بررسی میزان تأثیرنظارت ذیحساب بر عملکرد عاملین ذیحساب ناجا

 

باتوجه به وظایفی که قانون گذار برای اعمال نظارت های مالی به منظور اجرای صحیح بودجه و تطبیق کلیه پرداختها با قوانین و مقررات مالی و محاسباتی بر عهده ذیحسابان قرار داده است، در عمل در سطح یگانهای ناجا اغلب مشاهده می گردد به دلیل عدم رعایت قوانین و مقررات پرداختهایی خارج از ضوابط صورت گرفته و منجر به معرفی عاملین ذیحساب یا حتی ذیحساب و مسئولین یگانها برای پاسخگویی به مراجع ذی ربط گردیده، لذا به منظور بررسی علل وقوع این مسئله در صدد برآمدیم به منظور حصول اطمینان از اجرای صحیح قوانین و مقررات مالی و محاسباتی، و همچنین به منظور جلوگیری از سوء استفاده منابع (عمومی و غیر عمومی ) و بهره برداری مؤثر و مفید از منابع مالی، فیزیکی و نیروی انسانی در یگان های تابعه ناجا، تحقیقی تحت عنوان (بررسی میزان تأثیر نظارت ذیحساب بر عملکرد عاملین ذیحساب ناجا) تعریف، که این تحقیق در 6 ماهه اول سال 1390 انجام یافته است. نوع تحقیق کاربردی و از نظر روش توصیفی، پیمایشی بوده و به روش پرسش نامه ای صورت گرفته است، پرسش نامه تحقیق مشتمل بر 20 سؤال است، که پس از تایید اساتید راهنما، مشاور و تعدادی از خبرگان به منظور دستیابی به هدف تحقیق در بین جامعه آماری به صورت تمام شماری که بالغ بر 120 نفر اعم از کارشناسان اداره کل مالی و ذیحسابی ناجا، عاملین ذیحساب و مدیران مالی، فرماندهی انتظامی استان ها، شهرستان ها و معاونت های مستقر در ستاد ناجا می باشند، توزیع گردید. برای تعیین پایایی از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که با توجه به ضریب 89% بدست آمده از اعتبار مطلوبی برخوردار بود. همچنین همانگونه که بیان گردید برای تعیین روایی پرسش نامه نیز ضمن استفاده از تعدادی پرسش های استاندارد و از نظر خبرگان نیز استفاده شده است. مهمترین روش گردآوری اطلاعات در این تحقیق پرسش نامه و مقیاس سنجش داده ها طیف لیکرت بوده است. در این تحقیق 3 فرضیه مطرح شد که پس از جمع آوری داده ها در قالب پرسش نامه و فرضیات تحقیق از طریق آزمون T و با استفاده از نرم افزار SPSS مورد آزمون قرار گرفتند که یافته های تحقیق نشان دهنده این بود که نظارت ذیحساب بر دقت، سرعت و صحت، در نتیجه عملکرد عاملین ذیحساب ناجا تأثیر دارد.

واژگان کلیدی

ذیحساب:  Treasury officer  عامل ذیحساب: Chief  Financial  Oficer (C.O.F)

 نظارت:      Supervison           عملکرد:   Performance                  ناجا:   Naja

 

فهرست مطالب

 

عنوان

صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق

 

1-1- مقدمه....................................................................................................................................................

1

1-2- بیان مسئله...........................................................................................................................................

3

1-3- اهداف تحقیق......................................................................................................................................

5

1-4- اهمیت و ضرورت تحقیق..................................................................................................................

5

1- 5 – روش تحقیق ...................................................................................................................................

6

1 - 6 – جامعه آماری .................................................................................................................................

7

1-7- ابزار گرد آوری اطلاعات ...................................................................................................................

7

1-8- سؤالات..................................................................................................................................................

7

1- 9- فرضیه ها.............................................................................................................................................

7

1 – 10 – استفاده کنندگان از نتیجه پایان نامه ..................................................................................

8

1-11- تعاریف واژه ها..................................................................................................................................

8

فصل دوم : ادبیات وپیشینه تحقیق

 

2-1- بخش اول: پیشینه تحقیق................................................................................................................

11

     2-1-1- تحقیقات داخلی.....................................................................................................................

11

     2-1-2- تحقیقات خارجی....................................................................................................................

14

2 -2- بخش دوم: مبانی نظری تحقیق.....................................................................................................

22

     2-2- 1- مقدمه......................................................................................................................................

22

     2-2- 2- ذیحساب.................................................................................................................................

25

     2-2-3- شرح وظایف ذیحساب...........................................................................................................

27

     2-2-4- عامل ذیحساب........................................................................................................................

41

     2-2- 5- تعریف لغوی نظارت، کنترل، بازرسی...............................................................................

45

     2-2-6- تعریف اصلاحی نظارت..........................................................................................................

45

     2 -2-7- تعریف تخصصی....................................................................................................................

46

     2-2-8- تعریف عملکرد و نظارت.......................................................................................................

46

     2-2-9- نظارت و کنترل......................................................................................................................

47

2-3-1- بخش سوم: وضعیت نظارت و نظارت مالی در ناجا................................................................

48

     2-3- 1- 1- نظارت...............................................................................................................................

48

     2-3-1-2- نظارت و کنترل در عصر حاضر......................................................................................

49

        2-3-1-2-1-  نظارت رهبری.........................................................................................................

49

        2-3-1- 2-2- نظارت قوه مقننه...................................................................................................

50

        2-3-1-2- 3-  نظارت رئیس جمهور...........................................................................................

50

        2-3-1-2- 4- نظارت شورای نگهبان...........................................................................................

51

        2-3-1- 2- 5- اعمال نظارت از سوی شوراها............................................................................

51

        2-3-1- 2- 6- چگونگی اعمال نظارت از سوی قوه قضاییه....................................................

51

        2-3-1-2- 7- نظارت همگانی.......................................................................................................

52

     2-3-1- 3- شیوه های نظارت و کنترل در نیروهای مسلح و ناجا..............................................

52

     2-3- 1-4- نظارت و بازرسی در اسلام از دیدگاه قرآن كریم......................................................

53

     2-3- 1-5- نظارت و بازرسی در اسلام از دیدگاه نهج البلاغه.....................................................

55

     2-3-1- 6- بازرسی و نظارت از دیدگاه مقام معظم رهبری.........................................................

58

     2-3- 1- 7- جایگاه نقش نظارت در مدیریت.................................................................................

58

     2-3- 1-8- اهمیت نظارت..................................................................................................................

60

     2-3-1-9- نحوه نظارت........................................................................................................................

60

     2-3- 1- 10- ویژگی های ناظران و بازرسان..................................................................................

62

        2-3-1 –10-1- ویژگی های اخلاقی...........................................................................................

62

        2-3-1-10- 2- ویژگی های تخصصی.........................................................................................

63

     2-3-1-11- ویژگی های نظارت و اثرات آن...................................................................................

64

    2-3-1- 12- ساز وکار نظارت..............................................................................................................

65

    2-3- 1- 13- فرایند نظارت.................................................................................................................

65

    2-3- 1-14- تعیین استانداردها و معیارهایی برای اندازه گیری..................................................

66

    2-3-1- 15- اندازه گیری عملیات و عملکرد...................................................................................

67

    2-3-1-  16- مقایسه عملکرد با استانداردها....................................................................................

68

    2-3- 1- 17- اقدامات اصلاحی...........................................................................................................

68

    2-3-1-18- اهداف نظارت....................................................................................................................

69

    2-3-1- 19- ویژگی های نظارت مؤثر...............................................................................................

71

     2-3-1- 20- موانع و محدودیت های اعمال نظارت کارآمد........................................................

72

     2-3-1-21- مصونیت از نظارت..........................................................................................................

73

     2-3-1- 22- مقاومت در برابر نظارت ..............................................................................................

74

        2-3-1- 22- 1- نظارت الهی.........................................................................................................

74

        2-3-1-22- 2- خود نظارتی..........................................................................................................

75

     2-3-1-23- نظارت با واسطه و مستقیم..........................................................................................

75

     2-3-1- 24- نظارت غیر مستقیم......................................................................................................

76

     2-3- 1-25-چرخه اعتبارات هزینه ای و تملک دارایی های سرمایه ای..................................

76

        2-3-1-25- 1- تهیه وتنظیم بودجه ..........................................................................................

77

        2-3-1- 25- 2- تصویب بودجه....................................................................................................

78

        2-3-1- 25-3- اجرای بودجه........................................................................................................

79

        2-3-1-25- 4- نظارت یا کنترل بودجه......................................................................................

80

     2-3-1-26-  نظارت ذیحساب............................................................................................................

82

     2-3-1-27- نظارت برانجام هزینه کرد عاملین ذیحساب خارج از حوزه ذیحساب...............

83

        2-3-1-27- 1- اعمال نظارت مالی بر عاملین ذیحساب در مركز. (تهران).........................

84

        2-3-1- 27-2- اعمال نظارت مالی بر عاملین ذیحساب خارج محل استقرار ذیحساب....

85

    2-3-1- 28- به اهم موارد مورد توجه ذیحساب در امر نظارت...................................................

85

     2-3-1- 29- مدل تحلیلی پژوهش...................................................................................................

87

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

 

3-1- مقدمه....................................................................................................................................................

90

3-2- تعاریف عملیاتی متغیرهای وابسته و  مستقل تحقیق................................................................

90

     3-2-1- تعریف عملیاتی عملکرد........................................................................................................

90

     3-2-2- تعریف عملیاتی نظارت ذیحساب........................................................................................

91

3-3- اهداف تحقیق......................................................................................................................................

92

     3-3-1- اهدف اصلی.............................................................................................................................

92

     3-3-2- اهداف فرعی......................................................................................................................

93

3-4- سؤالات تحقیق..........................................................................................................................

93

     3-4-1- سؤال اصلی......................................................................................................................

93

      3-4-2- سؤالات فرعی..................................................................................................

 

3

3-5- فرضیه های تحقیق............................................................................................................................

93

     3-5-1- فرضیه اصلی ..........................................................................................................................

93

     3-5-2- فرضیه فرعی............................................................................................................................

94

3-6- نوع وروش تحقیق...............................................................................................................................

94

3-7- جامعه آماری و نمونه.........................................................................................................................

95

3-8- محدوده زمانی و مکانی تحقیق ......................................................................................................

95

3-9- روش گرد آوری اطلاعات..................................................................................................................

95

3-10- روش های آماری، تجزیه و تحلیل داده ها.................................................................................

96

3-11- متغیرمستقل و وابسته تحقیق......................................................................................................

96

     3-11-1- متغیر مستقل.......................................................................................................................

97

     3-11-2- متغیر وابسته........................................................................................................................

97

3-12- روایی و پایایی پرسش نامه............................................................................................................

97

     3-12-1-  روایی....................................................................................................................................

97

     3-12-2- پایایی.....................................................................................................................................

97

3-13- مدل عملیاتی تحقیق......................................................................................................................

98

فصل چهارم: تجزیه وتحلیل داده ها

 

4-1- مقدمه....................................................................................................................................................

100

4-2-آمارتوصیفی...........................................................................................................................................

100

     4-2-1- توصیف متغیرهای جمعیت شناختی.................................................................................

101

     4-2-2- توصیف متغیرهای اختصاصی تحقیق................................................................................

104

4-3- آمار استنباطی.....................................................................................................................................

124

فصل پنجم: نتیجه گیری وپیشنهادات

 

5-1- مقدمه....................................................................................................................................................

128

5-2- جمع بندی...........................................................................................................................................

128

5-3- نتایج حاصل از تحقیق.......................................................................................................................

130

     5-3-1- نتیجه گیری مربوط به فرضیه اول تحقیق.......................................................................

130

     5-3-2- نتیجه گیری مربوط به فرضیه دوم تحقیق......................................................................

130

     5-3-3- نتیجه گیری مربوط به فرضیه سوم تحقیق....................................................................

131

5-4- پیشنهادهای تحقیق......................................................................................................................

131

    5-4-1- پیشنهادهایی در جهت بهبود روند صحیح نظارت ذیحساب بر عملكرد عاملین

     ذیحساب ناجا  بر اساس نتایج حاصل از یافته های تحقیق....................................

 

131

    5-4-2- پیشنهادهایی به منظور افزایش عملكرد عاملین ذیحساب ناجا بر اساس تجربیات

      محقق.......................................................................................................................................................

 

132

    5-4- 3- پیشنهادهای پژوهشی ........................................................................................................

133

5-6- محدودیت های تحقیق......................................................................................................................

134

فهرست منابع و مأخذ ..................................................................................................................................

ضمائم ..........................................................................................................................................

فهرست جداول و نمودارها

 

 

عنوان

صفحه

جدول 2-1فرایند نظارت .........................................................................................................................................

66

جدول2 - 2 مدل تحلیلی پژوهش ........................................................................................................................

88

جدول 4-1- توزیع پاسخگویان بر حسب نوع درجه..........................................................................................

101

جدول4-2- توزیع پاسخگویان بر حسب سابقه خدمتی....................................................................................   

102

جدول 4-3-توزیع پاسخگویان بر حسب سطح تحصیلات.................................................................................

103

جدول 4-4-توزیع نظر پاسخگویان در خصوص نقش نظارت ذیحساب  برحفظ اسناد ودفاتر مالی توسط  عاملین  ذیحساب (سؤال 1)........................................................................................................................................

 

104

جدول  4-5- توزیع نظر پاسخگویان در خصوص نقش نظارت ذیحساب در انجام کلیه پرداختها ازطریق سیستم بانکی توسط عاملین ذیحساب (سؤال 2)..............................................................................................

 

105

جدول4-6- توزیع نظر پاسخگویان در خصوص نقش نظارت ذیحساب در ارسال به موقع وجوه مصرف نشده درپایان سال مالی توسط عاملین ذیحساب به خزانه داری کل (سؤال 3).................................................

 

106

جدول 4-7- توزیع نظر پاسخگویان در خصوص نقش نظارت ذیحساب در اخذکامل اوراق مناقصات ومزایده های انجام شده ونحوه بایگانی آنها توسط عاملین ذیحساب (سؤال 4).................................................

 

107

جدول 4-8- توزیع نظر پاسخگویان در خصوص نقش نظارت ذیحساب در تهیه و تنظیم به موقع اسناد هزینه ونیز وصول درآمدها ومطالبات ازسوی عاملین ذیحساب (سؤال 5).........................................................

 

108

جدول 4-9- توزیع نظر پاسخگویان در خصوص نقش نظارت ذیحساب در اخذ مدارک مثبته وقانونی در پرداخت های غیر قطعی (پیش پرداخت / علی الحساب) توسط عاملین ذیحساب (سؤال 6)..........................

 

109

جدول 4-10- نقش نظارت ذیحساب در صورت صدور دستورمقام مجاز( مغایر با ضوابط مالی) منجر به اجرای به موقع  ماده 91قانون محاسبات عمومی کشور توسط عاملین ذیحساب (سؤال 7)..............................

 

110

جدول 4-11- توزیع نظر پاسخگویان در خصوص نقش نظارت ذیحساب درارسال به موقع مدارک ونواقص اسناد هزینه توسط عاملین ذیحساب (سؤال 8)......................................................................................................

 

111

جدول 4-12- توزیع نظر پاسخگویان در خصوص نقش نظارت ذیحساب در پرداخت اعتبارات مصوب تخصیص یافته بابت پرداخت به موقع تعهدات ایجاد شده توسط عاملین ذیحساب (سؤال 9).........................

 

112

جدول4-13- توزیع نظر پاسخگویان در خصوص نقش نظارت ذیحساب در انجام وارسال  به موقع صورت حسابهای مالی توسط عاملین ذیحساب به ذیحسابی ناجا (سؤال 10)..................................................................

 

113

جدول4-14- توزیع نظر پاسخگویان در خصوص نقش نظارت ذیحساب درارسال به موقع گزارشات لازم به وزارت اموراقتصاد ودارایی ونیز دیوان محاسبات ودیگر مراجع قانونی توسط عاملین ذیحساب (سؤال 11)...

 

114

جدول4-15- توزیع نظر پاسخگویان در خصوص نقش نظارت ذیحساب برانجام صحیح مناقصات ومعاملات دولتی توسط عاملین ذیحساب (سؤال12) ...............................................................................................................

 

115

جدول4-16- توزیع نظر پاسخگویان در خصوص نقش نظارت ذیحساب برانجام صحیح مزایده اموال  دولتی توسط عاملین ذیحساب (سؤال13)...............................................................................................................

 

116

جدول4-17- توزیع نظر پاسخگویان در خصوص نقش نظارت ذیحساب بر رعایت مراحل خرج  مواد17الی23ق.م .ع کشور ) درانجام هزینه ها توسط عاملین ذیحساب (سؤال14).........................................

 

117

جدول4-18- توزیع نظر پاسخگویان در خصوص نقش نظارت ذیحساب بررعایت دقیق مواد 26و27و28 مقررات برگزاری مناقصات نیروهای مسلح توسط عاملین ذیحساب (سؤال15).................................................

 

118

جدول4-19- توزیع نظر پاسخگویان در خصوص نقش نظارت ذیحساب در رعایت مفاد تبصره  1- ماده3 مقررات برگزاری مناقصات نیروهای مسلح توسط عاملین ذیحساب (سؤال16)..................................................

 

119

جدول4-20- توزیع نظر پاسخگویان در خصوص نقش نظارت ذیحساب بر رعایت  قوانین مالی ومحاسباتی درانجام امورات مالی توسط عاملین ذیحساب (سؤال17).......................................................................................

 

120

جدول4-21- توزیع نظر پاسخگویان در خصوص نقش نظارت ذیحساب در رعایت قانون بودجه در انجام هزینه ها توسط عاملین ذیحساب (سؤال18)..........................................................................................................

 

121

جدول4-22- توزیع نظر پاسخگویان در خصوص نقش نظارت ذیحساب در رعایت دستورالعمل اجرایی بودجه توسط عاملین ذیحساب (سؤال19)................................................................................................................

 

122

جدول4-23- توزیع نظر پاسخگویان در خصوص نقش نظارت ذیحساب در اخذ ضمانت نامه های معتبر بانکی به هنگام انعقاد قراردادها توسط عاملین ذیحساب (سؤال20)................................................................

 

123

جدول4-24- نتایج آزمون t یک نمونه‌ای جهت بررسی فرضیه اول تحقیق ..................................

124

جدول4-25-نتایج آزمون t یک نمونه‌ای جهت بررسی فرضیه دوم تحقیق ..................................

125

جدول4-26-نتایج آزمون t یک نمونه‌ای جهت بررسی فرضیه سوم تحقیق ...............................

126

نمودار 3-1- نمودار عملیاتی تحقیق.....................................................................................................................

98

نمودار 4-1- توزیع پاسخگویان بر حسب نوع درجه..........................................................................................

101

نمودار 4-2- توزیع پاسخگویان بر حسب سابقه خدمتی..................................................................................   

102

نمودار 4-3-توزیع پاسخگویان بر حسب سطح تحصیلات...............................................................................

103

نمودار 4-4- نقش نظارت ذیحساب برحفظ اسناد ودفاتر مالی توسط  عاملین  ذیحساب (سؤال 1)................

104

نمودار 4-5 نقش نظارت ذیحساب در انجام کلیه پرداختها  ازطریق سیستم بانکی توسط عاملین ذیحساب (سؤال 2)....................................................................................................................................................

 

105

نمودار4-6 نقش نظارت ذیحساب در ارسال به موقع وجوه مصرف نشده درپایان سال مالی توسط عاملین ذیحساب به خزانه داری کل (سؤال 3)

 

106

نمودار 4-7- نقش نظارت ذیحساب در اخذکامل اوراق مناقصات ومزایده های  انجام شده ونحوه بایگانی آنها توسط عاملین ذیحساب (سؤال 4)....................................................................................................................

 

107

نمودار  4-8- نقش نظارت ذیحساب در تهیه و تنظیم به موقع اسناد هزینه  ونیز وصول درآمدها ومطالبات ازسوی عاملین ذیحساب (سؤال 5).......................................................................................................

 

108

نمودار 4-9- نقش نظارت ذیحساب در اخذ مدارک مثبته وقانونی در پرداخت های غیر قطعی

 (پیش پرداخت / علی الحساب) توسط عاملین ذیحساب (سؤال 6)..................................................................

 

109

نمودار 4-10- نقش نظارت ذیحساب در صورت صدور دستورمقام مجاز( مغایر با ضوابط مالی) منجر به اجرای به موقع  ماده 91قانون محاسبات عمومی کشور توسط عاملین ذیحساب (سؤال 7)............................

 

110

نمودار 4-11- خصوص نقش نظارت ذیحساب درارسال به موقع مدارک ونواقص اسناد هزینه توسط عاملین ذیحساب (سؤال 8).....................................................................................................................................................

 

111

نمودار 4-12- نقش نظارت ذیحساب در پرداخت اعتبارات مصوب تخصیص یافته بابت  پرداخت به موقع تعهدات ایجاد شده توسط عاملین ذیحساب (سؤال 9).........................................................................................

 

112

نمودار4-13- نقش نظارت ذیحساب در انجام وارسال به موقع صورت حسابهای مالی توسط عاملین ذیحساب به ذیحسابی ناجا (سوال 10)......................................................................................................................

 

113

نمودار4-14- خصوص نقش نظارت ذیحساب درارسال به موقع گزارشات لازم به وزارت اموراقتصاد ودارایی ونیز دیوان محاسبات ودیگر مراجع قانونی توسط عاملین ذیحساب (سؤال 11)...................................

 

114

نمودار4-15- نقش نظارت ذیحساب برانجام صحیح مناقصات ومعاملات دولتی توسط عاملین ذیحساب (سوال12).......................................................................................................................................................................

 

115

نمودار4-16- خصوص نقش نظارت ذیحساب برانجام صحیح مزایده اموال دولتی توسط عاملین ذیحساب (سؤال13)......................................................................................................................................................................

 

116

نمودار4-17- خصوص نقش نظارت ذیحساب بر رعایت مراحل خرج (مواد17الی23ق.م .ع کشور ) درانجام هزینه ها توسط عاملین ذیحساب(سؤال14) ...........................................................................................................

 

117

نمودار4-18- پاسخگویان نقش نظارت ذیحساب بررعایت دقیق مواد 26و27و28 مقررات برگزاری مناقصات نیروهای مسلح توسط عاملین ذیحساب (سؤال15)..............................................................................

 

118

نمودار4-19- نقش نظارت ذیحساب در رعایت مفاد تبصره1- ماده3 مقررات  برگزاری مناقصات نیروهای مسلح توسط عاملین ذیحساب (سؤال16)...............................................................................................................

 

119

نمودار4-20- نقش نظارت ذیحساب بر رعایت قوانین مالی ومحاسباتی درانجام امورات مالی توسط عاملین ذیحساب (سؤال17).....................................................................................................................................

 

120

نمودار4-21- خصوص نقش نظارت ذیحساب در رعایت قانون بودجه در انجام هزینه ها توسط عاملین ذیحساب (سؤال18).............................................................................

 

121

نمودار4-22- خصوص نقش نظارت ذیحساب در رعایت دستورالعمل  اجرایی بودجه توسط عاملین ذیحساب (سؤال19)..............................................................................

 

122

نمودار4-23- نقش نظارت ذیحساب در اخذ ضمانتنامه های معتبر بانکی  به هنگام انعقاد قراردادها توسط عاملین ذیحساب (سؤال20)...................................

 

123

 

اقتصاد