بررسی مدل سنجش سلامت و فساد اداری در شهرداری تهران

چکیده:

بروز فساد که به معنی سوء‌استفاده از قدرت قانونی به منظور تأمین نفع شخصی است؛ در تمامی کشورهای دنیا از جمله مهم‌ترین مسائل مدیریت امور کشورها و شهرها در سطوح خرد، میانی و کلان محسوب می‌شود. به نحوی که با خود اثرات و تبعات منفی بسیاری از جمله عدم رضایت شهروندان از سازمان‌ها، گسترش فقر در جامعه، ممانعت از توسعه‌ی اقتصادی – اجتماعی و ... را به همراه می‌آورد. از این رو مبارزه با این پدیده و تأمین سلامت اداری از جمله مهم‌ترین موضوعات علم مدیریت و علوم اجتماعی را تشکیل می‌دهد. با توجه به اهمیت و اثر این پدیده‌ی شوم اجتماعی و توجه به مطالعات صورت گرفته، در این تحقیق، محقق به دنبال یافتن شیوه‌ای برای سنجش میزان ابتلا به فساد اداری و درجه‌ی سالم بودن یک سازمان مهم در اداره‌ی امور شهری، یعنی شهرداری تهران است. بدین منظور ابتدا ادبیات موضوع در دو بعد سلامت و فساد اداری مورد بررسی قرار گرفته و ضمن بررسی مفاهیم پژوهش و مطالعات انجام شده در این زمینه و مدل‌ها و روش‌های سنجش سلامت و فساد اداری، نقاط ضعف و قوت آن‌ها و نیاز به سنجش دقیق، محقق با بهره‌گیری از مدل سلامت جامع در شهرداری تهران و روش سنجش ویژه‌ی آن با انتخاب معاونت شهرسازی و معماری شهرداری منطقه‌ی 7 تهران به ارزیابی این مدل پرداخت.

گروه‌هایی که در پیمایش متغیرهای تحقیق، مورد سؤال قرار گرفتند، عبارتند از کارکنان شهرداری، خبرگان آشنا به شهرداری، ارباب‌رجوع و شهروندان تهرانی که ترکیبی از ادراک و تجربه‌ی ایشان در مورد سلامت و فساد اداری – با استفاده از مؤلفه‌های تعریف شده برای هر یک از ابعاد سلامت و فساد-. مورد سؤال قرار گرفت. نتایج پژوهش حاکی از آن است که نمره‌ی سلامت جامع شهرداری تهران حدود 0.5 از مجموع 1 است که با توجه به نمره‌ی ابعاد سلامت و فساد، این سازمان به لحاظ فساد اداری با نمره‌ای حدود 0.7 از 1 با مشکل جدی روبرو است. اثرگذارترین مؤلفه در نمره‌ی فساد اداری مربوط به فساد در تصمیم‌گیری می‌باشد، به عبارتی می‌توان چنین نتیجه گرفت که شهرداری تهران در این معاونت خاص با مسأله‌ی فساد، به طور جدی روبرو است و نیازمند اقدام‌هایی در جهت کاهش و از بین بردن این مسأله می‌باشد. در این تحقیق با توجه به اطلاعات به دست آمده نیز پیشنهادهایی برای سازمان ارائه شده است.

فهرست:

چکیده:    د‌

فصل اول:            1

1-1-مقدمه:          2

1-2-مسأله‌ی اصلی تحقیق:   3

1-3-بیان مسأله:    3

1-4-ضرورت تحقیق:         4

1-5-اهداف تحقیق: 12

1-5-1- هدف اصلی:          12

1-5-2- اهداف فرعی:         12

1-6-روش انجام تحقیق:       12

پیاز فرایند پژوهش: 13

1-7-فرضیه‌های تحقیق:       14

1-8-جامعه‌ی آماری:           14

1-9-تعریف واژه‌ها و اصطلاحات تخصصی طرح:           15

فصل دوم 19

2-1- مقدمه:         20

2-2-  مفاهیم و تعاریف:       21

2-2-1- مفاهیم و تعاریف فساد:           21

2-2-2-1-  انواع فساد:        24

2-2-2-2- فصل مشترک مباحث مربوط به فساد  27

2-2-2-  مفاهیم و تعاریف سلامت:      28

2-2-2- 1- سطوح و دسته‌بندی تعاریف سلامت:  30

2-2-2-2-   تعاریف سلبی سلامت:      30

2-2- 2-3- تعاریف ایجابی سلامت:     31

2-3-جمع‌بندی تعاریف:        35

2-4- گزاره‌های سلامت و فساد:          36

2-4-1- نظریه‌های موجود در فساد:     36

2-4-1-1- نظریه‌ی سیب بد: 37

2-4-1-2- نظریه‌ی رهایی اخلاقی:     38

2-4-1-3- نظریه‌ی کنش بوردیو: تحلیل رغبت   39

2-4-1-4- نظریه‌ی موازنه‌ی هزینه‌ها و پاداش‌های مورد انتظار فساد(رویکرد انتخاب عمومی):      39

2-4-1-5- نظریه‌ی فرهنگی‌هافستند:    41

2-4-1-6- نظریه‌ی فرهنگ سازمانی:  42

2-4-1-7- نظریه‌ی سلامت سلزنیک:   42

2-4-1-8- نظریه سلامت ماروین بروان:           43

2-4-2- روش‌های سنجش سلامت و فساد:          44

2-4-2-1- روش‌های سنجش فساد        45

2-4-2-2- روش‌های سنجش سلامت:   49

2-5- جمع‌بندی پژوهش‌های داخلی و خارجی:     56

2-5-1- تجزیه و تحلیل پژوهش‌های داخلی:        79

2-5-2-  تجزیه و تحلیل پژوهش‌های خارجی:     80

2-6- مدل مفهومی برآمده از پژوهش‌های پیشین و نتیجه‌گیری:         84

فصل سوم            87

3-1- مقدمه:         88

3-2- روش تحقیق: 88

3-3- جامعه‌ی مورد مطالعه:  88

3-4- نمونه‌ی آماری و روش نمونه‌گیری:          89

3-5- روش‌های گردآوری اطلاعات:     90

3-5-1- مطالعات کتابخانه‌ای: 90

3-5-2- مطالعات میدانی:     91

3-5-3- طیف لیکرت:         99

3-5-4- دو گزینه‌ای:           99

3-6- پایایی و روایی ابزار    99

3-6-1- پایایی       99

بررسی پایایی متغیرهای فساد:            100

3-6-2- روایی:     102

3-6-2-1- روایی سازه:       102

3-7- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات:   103

تجزیه و تحلیل واریانس فریدمن آزمون جنبی:      108

آزمون Uمان- ‌ویتنی:           109

آزمون کروسکال-  والیس:     109

3-8- جمع‌بندی و نتیجه‌گیری:            109

فصل چهارم          110

4-1- مقدمه:         111

4-2- بررسی آمار توصیفی:  111

4-3- بررسی آمار استنباطی: 133

4-3-1- تجزیه و تحلیل ابعاد سلامت و فساد:       133

4-3-1-1- محاسبه‌ی نمره‌ی مؤلفه‌های ابعاد فساد و سلامت: 133

4-3-1-2- تجزیه و تحلیل مؤلفه‌های بعد‌های سلامت و فساد اداری:    141

4-3-2- تجزیه و تحلیل واریانس فریدمن:           141

4-3-2-1- نمره‌‌های تحلیل واریانس فریدمن مؤلفه‌های فساد در گروه کارکنان     142

4-3-2-2- نمره‌‌های تحلیل واریانس فریدمن مؤلفه‌های فساد در گروه خبرگان     143

4-3-2-3- نمره‌‌های تحلیل واریانس فریدمن مؤلفه‌های فساد در گروه ارباب‌رجوع            144

4-3-2-4- نمره‌‌های تحلیل واریانس فریدمن مؤلفه‌های فساد در گروه شهروندان  145

4-3-2-5- نمره‌‌های تحلیل واریانس فریدمن مؤلفه‌های سلامت در گروه کارکنان 146

4-3-2-6- نمره‌‌های تحلیل واریانس فریدمن مؤلفه‌های سلامت در گروه خبرگان 147

4-3-2-7- نمره‌‌های تحلیل واریانس فریدمن مؤلفه‌های سلامت در گروه ارباب‌رجوع        148

4-3-2-8- نمره‌‌های تحلیل واریانس فریدمن مؤلفه‌های سلامت در گروه شهروندان           149

4-3-2- 9- نمره‌‌های تحلیل واریانس فریدمن بعد سلامت و فساد اداری در گروه‌های 4 گانه:           150

4-3-3- آزمون کروسکال والیس:        151

4-3-3-1- مقایسه‌ی میانگین 4 گروه در مورد فساد و سلامت:          151

4-4- جمع‌بندی و نتیجه‌گیری:            152

فصل پنجم            153

5-1- مقدمه          154

5-2-1- بررسی نمره‌ی سلامت و فساد اداری در مدل سلامت جامع اداری        155

5-2-2- بررسی رتبه‌ی مؤلفه‌های ابعاد سلامت و فساد اداری در مدل سلامت جامع اداری 160

5-2-3- بررسی تفاوت نمرات ادراک و تجربه در سلامت و فساد اداری           162

5-3- بحث درباره‌ی نتایج     166

5-4- پیشنهادها بر مبنای یافته‌های تحقیق           166

5-5- پیشنهادها برای پژوهشهای آتی    173

5-6- محدودیت‌های این تحقیق           174

فهرست منابع و مآخذ:          176

پیوست‌ها: 185

پیوست شماره‌ی 1: پرسش‌نامه‌ی کارمندان (تجربه)           185

پیوست شماره‌ی 2: پرسش‌نامه کارکنان ادراک     189

پیوست شماره‌ی 3: پرسش‌نامه‌ی خبرگان           192

پیوست شماره‌ی 4: پرسش‌نامه‌ی ارباب‌رجوع      196

پیوست شماره‌ی 5: پرسش‌نامه‌ی شهروندان         199

فهرست جداول:

جدول ۱: قوانین مربوط به سلامت و فساد اداری   4

جدول ۲: ارزیابی پاسخگویان از میزان فساد در برخی از سازمان‌ها (584=N)  9

جدول ۳: شاخص‌ها و متغیرهای مربوط به مفهوم فساد        16

جدول 4: شاخص‌ها و متغیرهای مفهوم سلامت     17

جدول ۵: مروری اجمالی بر تحقیق‌های داخلی     56

جدول ۶: مروری اجمالی بر تحقیق‌های خارجی    73

جدول ۷: متغیرها و سؤالات آن‌ها(بخش ادراک)   91

جدول ۸: متغیرها و سؤالات آن‌ها(بخش تجربه)    95

جدول ۹: نمره آلفای کرونباخ سؤالات مربوط به ادراک و تجربه فساد و سلامت  100

جدول ۱۰: نمره آلفای کرونباخ متغیرهای فساد     100

جدول ۱۱: نمره آلفای کرونباخ متغیرهای سلامت  101

جدول ۱۲: مثالی از سنجش چندمعیاره فساد بر اساس ادراک و تجربه‌ی فساد شهروندان     107

جدول ۱۳: نوع شاخص‌هایی پرسیده شده از هر گروه         108

جدول ۱۴: بررسی فراوانی مؤلفه جنسیت در میان گروه‌های پرسش‌شونده         111

جدول ۱۵: بررسی توصیفی تحصیلات در گروه‌های مورد پرسش      112

جدول ۱۶: فراوانی پاسخ‌ها به میزان سلامت و فساد معاونت هماهنگی و امور مناطق       118

جدول ۱۷: فراوانی پاسخ‌ها میزان سلامت و فساد معاونت مالی و اقتصاد شهری  118

جدول ۱۸: فراوانی پاسخ‌ها در مورد میزان سلامت و فساد معاونت فنی و عمرانی           119

جدول ۱۹: فراوانی پاسخ‌ها در مورد میزان سلامت و فساد معاونت خدمات شهری           119

جدول ۲۰: فراوانی پاسخ‌ها در مورد میزان سلامت و فساد معاونت حمل و نقل و ترافیک   120

جدول ۲۱: فراوانی پاسخ‌ها در مورد میزان سلامت و فساد معاونت شهرسازی و معماری   120

جدول ۲۲: فراوانی پاسخ‌ها در مورد میزان سلامت و فساد معاونت برنامه‌ریزی و توسعه و امور شوراها        121

جدول ۲۳: فراوانی پاسخ‌ها در مورد میزان سلامت و فساد معاونت امور اجتماعی و فرهنگی          121

جدول ۲۴: فراوانی پاسخ‌ها در مورد میزان سلامت و فساد معاونت منابع انسانی 122

جدول ۲۵: فراوانی پاسخ‌ها در مورد میزان سلامت و فساد سامانه مدیریت شهری 137     122

جدول ۲۶: فراوانی پاسخ‌ها در مورد میزان سلامت و فساد مرکز نظارت همگانی 1888   123

جدول ۲۷: فراوانی پاسخ‌ها در مورد میزان سلامت و فساد شورایاری‌های شهر تهران       123

جدول ۲۸: فراوانی پاسخ‌ها در مورد میزان سلامت و فساد حراست کل شهرداری تهران    124

جدول ۲۹: فراوانی پاسخ‌های از نظر خبرگان در مورد اولویت دار بودن مسأله‌ی فساد(25=n)        125

جدول ۳۰: فراوانی پاسخ‌ها از نظر ارباب‌رجوع در مورد عدم رواج فساد در شهرداری تهران(150=n)         126

جدول ۳۱: فراوانی پاسخ‌ها از نظر شهروندان در مورد رواج مصادیق فساد در شهرداری تهران(390=n)      127

جدول ۳۲: فراوانی پاسخ‌ها از نظر کارمندان در مورد رواج مصادیق فساد در شهرداری تهران(200=n)       128

جدول ۳۳: فراوانی پاسخ‌های شهروندان در مورد درخواست و پرداخت رشوه در شهرداری تهران(390=n)   132

جدول ۳۴: فراوانی پاسخ‌های شهروندان در مورد شناخت فرد رشوه‌دهنده به شهرداری تهران(390=n)         132

جدول ۳۵: نمره سلامت و فساد اداری و نمره‌ی سلامت جامع           135

جدول ۳۶: جدول اطلاعات آماری برای مقایسه‌ی ادراک و تجربه‌ی فساد در گروه کارکنان 136

جدول ۳۷: نتایج آزمون مان- ویتنی (U) برای مقایسه‌ی ادراک و تجربه‌ی فساد در گروه کارکنان     136

جدول ۳۸: جدول اطلاعات آماری برای مقایسه‌ی ادراک و تجربه‌ی سلامت در گروه کارکنان         136

جدول ۳۹: نتایج آزمون مان- ویتنی (U) برای مقایسه‌ی ادراک و تجربه‌ی سلامت در گروه کارکنان 137

جدول ۴۰: جدول اطلاعات آماری برای مقایسه‌ی ادراک و تجربه‌ی فساد در گروه ارباب‌رجوع        137

جدول ۴۱: نتایج آزمون مان- ویتنی (U)  برای مقایسه‌ی ادراک و تجربه‌ی فساد در گروه ارباب‌رجوع           137

جدول 42: جدول اطلاعات آماری برای مقایسه‌ی ادراک و تجربه‌ی سلامت در گروه ارباب‌رجوع    138

جدول ۴۳: نتایج آزمون مان- ویتنی (U)  برای مقایسه‌ی ادراک و تجربه‌ی سلامت در گروه ارباب‌رجوع       138

جدول ۴۴: جدول اطلاعات آماری برای مقایسه‌ی ادراک و تجربه‌ی فساد در گروه شهروندان          138

جدول ۴۵: نتایج آزمون مان- ویتنی (U)  برای مقایسه‌ی ادراک و تجربه‌ی فساد در گروه شهروندان 138

جدول ۴۶: جدول اطلاعات آماری برای مقایسه‌ی ادراک و تجربه‌ی سلامت در گروه شهروندان       139

جدول ۴۷: نتایج آزمون مان- ویتنی (U) برای مقایسه‌ی ادراک و تجربه‌ی سلامت در گروه شهروندان           139

جدول ۴۸: نمره‌‌های مؤلفه‌های بعد‌های سلامت و فساد اداری            141

جدول ۴۹: میانگین رتبه‌های مؤلفه‌های فساد اداری از نظر گروه کارکنان در آزمون فریدمن           142

جدول ۵۰: معنی داری آزمون فریدمن   143

جدول ۵۱: میانگین رتبه‌های مؤلفه‌های فساد اداری از نظر گروه خبرگان در آزمون فریدمن           143

جدول ۵۲: معنی‌داری آزمون فریدمن    144

جدول ۵۳: میانگین رتبه‌های مؤلفه‌های فساد اداری از نظر گروه ارباب‌رجوع در آزمون فریدمن      144

جدول ۵۴: معنی‌داری آزمون فریدمن    144

جدول ۵۵: میانگین رتبه‌های مؤلفه‌های فساد اداری از نظر گروه شهروندان در آزمون فریدمن         146

جدول ۵۶: معنی‌داری آزمون فریدمن    146

جدول ۵۷: میانگین رتبه‌های مؤلفه‌های سلامت اداری از نظر گروه کارکنان در آزمون فریدمن        147

جدول ۵۸: معنی‌داری آزمون فریدمن    147

جدول ۵۹: میانگین رتبه‌های مؤلفه‌های سلامت اداری از نظر گروه خبرگان در آزمون فریدمن        148

جدول ۶۰: عدم معنی‌داری آزمون فریدمن          148

جدول ۶۱: میانگین رتبه‌های مؤلفه‌های سلامت اداری از نظر گروه ارباب‌رجوع در آزمون فریدمن   148

جدول ۶۲: معنی‌داری آزمون فریدمن    149

جدول ۶۳: میانگین رتبه‌های مؤلفه‌های سلامت اداری از نظر گروه شهروندان در آزمون فریدمن     149

جدول ۶۴: معنی‌داری آزمون فریدمن    149

جدول 65: جدول رتبه‌ها       151

جدول 66: نتایج آزمون کروسکال والیس            151

جدول ۶۷: بررسی فرضیه‌های تحقیق   155

جدول ۶۸: میزان فساد در برخی از سازمان‌ها(584=N)    159

جدول ۶۹: نمره‌ی مؤلفه‌های سلامت و فساد اداری به تفکیک           161

جدول ۷۰: نمره‌ی سلامت و فساد اداری به تفکیک ادراک و تجربه‌ی گروه‌های پرسش‌شونده           163

جدول ۷۱: مقایسه نمره‌ی دو شاخص CPI و BPI در سال 2011       165

فهرست نمودارها و اشکال:

نمودار 1: روند  نمره و رتبه ایران در (CPI) شاخص سازمان شفافیت بینالمل    7

نمودار2: نمره‌ی فساد بر اساس آمار بانک جهانی  8

نمودار 3: شکل رهایی اخلاقی و فرایند منتهی به فساد        38

نمودار4: وضعیت فساد به صورت نموداری       40

نمودار 5: معبد سلامت TI     50

نمودار 6: مدل سنجش سلامت/فساد دکتر بازرگانی و همکاران          54

نمودار 7: مدل سنجش سلامت اداری شورای دستگاه‌های نظارتی       55

نمودار 8: پراکندگی سطوح مطالعات و پژوهش‌ها 79

نمودار 9: متغیر وابسته در پژوهش‌های ذکر شده در ادبیات داخلی      79

نمودار 10: نمودار فراوانی ابعاد پژوهشی در رابطه با موضوع سلامت و فساد  80

نمودار 11: فراوانی سطوح تحلیل در ادبیات خارجی          81

نمودار 12: فراوانی موضوعات اصلی پژوهش در ادبیات خارجی      81

نمودار13: مدل مفهومی تحقیق           85

نمودار 14: جنسیت در میان گروه‌های مورد سؤال 112

نمودار 15: تحصیلات در گروه‌های مورد سؤال   114

نمودار16: نمودار میله‌ای توزیع سنی پاسخ‌دهندگان گروه کارمندان     115

نمودار17: نمودار میله‌ای توزیع سنی پاسخ‌دهندگان در گروه خبرگان  115

نمودار 18: نمودار میله‌ای توزیع سنی پاسخ‌دهندگان در گروه ارباب‌رجوع        116

نمودار19: نمودار میله‌ای توزیع سنی پاسخ‌دهندگان در گروه شهروندان            117

نمودار 20: نمودار میله‌ای فراوانی نظر خبرگان در اولویت مسأله‌ی فساد در شهرداری تهران         125

نمودار 21: نمودار میله‌ای فراوانی نظر ارباب‌رجوع در عدم رواج فساد در شهرداری تهران          126

نمودار 22: نمودار میله‌ای فراوانی نظر شهروندان در مورد رواج مصادیق فساد در شهرداری تهران 127

نمودار 23: نمودار میله‌ای فراوانی نظر کارمندان در مورد ادراک شهروندان از رواج فساد در شهرداری تهران            129

نمودار24: تعداد دفعات پرداخت رشوه از سوی ارباب‌رجوع (150=n)           130

نمودار25: نمودار مجموع رشوه‌های پرداخت شده از سوی ارباب‌رجوع           131

نمودار 26: نمودار درصد شناخت شهروندان از رشوه‌دهنده به شهرداری تهران  132

نمودار27: فضای سلامت و فساد         157

نمودار 28: فضای سلامت/ فساد در معاونت شهرسازی و معماری شهرداری منطقه‌ی 7 شهرداری تهران      157

نمودار 29: نمره‌ی ایران در شاخص CPI منتشر شده توسط سازمان شفافیت بین‌الملل (نمرات از 10-0)        158

شکل 1: مدل سلامت ماروین بروان     44

شکل 2: تصویر صفحه‌ی ورود اطلاعات پرسشنامه به نرم‌افزار ویژه‌ی سنجش سلامت و فساد اداری            134

شکل 3: تصویر صفحه‌ی محاسبات خودکار Tij در نرم‌افزار ویژه‌ی سنجش سلامت و فساد اداری     134

شکل 4: تصویر صفحه‌ی خروجی در نرم‌افزار ویژه‌ی سنجش سلامت و فساد اداری        135

عنوان :

فرمت : DOC

تعداد صفحات :219