بررسی صنایع بدیعی در دیوان ازرقی هروی

 

 

صنایع بدیعی از هنر های شاعران زبر دست به شمار می رود. ارزقی هروی را می توان شاعر توانمند قرن پنجم به حساب آورد که ضمن طبع آزمایی ،در قالب های مختلف شعری مانند قصیده ، قطعه ، رباعی و ... ازاین صنایع استفاده کرده است. به  نظر می رسد که ایشان در زمینه ی شعر و  شاعری از عنصری و ابوالفرج رونی درس گرفته است.

در این تحقیق که موضوع آن بررسی صنایع بدیعی در دیوان ارزقی هروی می باشد ، صنایع مورد نظر در شعر شاعر مذکور تحلیل و بررسی شده است تا دانش پژوهان با آثار و صنایع در دیوان اشعار ش آشنا شوند.

وی در حوزه ی بدیع لفظی از برخی صنایع استفاده ی  بیشتری کرده است که می توان به : موازنه ، جناس اشتقاق ، جناس وسط و آخر ، تکرار ،ردالصدر الی العجز و ...  اشاره کرد . و در حوزه بدیع معنوی به : انواع تشبیه ، انواع استعاره ، کنایه ، اغراق ، تلمیح ، مراعات نظیر ، تضاد و ... اشاره ی بیشتری کرده است. کمترین فنون بدیعی در شعر ارزقی هروی در لفظ عبارت است از : ترصیع ، تضمین المزدوج ، شبه اشتقاق ، رد العروض الی الابتدا و ... و در حوزه بدیع معنوی : حرف گرایی ، پارادکس ، ذو وجهین ، اعداد ، سیاقه الاعداد ، لغز (چیستان) و ...  می باشند .

کلید واژه ها: ازرقی هروی، صنایع ، شعر ، بدیع ، لفظ ، معنا .

 

 

    فهرست مطالب:

عنوان                                                                                                   

صفحه

چكیده ----------------------------------------------------------

1

فصل اول کلیات

 

:مقدمه----------------------------------------------------------

3

1-1- هدف تحقیق------------------------------------------------

5

1-2- پیشینه ی تحقیق -------------------------------------------

5

1-3- روش گرداوری مطالب -----------------------------------------

5

فصل دوم معرفی ازرقی هروی

 

2- ازرقی هروی  زندگی و سبک شعری او ... ---------------------------

7

2-1شناسنامه ی ازرقی---------------------------------------------

8

2-2- ممدوحان ازرقی----------------------------------------------

9

2-3 آثار ازرقی-------------------------------------------------

10

2-4- سبک و سیرت ازرقی -----------------------------------------

12

فصل سوم: بدیع و پیشینه ی آن

 

3- بدیع وپیشینه ی آن--------------------------------------------

22

3-1- نگاهی به آثار بدیع معاصر--------------------------------------

23

فصل چهارم: بدیع لفظی

 

4- بدیع لفظی----------------------------------------------------

30

4-1- صنایع لفظی بدیع--------------------------------------------

30

4-1-1-2-1- ترصیع-----------------------------------------------

30

4-1-1-2-2- موازنه -----------------------------------------------

31

4-1-1-2-3- تضمین المزدوج--------------------------------------

32

4-1-2- جناس--------------------------------------------------

33

4-1-2-1- جناس تام--------------------------------------------

33

4-1-2-2- جناس مرکب  ----------------------------------------

34

4-1-2-3- جناس مضارع ----------------------------------------

35

4-1-2-4- جناس لاحق -----------------------------------------

36

4-1-2-5- جناس مُطرف -------------------------------------------

36

4-1-2-6- جناس خط ---------------------------------------------

37

4-1-2-7- جناس ناقص یا مُحرّف------------------------------------

38

4-1-2-8- جناس اشتقاق یا جناس ریشه -----------------------------     

39

4-1-2-9- جناس شبه اشتقاق --------------------------------------

40

4-1-2-10- جناس زاید--------------------------------------------

40

4-1-2-10-1- جناس مُطرف یا مُزید(مختلف الاول)----------------------

41

4-1-2-10-2- جناس وسط(مختلف الوسط) ---------------------------

41

4-1-2-10-3- جناس مُذّیل(مختلف الآخر)-----------------------------

42

4-1-3- تکرار-----------------------------------------------------

44

4-1-3-1- تکرار واک یا واج آرایی------------------------------------     

45

4-1-3-2- تکرار واژه-----------------------------------------------

46

4-1-3-2-1- رد الصدر الی العجز-------------------------------------

46

4-1-3-2-2- رد العجز الی الصدر-------------------------------------

48

4-1-3-2-3- ردالصدر الی الابتدا ------------------------------------

49

4-1-3-2-4- ردالصدر الی العروض------------------------------------

49

4-1-3-2-5- ردالعروض الی الابتدا -----------------------------------

50

4-1-2-3-6- ردالعروض الی العجز------------------------------------

50

4-1-3-3- تکرار یا تکریر -------------------------------------------

51

4-1-3-4- التزام یا اعنات ------------------------------------------

52

4-1-3-5- تتابع اضافات--------------------------------------------

53

فصل پنجم: بدیع معنوی

 

5- بدیع معنوی---------------------------------------------------             

56

5-1- تشبیه -----------------------------------------------------

56

5-1-1- انواع تشبیه به اعتبار طرفین تشبیه---------------------------             

57

5-1-1-1- تشبیه محسوس به محسوس -------------------------------              

57

5-1-1-2- تشبیه معقول به محسوس --------------------------------            

58

5-1-1-3- تشبیه محسوس به معقول --------------------------------              

59

5-1-1-4- تشبیه معقول به معقول ----------------------------------             

60

5-1-2- انواع تشبیه به اعتبار مفرد یا مرکب بودن ----------------------       

61

5-1-2-1- تشبیه مفرد به مفرد--------------------------------------  

61

5-1-2-2- تشبیه مفرد به مرکب ------------------------------------

62

5-1-2-3- تشبیه مرکب به مرکب -----------------------------------

63

5-1-3- انواع تشبیه به اعتبار تعدد طرفین ----------------------------

65

5-1-3-1- تشبیه ملفوف-------------------------------------------

65

5-1-3-2- تشبیه مفروق -------------------------------------------

65

5-1-3-3- تشبیه جمع---------------------------------------------

67

5-1-3-4- تشبیه تسویه(مزدوج)-------------------------------------

68

5-1-4- انواع تشبیه از جهت وجود یا عدم وجود ادات تشبیه --------------

68

5-1-4-1- تشبیه مرسل--------------------------------------------

68

5-1-4-2- تشبیه مُؤکَّد --------------------------------------------

69

5-1-5- انواع تشبیه از جهت ذکر یا عدم ذکر وجه شبه ------------------

70

5-1-5-1- تشبیه مُفَصَّل -------------------------------------------

70

5-1-5-2-  تشبیه مُجمل-------------------------------------------

71

5-1-5-3- تشبیه بلیغ---------------------------------------------          

72

5-1-6- اَقسام دیگر تشبیه ------------------------------------------        

73

5-1-6-1- تشبیه مشروط------------------------------------------

73

5-1-6-2- تشبیه تفضیل -------------------------------------------

74

5-1-6-3- تشبیه خیالی -------------------------------------------

5-6- جمع -----------------------------------------------------

 

76

76

5-7- تفریق ----------------------------------------------------

77

5-8- تقسیم ----------------------------------------------------

 

77

5-9- جمع با تفریق ----------------------------------------------

78

5-10- جمع با تقسیم --------------------------------------------

79

5-2- استعاره-----------------------------------------------------

80

5-2-1- اَنواع استعاره ----------------------------------------------

81

5-2-1-1- استعاره ی مصرحه(تحقیقیه) ------------------------------

81

5-2-1-2- استعاره ی مکنیه یا باالکنایه--------------------------------

83

5-2-1-2-1- استعاره ی مکنیه به صورت اضافی-------------------------

84

5-2-1-2-2- استعاره ی مکنیه به صورت غیر اضافی--------------------

86

5-3- مجاز------------------------------------------------------

86

5-3-1- انواع مجاز------------------------------------------------

87

5-3-1-1- مجاز مُرسل به علاقه ی کلیت و جزئیت-----------------------

87

5-3-1-2- مجاز مُرسل به علاقه ی آلیه--------------------------------

88

5-3-1-3- مجاز مُرسل به علاقه ی حال و محل-------------------------

88

5-3-1-3-1- ذکر محل و اراده ی حال--------------------------------

88

5-3-1-4- مجاز مُرسل به علاقه ی سبب و مُسبَّب ----------------------

89

5-4- کنایه ------------------------------------------------------

90

5-4-1- انواع کنایه------------------------------------------------

91

5-4-1-1- کنایه از موصوف-----------------------------------------

91

5-4-1-2- کنایه از فعل یا مصدر-------------------------------------

91

5-4-2- انواع کنایه از لحاظ انتقال معنای مقصود------------------------

93

5-4-2-1- کنایه قریب --------------------------------------------

93

5-4-2-2- کنایه بعید----------------------------------------------

94

5-4-2-3- ایماء --------------------------------------------------

94

5-4-2-4- رمز---------------------------------------------------

94

5-4-2-5- تعریض -----------------------------------------------

95

5-5- مبالغه و اغراق -----------------------------------------------

96

5-12- تضمین---------------------------------------------------

98

5-13- تلمیح ---------------------------------------------------

99

5-14- حرف گرایی----------------------------------------------- 

101

5-15- مراعات نظیر-----------------------------------------------

101

5-16- تضّاد -----------------------------------------------------

103

5-17- مقابله ----------------------------------------------------

105

5-18- ارسال المثل یا تمثیل----------------------------------------

106

5-19- ارصاد و تسهیم ---------------------------------------------

107

5-20- ازدواج----------------------------------------------------

108

5-21- ایهام -----------------------------------------------------

109

5-21-1- ایهام تبادر ----------------------------------------------

5-22- اِعداد -----------------------------------------------------

110

111

5-23- سیاقه الاَعداد ----------------------------------------------

112

5-24- مدح شبیه به ذّم --------------------------------------------

113

5-25- ذّم شبیه به مدح --------------------------------------------

113

5-26- لف و نشر -------------------------------------------------

114

5-27- تنسیق الصفات ---------------------------------------------

116

5-28- حسن تعلیل -----------------------------------------------

117

5-29- طرد و عكس -----------------------------------------------

118

5-30- پارادكس یا متناقض نما -------------------------------------

119

5-31- حس آمیزی -----------------------------------------------

120

5-32- تجاهل العارف ----------------------------------------------

121

5-33- ذووجهین ------------------------------------------------

122

5-34- لغز ( چیستان ) --------------------------------------------

122

5-35- سوال و جواب ----------------------------------------------

123

5-36- موقوف المعانی ---------------------------------------------

124

5-37- حسن تخلص ----------------------------------------------

125

5-38- حسن مطلع -----------------------------------------------

126

5-39- استتباع --------------------------------------------------

127

فصل ششم : نتیجه گیری و پیشنهاد ها

 

نتیجه گیری --------------------------------------------------

-پیشنهاد ها

129

130

فهرست منابع و مآخذ -----------------------------------------

131

چكیده‌ی انگلیسی

132

 

زبان و ادبیات فارسی