بررسی وضعیت فرسایش به روش پسیاك در حوزه آبخیز رودخانه بیرجند

حوزه آبخیز رودخانه بیرجند در استان خراسان جنوبی قرار گرفته است. این رودخانه از ارتفاعات شرق بیرجند سرچشمه گرفته و بعد از عبور از شهر بیرجند به سمت غرب جریان می‌یابند و بعد از پیوستن چندین رودخانه دیگر به آن با نام رود شور بیرجند سیلاب آنها به كویر لوت می‌ریزد.

رودخانه بیرجند خشكرودی فصلی است و دبی آن در محل خروج از دشت حدود 300 لیتر در ثانیه گزارش شده است و با توجه به آمار هواشناسی (2003-1956) متوسط دمای سالانه آن 4/16 درجه و متوسط بارندگی سالانه آن 91/170 میلیمتر برآورد شده است.

قدیمی‌ترین سازندهای حوزه متعلق به دوران دوم زمین‌شناسی، از آمیزه‌های رنگین، آهك و پریدونیت تشكیل شده و بیشتر در ارتفاعات جنوبی رخنمون دارند. سازندهای دوران سوم از توف آندزیت، آهكهای فومولیتی، مارن و كنگلومرا تشكیل شده و در ارتفاعات شمال و شرق حوزه دیده می‌شوند.

فرسایش و كاهش حاصلخیزی خاك از جمله مسائلی است كه دست‌یابی به توسعه كشاورزی پایدار و حفظ محیط زیست را با مشكل روبرو می‌سازد. شناخت و بررسی ساز و كار فرسایش در حوزه‌های آبخیز و جلوگیری از به هدر رفتن یكی از غنی‌ترین و با ارزش‌ترین منابع طبیعی كشور یعنی خاك و مبارزه با این فرایند اهمیت زیادی دارد. عملكرد وسیع فرایندهای هوازدگی و فرسایش سیلابهای فصلی كه به علت عدم پوشش گیاهی مناسب در طی زمان ایجاد می‌شود سبب تغییرات وسیعی در ساختمان ژئومورفولوژی این حوزه گردیده است علاوه بر عوامل اقلیمی و محیطی استفاده منطقی انسان از طبیعت و مسائل سنتی كشاورزی و چرای بی‌رویه باعث تسریع فرسایش و تغییرات ژئومورفولوژیكی حوزه شده است. فرسایش خاك و سپس كاهش بیش از اندازه منابع طبیعی در آینده باعث بروز بحران در حوزه‌های آبخیز خواهد شد. دورنمای كاهش بحران هنگامی می‌تواند به چشم آید كه انسان امروز به پیشگیری بپردازد و آن استفاده‌ای را از طبیعت به عمل آورد كه ویژگیهای طبیعی سرزمین دیكته می‌نماید و بعد این ویژگیها را با نیازهای اقتصادی و اجتماعی خود وفق دهد برای برنامه‌ریزی جهت توسعه پایدار و جلوگیری از فرسایش باید نقش هر كدام از عوامل طبیعی و انسانی مشخص گردد و با توجه به آن عوامل اقدامات آبخیزداری در حوزه‌ها انجام پذیرد.

یكی از زیر حوزه‌های رودخانه بیرجند حوزه آبخیز بند دره است كه در جنوب و در ارتفاعات باختران قرار دارد در این حوزه بندی قدیمی به همین نام وجود دارد كه براثر فرسایش و رسوبات سطح دریاچه آن پیر شده و عملاً مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. از آنجا این بند یكی از میراثهای تاریخی است و همچنین جنبه تفرجگاهی دارد لذا در وهله اول نیازمند انجام اقدامات آبخیزداری برای جلوگیری از فرسایش و ایجاد رسوب و سپس خارج كردن رسوبات از آن ضروری به نظر می‌رسد. و در این تحقیق به بررسی وضعیت فرسایش به روش پسیاك در این حوزه مورد بررسی قرار می‌گیرد

فهرست مطالب

 طرح مسأله
2ـ1 فرضیه‌ها
3ـ1 ضرورت و اهداف تحقیق
4ـ1 روش تحقیق
5ـ1 پیشینه تحقیق
6ـ1 موقعیت حوزه مورد مطالعه
3ـ2 چینه‌شناسی و سنگ‌شناسی
چینه‌شناسی بلوک لوت در زمان کرتاسه
چینه شناسی منطقه فلیش در کرتاسه
1ـ محدوده تحت پوشش افیولیت و مخلوط در هم رنگین
2ـ محدوده تحت پوشش رسوبات فلیش
3ـ محدوده تحت پوشش سنگهای آذر آواری جوانتر از افیولیت
3-2 زمین‌شناسی تاریخی
1ـ مزوزوئیک
اما کرتاسه
2ـ سنوزوئیک
1ـ2 ترشیری
1ـ1ـ2 پالئوژن
2ـ1ـ2 نئوژن
2ـ2 کواترنر
4-2 فرسایش‌پذیری واحدهای سنگی
2ـ3 آب و هوای منطقه
3ـ3 بارندگی
1ـ3ـ3 توزیع ماهانه بارندگی
2ـ3ـ3 توزیع فصلی بارندگی
3ـ3ـ3 شدت بارندگی
4ـ3 دما
5ـ3 رطوبت نسبی
6ـ3 باد
7ـ3 یخبندان
8ـ3 میانگین متحرک
9ـ3 شاخص بارندگی
10ـ3 تبخیر
11ـ3 ساعات آفتابی
12ـ3 نیپ اقلیمی
1ـ12ـ3 ضریب خشکی دمارتن
2ـ12ـ3 ضریب رطوبتی ایوانف
3ـ12ـ3 سیستم طبقه‌بندی کوپن
13ـ3 نمودارهای اقلیمی
1ـ13ـ3 نمودار اقلیمی آمبروترمیک
2ـ13ـ3 نمودار کلیماگراف
3ـ13ـ3 اقلیم نمای آمبرژه
14ـ3 نتیجه‌گیری
1ـ1ـ4 روش کتاین
2ـ4 زمان تمرکز
1ـ2ـ4 روش کالیفرنیا
3ـ4ـ تحلیل وقوع بارندگی 24 ساعته در حوزه رودخانه بیرجند
1ـ3ـ4 روش تجربی گامبل
2ـ3ـ4 روش تئوری گامبل
4ـ4 توزیع آماری گاما
5ـ4 بارندگی 6 ساعته با دوره برگشت 2 ساله
6ـ4 کمبود آب ماهانه
1ـ7ـ4 منابع آب سطحی
2ـ7ـ4 منابع آب زیرزمینی:
2ـ5 طبقه‌بندی خاکها
الف Gypsiorthids
ب calciorthids
2ـ2ـ5 خاکهای رده انتی سول Entiosols
الف ـ زیر رده psamments
ب ـ زیر رده orthents
3ـ5 پوشش گیاهی
1ـ3ـ5 پوشش گیاهی بیابانی و کویری
2ـ3ـ5 پوشش گیاهی کوهپایه‌ای
3ـ3ـ5 پوشش گیاهی کوهستانی
4ـ4 تیپ اراضی
1ـ4ـ5 کوهها
ـ واحد 1ـ1
2ـ4ـ5 تپه‌ها:
3ـ4ـ5 فلاتها و تراسهای فوقانی:
4ـ4ـ5 دشتهای دامنه‌ای:
5ـ4ـ5 دشتهای رسوبی و رودخانه‌ای:
6ـ4ـ5 واریزه‌های بادبزنی شکل سنگ‌ریزه‌دار
7ـ4ـ5 آبرفتهای بادبزنی شکل سنگ‌ریزه‌دار:
8ـ4ـ5 اراضی مخلوط:
1ـ6 مقدمه:
2ـ6 بررسی علل تغییرات ژئومورفیک در حوزه:
3ـ6 توپوگرافی
4ـ6 ژئومورفولوژی ساختمانی
1ـ4ـ6 اثرات نیروهای تکتونیکی بر مورفولوژی منطقه:
4ـ6 زمین لرزه:
1ـ رخساره توده سنگی:
6ـ6 ویژگی‌ها و خصوصیات مورفومتری حوزه
1ـ6ـ6 ویژگی‌های ناهمواری حوزه:
2ـ1ـ6ـ6 ضریب ناهمواری حوزه:
2ـ6ـ6 ارتفاعات حوزه و توزیع ارتفاعات
1-2-6-6 منحنی‌های هیپسومتری:
2ـ2ـ6ـ6 منحنی سیکل فرسایش و ضریب انتگرال هیپسومتریک:
3ـ2ـ6ـ6 نمودار اکتی متری حوزه
3ـ6ـ6 شیب متوسط حوزه
1ـ3ـ6ـ6 شیب متوسط وزنی حوزه آبخیز بیرجند:
4ـ6ـ6 ویژگیهای خطی شبکه آبراهه‌های حوزه
1ـ4ـ6ـ6 رابطه بین رتبه و تعداد شاخه‌های رود:
2ـ4ـ6ـ6 نسبت انشعاب
3ـ4ـ6ـ6 رابطه بین رتبه و طول شاخه‌های رود
4ـ4ـ6ـ6 تراکم شبکه رودخانه
5ـ4ـ6ـ6 طول و نیمرخ طولی آبراهه
6ـ4ـ6ـ6 ضریب ثابت پایداری آبراهه‌های حوزه
5ـ6ـ6 ویژگی‌های مسطحاتی حوزه:
1ـ5ـ6ـ6 مساحت حوزه:
5ـ6ـ6 محیط حوزه:
3ـ5ـ6ـ6 شکل حوزه:
6ـ6ـ6 سیستم زهکشی غالب حوزه:
1ـ6ـ6ـ6 الگوی زهکشی موازی
2ـ6ـ6ـ6 الگوی زهشکی درختی:
3ـ6ـ6ـ6 الگوی زهکشی شعاعی:
7ـ6ـ6 نیمرخ دامنه‌های حوزه
1ـ7ـ6ـ6 دامنه منظم
2ـ7ـ6ـ6 دامنه‌های نامنظم
3ـ7ـ6ـ6 دامنه محدب
4ـ7ـ6ـ6 دامنه‌های مقعر
5ـ7ـ6ـ6 دامنه‌های مرکب
2ـ7 فرسایش
3ـ7 بررسی سیکل فرسایش حوزه به روش دیویس
4ـ7 انواع فرسایش آبی در حوزه
1ـ4ـ7 فرسایش بارانی
2ـ4ـ7 فرسایش شیاری
3ـ4ـ7 فرسایش خندقی
4ـ4ـ7 فرسایش سیلابی
5ـ4ـ7 فرسایش کنار رودخانه‌ای
6ـ4ـ7 فرسایش انسانی (انتروپیک)
5ـ7 مدل فرسایشی M.psiac
1ـ5ـ7 نتایج حاصل از جمع‌بندی عوامل نه‌گانه روش پسیاک در حوزه
1ـ6ـ7 تعیین ضریب استفاده از زمین یا xa
2ـ6ـ7 محاسبه شیب متوسط حوزه آبخیز
3ـ6ـ7 Y یا ضریب حساسیت خاک به فرسایش
4ـ6ـ7 فرسایش ویژه
5ـ6ـ7 ضریب رسوبدهی حوزه آبخیز بند دره