

3-4-5-3- عطف شدن دو فعل با زمان­های متفاوت در مرزبان­نامه...................................... 67

3-4-6- فاعل مقدر در مرزبان­نامه....................................................................................................... 67

3-4-7- شیوه­ی آوردن فعل برای اسم جمع در مرزبان­نامه....................................................... 69

3-4-7-1- مردم.................................................................................................................................. 69

3-4-7-1-1- مردم با فعل مفرد................................................................................................. 69

3-4-7-1-2- مردم با فعل جمع................................................................................................ 69

3-4-7-2- لشکر.................................................................................................................................. 70

3-4-7-2-1- لشکر با فعل مفرد................................................................................................. 70

3-4-7-2-2- لشکر با فعل جمع................................................................................................ 70

3-4-7-3- گروه با فعل جمع.......................................................................................................... 70

3-4-7-4- امت با جمع.................................................................................................................... 70

3-4-8- عدم مطابقت فعل و فاعل از نظر شخص در مرزبان­نامه (التفات) ............................. 71

3-5- شیوه­ی نفی افعال در مرزبان­نامه.................................................................................................. 71

3-5-1- جدا شدن علامت نفی از فعل در مرزبان­نامه.................................................................. 72

3-5-2- افزودن علامت نفی بر قسمت آخر فعل در مرزبان­نامه................................................ 72

3-5-3- آمدن علامت نفی بر سر قرینه در هنگام مقارنه در مرزبان­نامه................................. 73

3-5-4- «نه» به صورت کلمه­ای مستقل......................................................................................... 73

3-5-5- نفی افعال با تکواژ «مَ» در مرزبان­نامه............................................................................... 74

3-5-6- نفی افعال با تکواژ «نا» در مرزبان­نامه................................................................................ 75

فصل چهارم: نظام معنایی و مشتقات فعل در مرزبان­نامه (افعال در معانی دیگر،
فعل­های کم کاربرد و متروک، ترکیب و کاربردهای خاص قدیمی افعال، اسم مصدر و حاصل مصدر)

4-1- کارکرد افعال با معانی دیگر در مرزبان­نامه................................................................................. 77

4-1-1- معانی دیگر آمدن در مرزبان­نامه......................................................................................... 77

4-1-2- معانی دیگر افتادن در مرزبان­نامه........................................................................................ 79

4-1-3- معانی دیگر یافتن در مرزبان­نامه......................................................................................... 82

4-1-4- معانی دیگر نقل کردن در مرزبان­نامه................................................................................. 82

4-1-5- معانی دیگر گردیدن در مرزبان­نامه..................................................................................... 83

4-1-6- معانی دیگر گردانیدن و گردیدن در مرزبان­نامه ............................................................. 84

4-1-6-1- گردانیدن.......................................................................................................................... 84

4-1-6-2- گردیدن ........................................................................................................................... 84

4-1-7- معانی دیگر شدن در مرزبان­نامه.......................................................................................... 85

4-1-8- معانی دیگر رفتن در مرزبان­نامه.......................................................................................... 85

4-1-9- معانی دیگر ساختن در مرزبان­نامه..................................................................................... 86

4-1-10- معانی مختلف ماندن در مرزبان­نامه................................................................................. 87

4-1-11- معانی مختلف گشتن در مرزبان­نامه................................................................................ 87

4-1-12- معانی مختلف نمودن در مرزبان­نامه................................................................................ 88

4-1-13- معانی مختلف داشتن در مرزبان­نامه............................................................................... 89

4-1-14- معانی مختلف کردن در مرزبان­نامه................................................................................. 90

4-1-15- معانی مختلف دیدن در مرزبان­نامه.................................................................................. 90

4-1-16- معانی دیگر دمیدن، زدن، دیدن، دادن، باشیدن، تسلم کردن، پرسید، مرتب گردانیدن، رسیدن و پیداکردن در مرزبان­نامه................................................................................................................................................... 91

4-2- فعل­های کم کاربرد یا متروک در مرزبان­نامه .......................................................................... 92

4-2-1- به کارگیری افعال به شیوه کهن در مرزبان­نامه.............................................................. 93

4-2-2- افعال کم کاربرد در مرزبان­نامه............................................................................................ 93

4-2-3- افعال با شکلی متفاوت با امروز در مرزبان­نامه................................................................. 97

4-2-4- افعال متروک یا کم کاربرد در مرزبان­نامه......................................................................... 98

4-3- ترکیب و کاربرد خاص و قدیمی افعال در مرزبان­نامه............................................................ 111

4-3-1- ترکیب افعال در مرزبان­نامه.................................................................................................. 111

4-3-1-1- ترکیب افعال فارسی با مصادر عربی در مرزبان­نامه.............................................. 111

4-3-1-2- ساختن افعال مرکب با کلمات قدیمی فارسی در مرزبان­نامه............................ 113

4-3-2- افعال ساده­ی قدیمی فارسی در مرزبان­نامه..................................................................... 118

4-3-3- ساختن مصدر مرکب از اسم مفعول یا اسم فاعل در مرزبان­نامه............................... 119

4-3-3-1- ساختن مصدر مرکب از اسم مفعول........................................................................ 119

4-3-3-2- ساختن مصدر مرکب از اسم فاعل........................................................................... 121

4-3-3-3- ساختن مصدر مرکب از بن مضارع با پسوند«ه» اسم ساز................................. 122

4-4- کارکرد اسم مصدر و حاصل مصدر در مرزبان­نامه................................................................... 123

4-4-1- انواع اسم مصدر در مرزبان­نامه............................................................................................ 123

4-4-1-1- اسم مصدر مختوم به «ش» در مرزبان­نامه............................................................. 123

4-4-1-1-1- اسم مصدر شینی از کلمه­های مفرد (به قیاس امروز) در مرزبان­نامه.... 124

4-4-1-1-2- اسم مصدر با ریشه­ی فعل در مرزبان­نامه (که منطبق با دوم شخص مفرد امر حاضر است)       124

4-4-1-2- اسم مصدر با افزودن «آر» بر ریشه­ی فعل............................................................. 125

4-4-1-2- اسم مصدر مرخّم در مرزبان­نامه................................................................................ 126

4-4-2- حاصل مصدر در مرزبان­نامه.................................................................................................. 126

4-4-2-1- حاصل مصدر با افزودن «ی» در مرزبان­نامه........................................................... 126

4-4-2-1-1- حاصل مصدر با افزودن «ی» بر آخر اسم در مرزبان­نامه.......................... 127

4-4-2-1-2- حاصل مصدر با افزودن «ی» بر آخر صفت بسیط در مرزبان­نامه........... 127

4-4-2-1-3- حاصل مصدر با افزودن «ی» بر آخر صفت مرکب در مرزبان­نامه........... 127

4-4-2-1-4- حاصل مصدر در کلمه­های مختوم به الف و هاء.......................................... 127

4-4-2-2- حاصل مصدر با افزودن (- گی) در مرزبان­نامه....................................................... 128

4-4-2-3- به کارگیری حاصل مصدرهای عربی در مرزبان­نامه.............................................. 128

فصل پنجم: شیوه متعدی و مجهول نمودن افعال در مرزبان­ نامه

5-1- شیوه­های متعدی کردن افعال در مرزبان­نامه........................................................................... 131

5-1-1- متعدی کردن افعال با تکواژ سببی «ان» در مرزبان­نامه.............................................. 131

5-1-2- افزودن نشانه­ی متعدی به آخر افعال متعدی................................................................. 132

5-1-3- ساختن افعال متعدی با افزودن الف یا فتحه قبل از علامت مصدری در مرزبان­نامه       133

5-1-4- متعدی نمودن افعال با به کارگیری معادل در مرزبان­نامه........................................... 133

5-2- کارکرد افعال لازم و متعدی در مرزبان­نامه............................................................................... 134

5-2-1- فعل­های دوگانه (لازم و متعدی) در مرزبان­نامه.............................................................. 134

5-3- شیوه­های مجهول کردن افعال در مرزبان­نامه........................................................................... 137

5-3-1- فعل مجهول با صفت مفعولی بلند در مرزبان­نامه........................................................... 138

5-3-1-1- فعل مجهول به استعانت از فعل شدن در مرزبان­نامه.......................................... 138

5-3-1-2- ساختن فعل مجهول با استعانت از فعل معین آمدن در مرزبان­نامه............... 139

5-3-1-3- آوردن نقش نمای «را» همراه نایب فاعل فعل مجهول در مرزبان­نامه............ 139

5-3-1-4- افعال مجهول به کمک گشتن و گردیدن در مرزبان­نامه..................................... 140

5-3-1-4-1- گردیدن .................................................................................................................. 140

5-3-1-4-2- گشتن...................................................................................................................... 140

5-3-1-5- همراه شدن فعل مجهول با فاعل در مرزبان­نامه................................................... 140

5-3-1-6- فعل مجهول مرکب با همکرد «کردن».................................................................... 141

5-3-2- فعل مجهول با صفت مفعولی کوتاه در مرزبان­نامه......................................................... 141

5-3-3- فعل مجهول کوتاه یا فعل مجهول بدون صفت مفعولی در مرزبان­نامه..................... 142

5-3-4- به کار رفتن فعل مجهول به جای فعل معلوم در مرزبان­نامه...................................... 142

فصل ششم: ساختمان و ریشه­ ی افعال در مرزبان­نامه (ساختمان افعال، حروف و ادواتی که پس و پیش فعل می­آید، حروف اضافه اختصاصی و ریشه­ی و ماده افعال)

6-1- ساختمان افعال در مرزبان­نامه....................................................................................................... 144

6-1-1- فعل ساده (بسیط) در مرزبان­نامه........................................................................................ 144

6-1-2- فعل­های پیشوندی مرزبان­نامه.............................................................................................. 146

6-1-2-1- پیشوندها با افزودن معنای جدید در مرزبان­نامه در مرزبان­نامه......................... 147

6-1-2-2- افعال با پیشوندهای مختلف در مرزبان­نامه............................................................. 148

6-1-2-3- پیشوندها بدون هیچ تأثیری در افعال مرزبان­نامه................................................. 150

6-1-2-4- فاصله گرفتن پیشوند از فعل در مرزبان­نامه .......................................................... 152

6-1-3- افعال مرکب پیشوندی مرزبان­نامه....................................................................................... 152

6-1-4- انواع عبارت­های فعلی در مرزبان­نامه................................................................................. 153

6-1-4-1- عبارت­های فعلی طولانی مرزبان­نامه......................................................................... 154

6-1-4-2- عبارت­های فعلی کوتاه مرزبان­نامه............................................................................. 155

6-1-4-2-1- قرار گرفتن پیشوند قبل از دیگر اجزا در عبارت فعلی ............................. 155

6-1-4-2-2- همراه شدن دو پیشوند با هم در مرزبان­نامه................................................. 156

6-1-5- فعل­های مرکب مجازی و کنایی و عامیانه­ی مرزبان­نامه............................................... 157

6-1-5-1- فعل­های مرکب مجازی و کنائی مرزبان­نامه............................................................ 157

6-1-5-2- فعل مرکب عامیانه......................................................................................................... 159

6-1-6- فعل مرکب در مرزبان­نامه...................................................................................................... 159

6-1-6-1- فعل مرکب استوار.......................................................................................................... 160

6-1-6-2- فعل مرکب نا استوار...................................................................................................... 161

6-1-6-3- جدا شدن اجزای فعل مرکب در مرزبان­نامه........................................................... 162

6-1-6-4- فعلیار نیمه کلمه در مرزبان­نامه................................................................................. 163

6-1-6-5- همراه شدن فعلیار افعال مرکب با «ت» عربی در مرزبان­نامه............................ 163

6-1-6-5-1- رفتن فعلیار به باب مفاعله در مرزبان­نامه....................................................... 164

6-1-6-5-2- همراه شدن فعلیار با «ت» زاید در مرزبان­نامه............................................. 164

6-1-6-6- همکردهای به کار رفته در مرزبان­نامه...................................................................... 165

6-1-7- تراکم افعال در مرزبان­نامه..................................................................................................... 173

6-2- آوردن حروف و ادواتی پیش یا پس از  فعل در مرزبان­نامه ................................................ 174

6-2-1- الف اطلاق (اشباع) در مرزبان­نامه ..................................................................................... 175

6-2-2- پسوند فعلی «ی» در مرزبان­نامه......................................................................................... 176

6-2-2-1- یای شرطی در مرزبان­نامه............................................................................................ 176

6-2-2-2- یاء بیان خواب در مرزبان­نامه...................................................................................... 176

6-2-2-3-  یاء استمراری در مرزبان­نامه ..................................................................................... 177

6-2-2-4- یاء بیان نوع یا مبالغه در مرزبان­نامه ........................................................................ 177

6-2-3- باء تأکید (زینت) در مرزبان­نامه ......................................................................................... 177

6-2-3-1- افزودن پیش جزء «ب» بر سر فعل ماضی مطلق در مرزبان­نامه .................... 178

6-2-3-2- افزودن پیش جزء «ب» بر سر فعل شبه کمکی بایستن در مرزبان­نامه ....... 178

6-2-3-3- افزودن پیش جزء «ب» بر سر افعال مضارع در مرزبان­نامه............................... 179

6-2-3-4- افزودن پیش جزء «ب» بر سر فعل امر در مرزبان­نامه........................................ 179

6-2-4- افزودن پیش جزء «بر» بر سر فعل در مرزبان­نامه ........................................................ 180

6-2-4-1- افزودن پیش جزء بر سر فعل ماضی در مرزبان­نامه ............................................ 180

6-2-4-2- افزودن پیش جزء بر سر فعل مضارع در مرزبان­نامه ........................................... 180

6-3- افعال با حروف اضافه­ی اختصاصی متفاوت با امروز در مرزبان­نامه..................................... 181

6-3-1- افعال با حروف متفاوت با امروز در مرزبان­نامه................................................................. 181

6-3-2- حذف حرف اضافه از آغاز متمم در مرزبان­نامه.............................................................. 183

6-3-3- حذف حرف اضافه از آغاز متمم در مرزبان­نامه.............................................................. 183

6-3-4- جا به جایی حرف اضافه و متمم در جمله...................................................................... 184

6-3-4-1- جدا ساختن اجزای فعل مرکب با حروف اضافه و متمم در مرزبان­نامه......... 184

6-3-4-2- قرار گرفتن حرف اضافه بعد از فعل در مرزبان­نامه ............................................. 185

6-3-5- آوردن را به جای حروف اضافه در مرزبان­نامه ............................................................... 185

6-4- ریشه و ماده­ی فعل­ها در مرزبان­نامه............................................................................................ 186

6-4-1- اشتقاق از بن مضارع نه ماضی............................................................................................. 187

6-4-2- فعل­های بی­قاعده و باقاعده در مرزبان­نامه........................................................................ 187

6- 4-2-1- فعل­های باقاعده در مرزبان­نامه................................................................................. 187

6-4-2-2- فعل­های بی­قاعده­ی مرزبان­نامه.................................................................................. 188

6-4-2-3- فعل­های بی­قاعده­ی منظم مرزبان­نامه...................................................................... 189

6-4-3- ساختمان فعل­های ساده در مرزبان­نامه............................................................................. 190

6-4-3-1- فعل ماضی با حروف پایانی «- ید».......................................................................... 190

6-4-3-2- فعل ماضی با حرف پایانی «د» در مرزبان­نامه ...................................................... 191

6-4-3-3- فعل ماضی با حروف پایانی «- ست» در مرزبان­نامه .......................................... 191

6-4-3-4- فعل ماضی با حروف پایانی «اد»............................................................................... 192

6-4-3-5- فعل ماضی با حروف پایانی «خت» در مرزبان­نامه .............................................. 193

6-4-3-6- فعل ماضی با حروف پایانی «ود» در مرزبان­نامه.................................................... 193

6-4-3-7- فعل ماضی با حروف پایانی «-شت» در مرزبان­نامه ............................................ 194

6-4-3-8- فعل ماضی با حروف پایانی «- فت» در مرزبان­نامه.............................................. 195

6-4-4- افعال چند مصدری در مرزبان­نامه...................................................................................... 195

فصل هفتم: نتیجه گیری

7-1- نتیجه­ی فصل اول............................................................................................................................ 198

7-2- نتیجه­ی فصل دوم............................................................................................................................ 198

7-3- نتیجه­ی فصل سوم.......................................................................................................................... 200

7-4- نتیجه­ی فصل چهارم....................................................................................................................... 201

7-5- نتیجه­ی فصل پنجم......................................................................................................................... 202

7-6- نتیجه­ی فصل ششم......................................................................................................................... 203

منابع و مآخذ................................................................................................................................................. 205

زبان و ادبیات فارسی