بررسی نظرات متخصصین اطلاع رسانی در مورد اضافه بار اطلاعاتی وب

     امروزه، یکی از مهم‌ترین موضوعات در زمینه مدیریت اطلاعات، مسئله‌ای است که از آن به عنوان «اضافه بار اطلاعات» یاد می‌شود. با ظهور اینترنت اهمیت اضافه بار اطلاعات دو چندان شده است. این پژوهش به جهت ارائه راهکارهای بهتر و مناسبتر برای رفع و کنترل اضافه بار اطلاعاتی وب، می‌پردازد. در این پژوهش که جامعه آن کتابداران و متخصصان  اطلاع رسانی عضو گروه بحث دانشگاه فردوسی مشهد است از دو روش تحلیل محتوا و روش پیمایشی استفاده شده و  ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه مبتنی بر وب می باشد. همچنین به منظور پربارتر بودن پژوهش نظرات متخصصین فناوری اطلاعات نیز جویا شد. با توجه به نتایج پژوهش، نظرات متخصصین اطلاع رسانی و فناوری اطلاعات در بسیاری موارد نزدیک به یکدیگر بوده‎اند. از نظر هر دو گروه وجود اطلاعات تکراری، وجود اطلاعات غلط و نادرست، وجود اطلاعات بی‌ربط از دید كاربر، وجود اطلاعات بی ارزش از دید كاربر از مهمترین عوامل ایجاد اضافه بار اطلاعاتی هستند. بسیاری از آنان معتقد بودند که اضافه بار اطلاعاتی در زمانی که فعالانه به دنبال موضوع مورد جستجوی خود هستند رخ می‌دهد. اتلاف وقت، تأخیر در تصمیم‌گیری، خستگی اطلاعاتی و اتلاف هزینه از مهمترین اثرات اضافه بار اطلاعاتی از دیدگاه هر دو گروه هستند. همچنین آنان عوامل ابزاری مانند وجین و حذف اطلاعات غیر مرتبط، استفاده از محیطهای رابط کاربری مناسب در بازیابی اطلاعات، استفاده از راهنماهای موضوعی و زبانهای كنترل شده، استفاده از فیلترینگ و کنترل راههای شیوه‌های دریافت اطلاعات، استفاده از سیستمهای خبره و هوشمند مانند سیستمهای پیشنهاد دهنده و هم عوامل سازمانی مانند دقت در ورود اطلاعات، آموزش مهارتهای فنی و علمی‌‌افراد در بازیابی اطلاعات ارزشمند، توسعه استانداردهای ذخیره و بازیابی اطلاعات را در کنترل و رفع اضافه بار اطلاعاتی مؤثر دانسته‌اند. در این پژوهش نیز مشخص شد که بین برخی مشخصات دموگرافیک افراد نظیر سن ، جنس، نوع کتابخانه ای که افراد در آن مشغول به کارند و برخی عوامل و اثرات اضافه بار اطلاعاتی رابطه معنادار وجود دارد.

کلید واژه‌ها : اضافه بار اطلاعاتی، وب، متخصصین اطلاع رسانی، سرریز اطلاعات

 فهرست مطالب 

فصل اول:كلیات پژوهش

مقدمه 1

1-1 شرح و بیان مساله پژوهشی 2

1-2 اهمیت و ارزش تحقیق 4

1-3 کاربرد نتایج تحقیق 5

1-4 اهداف تحقیق 6

1-4-1هدف اصلی 6

1-4-2 اهداف فرعی 6

1-5 سوالات پژوهش 6

1-5-1 سوال اصلی 6

1-5-2  سوالات فرعی 6

1-6 تعاریف مفهو‌می‌و عملیاتی تحقیق 7

1-6-1 تعاریف مفهومی 7

1-6-1-1 مفهوم اضافه بار اطلاعاتی در وب................ 7

1-6-2 تعاریف عملیاتی ................................ 8

1-6-2-1 ایجاد اضافه بار اطلاعاتی در وب................ 8

1-6-2-1 ایجاد اضافه بار اطلاعاتی در وب 8

1-6-2-2 تاثیر اضافه بار اطلاعاتی در محیط وب 9

1-6-2-3 کنترل اضافه بار اطلاعاتی در وب 9

1-6-2-4 مواجه شدن فرد با اضافه بار اطلاعاتی در وب 10

1-6-2-5 تعدیل اضافه بار اطلاعاتی در وب 10

1-7 خلاصه فصل 10

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

مقدمه 12

2-1 مبانی و رویكردهای نظری........................... 13

2-1-1 مفهوم اضافه بار اطلاعاتی 15

2-1-2 عوامل موثر بر ایجاد اضافه بار اطلاعاتی 18

2-1-2-1 اشخاص ....................................... 18

2-1-2-2 فن‌آوری....................................... 18

2-1-2-3 سازمان....................................... 19

2-1-2-4 ویژگی اطلاعات................................. 19

2-1-3 عوامل موثر بر ایجاد اضافه باراطلاعاتی وب 20

2-1-3-1 فقدان ساختار واحد و استاندارد برای ذخیره‌سازی و انتشاراطلاعات 20

2-1-3-2 عدم ثبات در منابع اینترنتی................... 21

2-1-3-3 تغییر نشانی منابع............................ 21

2-1-3-4 مشكلات ناشی از موتورهای جستجو................. 21

2-1-4 تاثیر اضافه بار اطلاعاتی بر کاربران 23

2-1-4-1 تأثیر بر سلامت جسمی........................... 23

2-1-4-2 تأثیر بر سلامت روانی.......................... 24

2-1-4-3 تأثیر بر جامعه............................... 24

2-1-4-4 تأثیربر هزینه‌های اقتصادی و زمانی............. 25

2-1-4-5 تأثیربر سیستم‌های اطلاعاتی..................... 25

2-1-4-6 تأثیر بر سازمان.............................. 26

2-1-5 عوامل موثر بر کنترل  اضافه بار اطلاعاتی وب 26

2-1-5-1 تصفیه........................................ 26

2-1-5-2 تلخیص........................................ 27

2-1-6 عوامل مؤثر بر كنترل اضافه بار اطلاعاتی وب....... 27

2-1-6-1 فرامتن....................................... 27

2-1-6-2 فراپیوندها................................... 28

2-1-6-4 گوفر‌ها....................................... 29

2-1-6-5 محیط رابط كاربر.............................. 30

2-1-6-6 استفاده از عوامل هوشمند...................... 31

2-1-6-7 واژگان كنترل شده............................. 32

2-1-6-8 وب 2......................................... 32

2-1-6-8-1 آر اس اس................................... 33

2-1-6-8-2 وبلاگ....................................... 33

2-1-6-8-3 ویكی­ها..................................... 34

2-1-6-8-4 پادكست­ها................................... 34

2-1-6-8-5 شبكه‌های اجتماعی............................ 34

2-1-6-8-6 رده‌بندی مردمی.............................. 35

2-1-6-8-7 فناوری تلفیقی وب 2......................... 36

2-1-6-9 حلقه‌ها....................................... 36

2-1-6-10 فناوری فشار................................. 37

2-1-6-11 درگاه....................................... 37

2-1-7 عوامل موثر بر مواجه با اضافه بار اطلاعاتی 38

2-1-7-1 عوامل مرتبط با نظام بازیابی و امكانات آن..... 38

2-1-7-2 عوامل مرتبط با كاربر......................... 38

2-1-7-3 عوامل مرتبط با موضوع جستجو................... 40

2-1-7-4 سایر عوامل مثل محیط جستجو،‌نوع كامپیوتر و نرم‌افزار و غیره   41

2-1-8 رویكردهای موثر در رفع اضافه بار اطلاعاتی 41

2-1-8-1 موتورهای جستجو............................... 42

2-1-8-2 استفاده از دایركتوری‌ها....................... 43

2-1-8-3 استفاده از روشهای جستجوی مناسب............... 44

2-1-8-4 استفاده از نرم‌افزارهای هوشمند................ 44

2-1-8-5 وب معنایی.................................... 44

2-1-8-6 استفاده از طرحهای رده‌بندی.................... 45

2-1-8-7 فهرست‌های وبی................................. 46

2-1-9عوامل موثر در تعدیل اضافه بار اطلاعاتی 46

2-1-9-1 رویكردهای نمایه سازی درمحیط وب............... 46

2-1-9-2 مدیریت دانش در سازمان........................ 47

2-1-9-3  ارتباطات سازمانی............................ 48

2-1-9-4 استفاده از فناوری اطلاعات در سازمان........... 48

2-1-9-5 سامانه‌های نرم افزاری......................... 49

2-2 مرورنوشتارها..................................... 49

2-2-1 پژوهشهای انجام شده در ایران.................... 49

2-2-2 پژوهشهای انجام شده در خارج از كشور............. 53

2-2-3 جمع بندی از پیشینه............................. 58

2-3 خلاصه فصل......................................... 59

فصل سوم: روش پژوهش 

مقدمه 60

3-1 روش پژوهش 60

3-2جامعه پژوهش 61

3-3-نمونه گیری و تعیین حجم نمونه 61

3-4 ابزار گردآوری اطلاعات: 61

3-5 روایی و پایایی ابزار گردآوری اطلاعات 62

3-7  خلاصه فصل 63

فصل چهارم: یافته‌های حاصل از تجزیه و تحلیل داده‌ها 

4-1 ویژ گی های جمعیت شناختی گروه نمونه 65

بررسی سوالات پژوهش 70

4-2 سوال اول: عوامل مؤثر در ایجاد اضافه بار اطلاعاتی از نظر متخصصین کتابداری و اطلاع رسانی چیست؟ 70

4-3  سوال دوم: اضافه بار اطلاعاتی چه تاثیری بر کاربران آن، از نظر  متخصصین کتابداری و اطلاع رسانی دارد؟ 72

4-4 سوال سوم: عوامل مؤثر در رفع اضافه بار اطلاعاتی از نظر متخصصین کتابداری و اطلاع رسانی چیست؟ 74

 4-5 سوال چهارم: عوامل مؤثر در کنترل اضافه بار اطلاعاتی از نظر متخصصین کتابداری و اطلاع رسانی چیست؟ 75

4-6سوال پنجم: چه عوامل فردی در مواجه شدن با اضافه بار اطلاعاتی از نظر متخصصین کتابداری و اطلاع رسانی موثر است؟ 77

4-7 :سوال ششم: راههای موثر در تعدیل اضافه بار اطلاعاتی از نظر متخصصین کتابداری و اطلاع رسانی چیست؟ 79

4-8 سوال هفتم: بین اضافه بار اطلاعاتی و مشخصات دموگرافیک کاربران چه ارتباطی وجود دارد؟ 80

4-9یافته‌های جانبی 103

4-9-1 مشخصات جمعیت شناختی متخصصان فناوری اطلاعات وآی تی    103

4-10  سوال کلی پژوهش 143

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1عوامل مؤثر در ایجاد اضافه بار اطلاعاتی 144

5-2  تاثیر اضافه بار اطلاعاتی  بر کاربران 146

5-3عوامل مؤثر در رفع اضافه بار اطلاعاتی 149

5-4 عوامل مؤثر در کنترل اضافه بار اطلاعاتی 151

5-5 عواملی فردی در مواجه  شدن با اضافه بار اطلاعاتی... 152

5-6 راههای موثر در تعدیل اضافه بار اطلاعاتی 154

5-7- ارتباط بین مشخصات دموگرافیك كتابداران ومتخصصین اطلاع رسانی و نظرات آنها در مورد اضافه بار اطلاعاتی 156

5-8 نتیجه گیری کلی 166

5-9 محدودیتهای تحقیق 167

5-10 پیشنهادها و رهنمودهای پژوهش 167

5-10-1 پیشنهادهای کاربردی 167

5-10-2 پیشنهادهای پژوهشی 168

فهرست شكل‌ها

شكل 2-1 مفهوم اضافه بار اطلاعاتی............................................................................................................... 16

شكل 4-1 توزیع نمونه آماری بر حسب جنسیت متخصصان اطلاع‌رسانی................................................... 65

شكل4-2 توزیع نمونه آماری بر حسب میزان تحصیلات متخصصان اطلاع‌رسانی....................................... 66

شكل 4-3 توزیع نمونه آماری بر حسب رشته تحصیلی متخصصان اطلاع‌رسانی......................................... 67

شكل 4-4 توزیع نمونه آماری بر حسب سن متخصصان اطلاع‌رسانی........................................................... 67

شكل 4-5 توزیع نمونه آماری بر حسب سابقه کار متخصصان اطلاع‌رسانی................................................. 68

شكل 4-6 توزیع نمونه آماری بر حسب نوع کتابخانه..................................................................................... 70

شكل 4-7 توزیع نمونه آماری بر حسب بخش کتابخانه................................................................................. 70

شكل4-8 عوامل مؤثر در ایجاد اضافه بار اطلاعاتی........................................................................................ 70

شكل4-9 تأثیر اضافه بار اطلاعاتی بر کاربران................................................................................................. 73

شكل 4-10عوامل مؤثر دررفع اضافه بار اطلاعاتی از نظر متخصصین کتابداری و اطلاع رسانی................ 74

شكل 4-11عوامل مؤثر دررفع اضافه بار اطلاعاتی از نظر متخصصین کتابداری و اطلاع رسانی................ 76

شكل 4-12 عوامل فردی در مواجه شدن با اضافه بار اطلاعاتی از نظر متخصصین کتابداری و اطلاع رسانی         78

شكل 4-13 عوامل مؤثر در تعدیل اضافه بار اطلاعاتی از نظر متخصصین کتابداری و اطلاع رسانی......... 79

 شكل 4-14 توزیع نمونه آماری بر حسب جنسیت متخصصان آی تی....................................................... 103

شكل 4-15 توزیع نمونه آماری بر حسب میزان تحصیلات متخصصان آی تی.......................................... 104

شكل 4-16 توزیع نمونه آماری بر حسب رشته تحصیلی متخصصان فناوری اطلاعات.............................. 105

شكل 4-17 توزیع نمونه آماری بر حسب سن متخصصان فناوری اطلاعات............................................... 105

شكل 4-18 توزیع نمونه آماری بر حسب سابقه کار متخصصان فناوری اطلاعات...................................... 106

شكل 4-19 عوامل مؤثر در ایجاد اضافه بار اطلاعاتی از نظر متخصصین فناوری اطلاعات....................... 106

شكل 4-20 تأثیر اضافه بار اطلاعاتی بر کاربران اینترنت، از نظر  متخصصین فناوری اطلاعات............... 107

شكل 4-21 عوامل مؤثر دررفع اضافه بار اطلاعاتی از نظر متخصصین فناوری اطلاعات........................... 108

شكل 4-22 عوامل مؤثر در کنترل اضافه بار اطلاعاتی از نظر متخصصین فناوری اطلاعات.................. 109

شكل 4-23 عوامل فردی در مواجه شدن با اضافه بار اطلاعاتی از نظر متخصصین فناوری اطلاعات.. 110

شكل 4-24 رویكردهای موثر در تعدیل اضافه بار اطلاعاتی از نظر متخصصین فناوری اطلاعات......... 111

فهرست جدول‌ها

جدول 4-1 توزیع فراوانی آزمودنیها به تفکیک جنسیت متخصصان اطلاع‌رسانی........................................... 65

جدول 4-2 توزیع فراوانی آزمودنیها بر حسب میزان تحصیلات متخصصان اطلاع‌رسانی............................... 66

جدول 4-3 توزیع فراوانی آزمودنیها به تفکیک رشته تحصیلی متخصصان اطلاع‌رسانی................................. 66

جدول 4-4 توزیع فراوانی آزمودنیها به تفکیک سن متخصصان اطلاع‌رسانی.................................................. 67

جدول 4-5 توزیع فراوانی آزمودنیها به تفکیک سابقه کار متخصصان اطلاع‌رسانی......................................... 68

جدول 4-6 توزیع فراوانی آزمودنیها به تفکیک نوع کتابخانه............................................................................. 68

جدول 4-7 توزیع فراوانی آزمودنیها به تفکیک بخش کتابخانه......................................................................... 69

جدول 4-8 آزمون تک متغیری کلموگورف اسمیرنف برای میزان نرمال بودن داده‌های کتابداران................ 81

جدول 4-9 رابطه بین جنسیت كتابداران و عناصر ذكر شده در پرسشنامه..................................................... 81

جدول4-10 رابطه بین سن کتابداران و عناصر ذکر شده در پرسشنامه ......................................................... 84

جدول 4-11 رابطه بین رشته تحصیلی و عناصر ذکر شده در پرسشنامه........................................................ 88

جدول 4-12 رابطه بین میزان تحصیلات کتابداران و عناصر ذکر شده در پرسشنامه.................................... 91

جدول 4-13 رابطه بین سابقه کار کتابداران و عناصر ذکر شده در پرسشنامه................................................ 95

جدول 4-14 رابطه بین نوع کتابخانه و عناصر ذکر شده در پرسشنامه ........................................................... 99

جدول 4-15 توزیع آزمودنیهای فناوری اطلاعات به تفکیک جنسیت متخصصان آی تی ........................... 103

جدول 4-16 توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب میزان تحصیلاتی فناوری اطلاعات................................... 104

جدول 4-17 توزیع فراوانی ازمودنیها به تفکیک رشته تحصیلی متخصصان فناوری اطلاعات...................... 104

جدول 4-18 توزیع فرآوانی آزمودنیها به تفکیک سن متخصصان فناوری اطلاعات  .................................... 105

جدول 4-19 توزیع ازمودنیها به تفکیک سابقه کار متخصصان فناوری اطلاعات .......................................... 105

جدول 4-20 آزمون تک متغیری کلموگورف اسمیرنف برای تعیین نرمال بودن داده‌های متخصصان فناوری اطلاعات          112

جدول4-21 آزمون یومن ویتنی برای تعیین رابطه بین جنسیت متخصصان فناوری اطلاعات و عناصر ذکر شده در پرسشنامه          112

جدول 4-22 رابطه بین سن متخصصان فناوری اطلاعات و عناصر ذکر شده در پرسشنامه......................... 117

جدول4-23 رابطه بین رشته تحصیلی متخصصان فناوری اطلاعات و عناصر ذکر شده در پرسشنامه......... 123

جدول 4-24 رابطه بین میزان تحصیلات متخصصان فناوری اطلاعات و عناصر ذکر شده در پرسشنامه.... 127

جدول 4-25 رابطه بین سابقه کار متخصصان فناوری اطلاعات و عناصر ذکر شده در پرسشنامه................ 132

جدول 4-26 رابطه بین گرایش متخصصان فناوری اطلاعات و عناصر ذکر شده در پرسشنامه.................... 137