بررسی تطبیقی حقوق پناهندگان در اسلام و حقوق بین الملل

 

این پایانامه دارای    160  صفحه و در قالب ورد و قابل ویرایش می باشد که بخشی از متن و فهرست آن را در ادامه برای مشاهده قرار داده ایم

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی M.A

گرایش حقوق بین الملل

چکیده 

بررسی تطبیقی مسائل حقوقی  دریافتن راه های جدید وبهره گیری از دیدگاه وتجربیات متقابل نظام های مختلف حقوقی  ارزش انکار ناپذیردارد.باوجود این به علت ورود اندیشه های حقوقی غیر اسلامی درحوزه ی حقوقی کشورهای اسلامی   ضرورت بررسی تطبیقی مسایل فقهی باسایرنظام های مطرح به ویژه در قلمرومسایل اجتماعی به خوبی احساس می شود.

از جمله مسائلی که فقه کهن اسلامی وشیعی  نسبت به آن سخن گفته وحقوق بین الملل نیزازکنارآن نگذشته است  حقوق بیگانگان درکشور پذیرنده است واز جمله بیگانگانی که ممکن است مورد ظلم وستم قرارگرفته واز حقوق انسانی محروم بمانند  پناهندگان هستندچراکه این خیل عظیم انسانی ازحمایت سیاسی دولت متبوع خود بی بهره ودردولت پذیرنده نیزبیگانه اند.

دراین نوشتار با اتخاذاز روش کتابخانه ای وابزارتحقیق فیش برداری ونیز  استفاده از کتب و مقالات و اطلاعات پایگاه های

اینترنتی به جمع آوری اطلاعات مرتبط با موضوع پرداخته تادر جهت بیان مباحث گام برداشته شود

درباره حقوق پناهندگان کتب و مقالات بسیاری متنوعی به زبان لاتین به نگارش در آمده است. ادبیات موجود فارسی در این رشته نیز معتنابه می باشد. این کتب و مقالات عمدتا به جنبه بین المللی موضوع پرداخته اند و کمتر نگاه اسلامی به موضوع حقوق پناهندگان مدنظر بوده است.

لذاتلاش شده که به بررسی موضوع حقوق پناهندگان در اسلام و حقوق بین الملل پرداخته شودتا به صاحبنظران کمک کند تا در جریان توسعه و تدوین و تکمیل حقوق بین الملل پناهندگان  با  نظرداشت به مفاهیم عمیق و انسانی حقوق پناهندگان در شریعت اسلامی نقش مثبت تری به نفع جمعیت مسلمان پناهنده و البته سایر پناهندگان بازی کنند.

کلید واژگان

1- پناهنده  2- مستامن  3- امان  4- وضعیت حقوقی 5- قواعدحمایتی

 

مقدمه

یکی از مسائل و مشکلاتی که جوامع بشری تقریبا از بدو تاسیس تا زمان فعلی همواره با آن مواجه بوده است مساله پناهندگی و حمایت بین المللی از افراد پناهنده است.

پناهندگی به عنوان یکی از ویژگی های حیات بین المللی عموما با یک مکان و یک محل جغرافیایی ملازم است و از جمله دلایلش ناآرامی و بحران های منطقه ای و جهانی است که تاکنون میلیون ها نفر را وادار به ترک دیار خود کرده است و از سوی دیگر شکاف فزاینده سطح توسعه اقتصادی و اجتماعی در میان کشورها و نقض اصول استانداردهای رفتار دولت ها با اجتماع تحت نظر خود از جمله دلایل ایجاد معضل پناهندگی است. به بیان دیگر وضعیت افراد پناهنده به صورتی بوده است که از یک طرف به دلیل خطراتی که متوجه جسم، جان و آزادی آنها بوده، مجبور به ترک وطن خود و پناه گرفتن در کشور دیگر شده و رسما با عملا حمایت دولت متبوع خود را از دست داده و از طرف دیگر بدلیل نامشخص بودن وضعیت خود در کشور پذیرنده محروم از حمایت مناسب و مقتضی دولت یا نهاد بین المللی دیگر بودند. شرایط زندگی اسفناک و مصائب و مشکلات فراوانی که این افراد با آن مواجه بوده اند، باعث گردید تا از همان زمان تاسیس جامعه ملل و با تلاش برخی نهادهای بشردوستانه، موضوع حمایت بین المللی از افراد پناهنده و پناهجو در دستور کار جامعه بین المللی و نهادهای بین الملی مرتبط با این قضیه از جمله جامعه ملل قرار گیرد، به گونه ای که در طول دوران فعالیت آن اقدامی را در این زمینه به عمل آورد.

با پایان یافتن جنگ جهانی دوم و تاسیس سازمان ملل متحد مساله جمعیت های پناهنده همچنان یکی از مشکلات مهم آن دوران به شمار می رفت؛ به طوری که مجمع عمومی سازمان ملل در اولین نشست عمومی خود در سال 1946 رسیدگی به مسائل و مشکلات جمعیت های آواره را در دستور کار خود قرار داده و طی قطعنامه ای که به همین منظور به تصویب رسانده کمیسیون حقوق بشر را مامور تهیه کنوانسیونی در زمینه همین افراد نمود. نتیجه این اقدامات منجر به تهیه و تصویب کنوانسیون 1951 ژنو در مورد وضعیت پناهندگان و تاسیس نهاد کمیساریای عالی ملل متحد در امور پناهندگان UNHCR[1] برای حمایت بین المللی از افراد مذکور گردید. تحولات پس از تدوین سند فوق در جهان، باعث پیدایش گروه های جدیدی از افراد آواره شد که علیرغم نیاز شدید به برخورداری از کمک ها و حمایت بین المللی به دلیل محدودیت هایی که در کنوانسیون 1951 و اساسنامه UNHCR وجود داشت.

ضرورت و هدف پژوهش

همانطور که از مباحث پیشین برداشت می شود در ارتباط با جمعیت های پناهنده و حمایت بین المللی از آنان، مسائل، مشکلات و پیچیدگی های خاصی مطرح است که تا دهه های اخیر کمتر مورد توجه دولتها و نهادهای ذیربط قرار گرفته است. این در حالی است که شرایط ویژه و آسیب پذیری این افراد ایجاب می کند که اهمیت بیشتری به نیازها و مسائل خاص آنها صورت پذیرد. با این حال با عنایت به توسعه روزافزون توجه جامعه بین المللی و محافل حقوق بشری به مباحث مربوط به پناهندگان در دهه های اخیر و نیز با در نظرگرفتن مسائل و مشکلات عدیده ای که جمعیت های پناهنده با آن مواجه اند، گسترش حمایت بین المللی از این افراد، اهمیت ویژه ای پیدا می کند.

باتوجه به مراتب فوق هدف از پژوهش حاضر بررسی موضوعات و مباحث مطروحه راجع به پناهندگان خصوصا در دوران معاصر هم در حقوق بین الملل و هم در سطح روابط جهان اسلام است، که این افراد دارای چه حقوق، تکالیف و یا احیانا محرومیت هایی هستند.

 

سوالات پژوهش

مهمترین سوالاتی که در ارتباط با پناهندگان و مستامنین در این پژوهش مطرح بوده و پاسخ به آنها موضوع این رساله می باشد عبارتند از:

مفهوم پناهنده و عناصر اساسی آن از دیدگاه دو نظام حقوقی بین الملل و اسلام چیست؟

وضعیت حقوقی پناهندگان و حقوق و قواعد حمایتی راجع به پناهندگان در نظامهای مذکور چگونه می باشد؟

مساله رفت و آمد اتباع مسلمان به سایر کشورهای اسلامی با توجه به مرزبندی های جدید و اجرای احکام اولیه اسلام در دارالاسلام نوین چگونه می باشد؟

 

فرضیه

-  حقوق بین الملل پناهندگان عمدتا حالت توصیه ای داشته و از ضمانت اجرای قوی همراه با سازوکار بین المللی برخوردار نیست.

-  دیدگاه اسلام در خصوص حقوق پناهندگان، مذهبی و انحصاری نیست بلکه کاملا جهانشمول ، با نگاه به کل بشریت و جامع است.

-  شریعت اسلام ضمانت اجرای جامع تری برای تحقق حقوق پناهندگان نسبت به حقوق بین الملل معاصر در نظر گرفته است.

 

روش تحقیق

دراین نوشتار با اتخاذ از روش کتابخانه ای وابزارتحقیق فیش برداری ونیز  استفاده از کتب و مقالات و بویژه اسناد بین المللی در قالب سازمان ملل متحد، کمیساریای عالی پناهندگان ملل متحد، سازمان بین المللی مهاجرت و اسناد و مصوبات سازمان کنفرانس اسلامی و از جمله اعلامیه حقوق بشر اسلامی و استفاده از کتب و مقالات کتابخانه و اطلاعات پایگاه های اینترنتی و بویژه اسناد بین المللی از طریق اینترنت به جمع آوری اطلاعات مرتبط با موضوع پرداخته تادر جهت بیان مباحث گام برداشته شود

وضعیت حقوقی: وضعیت حقوقی به معنای جایگاه یک شخص در مجموعه مقررات داخلی و بین المللی می باشد. به عبارت دیگر وضعیت حقوقی شخص، مشخص می کند که وی در یک نظام حقوقی از چه حقوق و تعهداتی برخوردار است.

ساختار پژوهش

با توجه به سوالات و فرضیاتی که برای این پژوهش منظور گردید، سازماندهی این رساله در سه بخش انجام پذیرفت. در بخش اول تحت عنوان کلیات به بررسی سیر تاریخی مفهوم پناهندگی و تجزیه و تحلیل مفاهیم اساسی و بنیادین پناهندگی پرداخته می شود. شالوده این بخش را دو فصل اصلی با مضمون سیر تاریخی پناهندگی و حمایت از پناهنده در اسلام و حقوق بین الملل و همچنین تعریف و تبیین مفهوم پناهنده و عناصر اساسی آن تشکیل می دهد.

بخش دوم رساله به بررسی جایگاه حقوق پناهندگان از دیدگاه حقوق اسلام می پردازد که از پنج فصل تشکیل شده است که در فصل اول به بررسی ماهیت و ادله مشروعیت پناهندگی می پردازد و در فصل دوم عناصر تشکیل دهنده پناهندگی و انواع امان را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد و در فصل سوم به تبیین حقوق و قواعد حمایتی مورد نظر اسلام راجع به پناهندگی و همچنین معافیت ها و تکالیف این گروه موجود در دارالاسلام می پردازد، در فصل چهارم به اثبات و خاتمه پناهندگی و عقد امان می پردازد و بالاخره در فصل پنجم و آخرین فصل از مباحث، دارالاسلام نوین و روابط بین المللی جهان اسلام را در عصر حاضر مورد بررسی قرار می دهد.

بخش سوم این رساله به بررسی جایگاه حقوق پناهندگان از دیدگاه حقوق بین الملل می پردازد که از دو فصل تشکیل شده است که در فصل اول به وضعیت حقوقی پناهندگان در مجموعه مقررات بین المللی می پردازد و آنها را از دید اسناد جهانی و منطقه ای مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد و در فصل دوم ازاین بخش حقوق و قواعد حمایتی پناهندگان را در قالب مقررات بین المللی خاص پناهندگان همانند کنوانسیون 1951 و حمایت های امدادی UNHCR و سایر اسناد حقوق بشری مانند اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاقین بررسی می کند.

 

فهرست مطالب

عنوان

صفحه

چکیده    

1

مقدمه       

2

ضرورت و هدف پژوهش   

5

سوالات پژوهش   

6

فرضیه های پژوهش

6

روش تحقیق

6

ساختار پژوهش 

7

بخش اول: کلیات

8

فصل اول: تاریخچه پناهندگی

9

مبحث اول: سنت پناهندگی و حمایت از پناهنده در اسلام

9

گفتار اول: سنت پناهندگی در جزیره العرب

10

گفتار دوم: سنت پناهندگی در دوران پیامبر(ص)

11

گفتار سوم: سیره مسلمین بعد از رحلت پیامبر(ص)

12

مبحث دوم: سنت پناهندگی و حمایت از پناهنده در حقوق بین الملل

13

گفتار اول: پناهندگی و حمایت از پناهنده در دوران قبل از جامعه ملل 

13

گفتار دوم: نهادهای حمایتی پناهندگان در دوران جامعه ملل

17

گفتار سوم: نهادهای حمایتی پناهندگان در دوران سازمان ملل متحد  

21

فصل دوم: تعریف و تبیین مفهوم پناهنده 

25

مبحث اول: مفهوم پناهندگی در اسلام 

25

گفتار اول: تعریف و تبیین 

26

گفتار دوم: عناصر اساسی پیدایش پناهندگی در اسلام 

29

مبحث دوم: مفهوم پناهندگی درحقوق بین الملل 

31

گفتار اول: مفهوم پناهنده و عناصر اساسی آن در کنوانسیون 1951 ژنو 

33

گفتار دوم: مفهوم و تعریف پناهنده در سایر اسناد بین المللی

37

گفتار سوم: محدودیت های مصادیق پناهندگی 

39

گفتار چهارم: تفاوت مفهوم پناهنده با آواره و پناهجو 

41

بخش دوم: جایگاه پناهندگان در اسلام 

43

فصل اول: بررسی ماهیت، شرایط و ادله مشروعیت پناهندگی

45

مبحث اول: ماهیت حقوقی پناهندگی

45

مبحث دوم: شرایط قرارداد پناهندگی 

47

مبحث سوم: ادله مشروعیت پناهندگی 

48

گفتار اول: قرآن

48

گفتار دوم: روایات

49

گفتار سوم: سیره پیامبر اکرم (ص)

51

گفتار چهارم: اجماع و نظر فقهاء مسلمانان

52

فصل دوم: بررسی عناصر تشکیل دهنده و انواع قرارداد پناهندگی

54

مبحث اول: عناصر تشکیل دهنده پناهندگی

54

گفتار اول: عناصر اصلی

54

گفتار دوم: عناصرفرعی

59

مبحث دوم: انواع قرارداد پناهندگی و امان

61

گفتار اول: به لحاظ موضوعی 

61

گفتار دوم: به لحاظ زمانی

61

گفتار سوم: به لحاظ منشا

62

گفتار چهارم: به لحاظ حکم تکلیفی

62

گفتار پنجم: به لحاظ عرف و عادت

62

فصل سوم: وضعیت حقوقی پناهندگان

65

مبحث اول: حقوق و قواعد حمایتی پناهندگان 

65

گفتار اول: حقوق عمومی

65

گفتار دوم: حقوق اقتصادی و اجتماعی 

74

گفتار سوم: امنیت قضایی

78

مبحث دوم: معافیت ها و تکالیف پناهندگان

80

گفتار اول: معافیت ها 

80

گفتار دوم: تکالیف 

81

فصل چهارم: اثبات و خاتمه پناهندگی

85

مبحث اول: اثبات پناهندگی 

85

مبحث دوم: خاتمه پناهندگی

86

گفتار اول: خاتمه پناهندگی همراه با تکلیف پناهنده به خروج 

87

گفتار دوم: خاتمه پناهندگی بدون تکلیف پناهنده به خروج 

88

گفتار سوم: آثار خاتمه پناهندگی 

89

فصل پنجم: دارالاسلام نوین و روابط بین الملل جهان اسلام

90

مبحث اول: بررسی چگونگی تعدد کشورهای اسلامی 

90

مبحث دوم: اتحاد و همگرایی کشورهای اسلامی 

92

بخش سوم: جایگاه پناهندگان در حقوق بین الملل

101

فصل اول: وضعیت حقوقی پناهندگان در مجموعه مقررات بین الملل   

102

مبحث اول: وضعیت حقوقی پناهندگان در اسناد جهانی    

103

گفتار اول: کنوانسیون 1951 ژنو در مورد وضعیت پناهندگان و پروتکل 1967   

103

گفتار دوم: «اساسنامه اداره کمیسریای عالی ملل متحد در امور پناهندگان  

104

گفتار سوم: «اعلامیه پناهندگی سرزمینی 1967 

105

گفتار چهارم: قطعنامه های مجمع عمومی سازمان ملل متحد 

105

گفتار پنجم: مصوبات کمیته اجرایی کمیسریای عالی مل متحد برای پناهندگان 

106

گفتار ششم: سایر اسناد جهانی مرتبط با پناهندگان 

106

مبحث دوم: وضعیت حقوقی پناهندگان در اسناد منطقه ای  

107

گفتار اول: آفریقا 

108

گفتار دوم: اتحادیه اروپا 

109

گفتار سوم: آمریکای لاتین 

114

فصل دوم: حقوق و قواعد حمایتی پناهندگان 

115

مبحث اول: مقررات بین المللی خاص پناهندگان 

115

گفتار اول: قواعد حمایتی پناهندگان در کنوانسیون 1951   

115

گفتار دوم: حمایتهای امدادی (UNHCR) 

125

گفتار سوم: نارسایی های کنوانسیون 1951در حمایت از پناهندگان و راهکارهای اجرای موثر آن

132

مبحث دوم: سایر اسناد حقوق بشری 

135

گفتار اول: اعلامیه جهانی حقوق بشر

135

گفتار دوم: میثاقین (میثاق حقوق مدنی و سیاسی). (میثاق حقوق اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی 

136

گفتار سوم: اعلامیه حقوق بشر اسلامی

136

نتیجه گیری

138

منابع و مآخذ

142

علائم ونشانه های اختصاری

بی تاریخ نشر،بدون تاریخ نشر           بی تا

بی محل نشر،بدون جای نشر          بی جا

جلد                          ج

صفحه                         ص

صفحات                        صص

شماره                        ش

هجری شمسی                    ه.ش

هجری قمری                    ه.ق

هجری                         هـ

همان نویسنده ،همان اثر                همان       

میلادی                         م

 

عنوان:

فرمت: word

تعداد صفحات: 160 صفحه

فقه و حقوق اسلامی