بررسی حقوق و آزادی‌های فردی در تحقیقات مقدماتی (حرمت مسکن، مخابرات و مکالمات)

حقوق­ وآزادی­های فردی (حرمت اماکن و ارتباطات خصوصی) درتحقیقات مقدماتی امروزه جزء قواعد آمره بین­المللی است­که اسناد بین­المللی متعدد و قانون ­اساسی و قوانین عادی داخلی بر رعایت آن در تحقیقات مقدماتی تاکید دارد.با این وجود ازیک سو مفهوم امکان و ارتباطات خصوصی متهم وقلمرو آنها وگستره مصونیت این حقوق در نظام کیفری به روشنی تبیین نشده است و از دیگرسو اصل مصونیت یک اصل مطلقی نیست بلکه مصالح­اجتماعی بازرسی منازل و ارتباطات خصوصی متهم را با رعایت ضوابط و تشریفات قانونی ایجاب می‌نماید که بایستی این موازین مورد مداقه قرارگیرد.

مساله اساسی دیگر ضمانت اجرای نقض حقوق یاد شده است، ضمانت اجرای نخست، اعتبار اقدامات قضایی ناشی از نقض­ این حقوق اعم از ادله تحصیلی‌، قرار مجرمیت و حکم محکویت است که برخی حقوقدانان نظر به بطلان ادله حاصله داده و پاره ای دیگر به اعتبارکامل دلایل اعتقاد دارند. در خصوص اعتبارقرار مجرمیت و محکومیت نیز همین احتمالات مطرح است. گونه دوم ضمانت اجرای نقض حرمت اماکن و ارتباطات خصوصی جرم­انگاری آن در فضای واقعی و مجازی است که قانونگذاردرقانون مجازات اسلامی و قوانین خاص دیگر نظیر جرایم رایانه ای، تجارت الکترونی وغیره برخی از مصادیق نقض را جرم انگاشته و با کیفر حبس یا جزای نقدی پاسخ داده است. اما برخی از مصادیق مهم من جمله دسترسی غیر مجاز به ارتباطات، انتقال غیر مجاز، بازرسی غیر قانونی منازل بدون ورود به آن‌، با خلاء قانونی مواجه است. از این­رو این پایان­نامه با عنوان «حقوق و آزادی فردی (حرمت مسکن، مخابرات و مکالمات)در تحقیقات مقدماتی» به بررسی این مسائل می پردازد.

 کلید واژگان: حقوق وآزادی های فردی، مصونیت مسکن، ارتباطات خصوصی، تحقیقات مقدماتی،متهم

فهرست مطالب

چکیده1

مقدمه 2

الف) بیان موضوع2

ب) سوالات2

ج) فرضیات2

د) اهداف و کاربرد ها3

ه) روش تحقیق3

و) پلان کلی3

بخش نخست: مفاهیم و مبانی حقوق و آزادی های فردی در تحقیقات مقدماتی5

فصل اول: مفاهیم مقدماتی6

مبحث اول: حقوق6

گفتار اول‌: تعریف حق6

بند اول: تعریف لغوی6

بند دوم: مفهوم اصطلاحی حق6

الف) حق در اصطلاح فقه7

ب) حق در اصطلاح حقوق7

بند سوم: اقسام حق8

الف) حقوق عمومی 8

ب) حقوق خصوصی 9

مبحث دوم: آزادی9

گفتار اول: حق آزادی9

بند اول: مفهوم لغوی آزادی11

بند دوم: مفهوم حقوقی آزادی11

گفتار دوم: اقسام آزادی14

بند اول: آزادیهای فردی14

بند دوم: آزادی مطلق16

بند سوم: آزادی مقید16

گفتار سوم: حدود آزادی های فردی16

بند اول: عدم مخالفت با موازین اسلامی17

بند دوم: عدم مخالفت با حقوق و آزادی های دیگران17

بند سوم: عدم مخالفت با مصالح جامعه و حقوق عمومی18

مبحث سوم: تحقیقات مقدماتی19

گفتار اول: مفهوم تحقیقات مقدماتی19

بند اول: لغوی19

بند دوم: مفهوم حقوقی19

الف) موسع19

ب) مفهوم خاص20

گفتار دوم: مقامات انجام دهنده تحقیقات مقدماتی20

بند اول: مراجع قضایی20

بند دوم: ضابطین دادگستری22

فصل دوم‌: مبانی حقوق و آزادی های فردی در تحقیقات مقدماتی24

مبحث نخست: مبانی نظری24

گفتار نخست: کرامت ذاتی انسان24

گفتار دوم: تضمین دادرسی عادلانه26

گفتار سوم: فرض بی گناهی27

بند اول: مبنای فرض بی گناهی29

بند دوم: تحلیل فرض بی گناهی در توجیه حقوق فردی29

بند سوم: حقوق و آزادی های ناشی از فرض بی گناهی31

گفتار چهارم: مصلحت گرایی33

گفتار پنجم: هم زیستی مسالمت آمیز33

مبحث دوم: مبانی حقوقی و فقهی34

گفتار اول: مبانی فقهی34

بند اول: قرآن35

بند دوم: سنت معصومین37

بند سوم: اجماع (فتاوی فقها39

گفتار دوم: مبانی حقوقی39

بند اول: قانون اساسی39

الف) قانون اساسی مشروطیت39

ب) قانون اساسی 135841

ج) مقایسه قانون اساسی جدید با قانون اساسی مشروطیت41

بند دوم: قوانین عادی42

الف) قانون مدنی42

ب) قوانین دادرسی44

1- قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری44

2- قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب مصوب 137345

ج) قوانین خاص45

1- قانون‌احترام به‌آزادی‌های‌مشروع‌و‌حفظ‌حقوق‌شهروندی‌ مصوب 138345

2- قانون تشکیل شرکت پست45

3- قانون جرائم رایانه ای مصوب 138346

4- قانون تجارت الکترونیکی47

5- لایحه حریم خصوصی48

بخش دوم: حقوق و آزادی های فردی ناظر به تحقیقات مقدماتی در اماکن خصوصی50

فصل اول: حق حریم و ضوابط قانونی بازرسی از اماکن خصوصی51

مبحث نخست: حق حریم اماکن خصوصی51

گفتار اول: مفهوم و قلمرو مکان خصوصی51

بند اول: مفهوم مکان خصوصی51

الف) مفهوم مسکن51

ب) مفهوم مکان خصوصی52

بند دوم‌: قلمرو مکان خصوصی54

الف) قلمرو مکان خصوصی از حیث فضای مجازی54

ب) مکان خصوصی بودن وسایل نقلیه و اشیاء متعلق به افراد55

1- نظریه مکان خصوصی بودن وسایل نقلیه55

2- دیدگاه مکان خصوصی نبودن وسایل نقلیه56

گفتار دوم: اصل مصونیت مکان خصوصی57

بند اول: اصل مصونیت در اسناد بین المللی58

بند دوم: در نظام حقوق کیفری ایران59

مبحث دوم: ضوابط و تشریفات قانونی بازرسی از اماکن خصوصی60

گفتار اول: ضوابط قانونی بازرسی از اماکن خصوصی62

بند اول: صدور مجوز قضایی62

بند دوم: ضرورت بازرسی65

بند سوم‌: تعیین زمان و مکان بازرسی66

گفتار دوم: تشریفات قانونی بازرسی از اماکن خصوصی67

بند اول: حضور مالک یا متصرف در محل بازرسی67

بند دوم‌: شرایط شکلی مجوز بازرسی68

بند سوم‌: تنظیم و امضاء صورت مجلس بازرسی69

بند چهارم: استفاده از شیوه های متعارف در بازرسی69

فصل دوم: ضمانت اجرایی نقض حریم اماکن خصوصی71

مبحث اول: اعتبار اقدامات قضایی ناشی از نقض حریم اماکن خصوصی متهم71

گفتار اول: اعتبار دلایل تحصیلی72

بند اول: نظریه عدم اعتبار72

بند دوم: نظریه تفصیلی74

بند سوم: نظریه اعتبار کامل دلایل74

گفتار دوم: اعتبار قرار نهایی دادسرا74

بند اول: اعتبار قرار موقوفی و منع تعقیب75

بند دوم: قرار مجرمیت75

گفتار سوم: اعتبار حکم محکومیت76

مبحث دوم: جرم انگاری نقض حریم اماکن خصوصی77

گفتار اول: جرم ورود غیر مجاز به منزل متهم80

گفتار دوم: جرم بازرسی غیر قانونی اماکن خصوصی85

بند اول: ماده 570 (سلب حقوق متهم در بازرسی منزل86

بند دوم: ماده 16 قانون آیین دادرس کیفری88

بند سوم: لایحه حریم خصوصی89

بخش سوم: حقوق‌و آزادی‌های‌فردی‌ناظر‌به تحقیقات‌مقدماتی‌در‌حوزه ارتباطات‌خصوصی 90

فصل اول: حق حریم و ضوابط قانونی بازرسی ارتباطات خصوصی91

مبحث اول: حق حریم ارتباطات خصوصی91

گفتار اول: مفهوم و قلمرو ارتباطات خصوصی91

بند اول: مفهوم ارتباطات خصوصی91

بند دوم: قلمرو ارتباط خصوصی92

گفتار دوم: اصل مصونیت ارتباطات خصوصی95

بند اول: در اسناد بین المللی95

الف) اسناد جهانی حقوق بشر95

ب) کنوانسیون های بین المللی96

ج) اسناد منطقه ای97

1- اعلامیه اسلامی حقوق بشر97

2-کنوانسیون اروپایی و آمریکایی حقوق بشر97

بند دوم: حقوق ایران99

الف) در فضای واقعی99

ب) در فضای سایبری101

گفتار سوم: انحاء مداخله در ارتباطات خصوصی105

بند اول: باز کردن و تفتیش مرسولات پستی105

بند دوم: رهگیری تلفن ها و سیگنال های رادیویی107

بند سوم: رهگیری داده های رایانه های و ارتباطات اینترنتی109

مبحث دوم: ضوابط قانونی بازرسی ارتباطات خصوصی112

گفتار اول: صدور مجوز قانونی112

گفتار دوم: ضرورت بازرسی113

گفتار سوم: تعیین نحوه کنترل و رهگیری115

گفتار چهارم: تعیین موضوع کنترل و رهگیری116

گفتار پنجم: تعیین محدوده زمانی بازرسی و رهگیری117

گفتار ششم: تعیین اختیارات و اقدامات مامور کنترل و رهگیری118

فصل دوم: ضمانت اجرای نقض حریم ارتباطات خصوصی119

مبحث اول: اعتبار اقدامات قضایی ناشی از حریم ارتباطات خصوصی119

گفتار اول: اعتبار دلایل تحصیلی120

گفتار دوم‌: اعتبار قرار نهایی دادسرا127

بند اول: نظریه اعتبار قرار128

بند دوم: نظریه بطلان قرار129

گفتار سوم: اعتبار حکم محکومیت129

مبحث دوم: جرم انگاری نقض حریم خصوصی ارتباطات130

گفتار اول: هتک حرمت مراسلات و مخابرات131

بند اول: عناصر تشکیل دهنده جرم131

بند دوم: مجازات جرم133

گفتار دوم: افشای اسرار و اطلاعات خصوص متهم134

بند اول: فضای واقعی134

بند دوم‌: افشای اسرار و اطلاعات خصوصی متهم در فضای مجازی135

الف) افشای اسرار تجاری مبادله شده(‌قانون تجارت الکترونیک137

ب) قانون جرایم رایانه‌ای137

گفتار سوم: دسترسی غیرمجاز به مراسلات و مخابرات137

گفتار چهارم: تحصیل غیر مجاز مراسلات، مخابرات، اسرار تجاری138

گفتار پنجم: شنود غیر مجاز مخابرات139

گفتار ششم: انتقال محتوای مراسلات و مخابرات و مکالمات140

نتیجه گیری 142

فهرست منابع 149

چکیده انگلیسی155