كارآموزی در نمایندگی ایران خودرو

 

بخش اوّل ـ پیاده و سوار كردن قطعات موتور (تعمیر اساسی)

1ـ كلیات مربوط به بازدید قسمتهای موتور

پس از شستشوی قسمتهای مختلف موتور و خشك كردن آنها ، بایستی كلیة قطعات تراشكاری شده و یا تعویض شده بازدید گردد. هم چنین خلاصی ( لقی )قسمتهای مختلف موتور كنترل شده و با ارقام مندرج در كتاب راهنمای تعمیرات موتور اتومبیل مقایسه و تطبیق داده شود. در صورتی كه كتاب راهنما در دسترس نباشد می توان ارقام مربوط به مشخصات فنی موتور را از تراشكار با تجربه پرسید و یاداشت نمود. لازم به یادآوری است كه هر تعمیركاری، بایستی ارقام مربوط به مشخصات فنی موتور را كه به طور تجربی به دست آمده و بین تعمیركاران معمول است در دفترچه ای یادداشت كرده ، و در صورت لزوم از آنها استفاده نماید. هم چنین در جدولهای 1و2مقدار سفتی پیچهای موتور با تورك متر ( آچار مدرّج )، نسبت به بزرگی و كوچكی آن ( قدرت موتور )و نسبت به قطر و جنس پیچ به طور نمونه ذكر شده است .

جدول1- مقدار سفتی پیچهای موتور را بر حسب پوند فیت نشان میدهد.

                                                    حداكثر قدرت موتور ( اسب بخار)

اجزاء موتور                 50                                        80                               110   

پیچ های شاتون ها       24-26                                 25-35                        40-45

پیچهای ثابت ها         55-60                                75-80                         80-85

پیچهای سیلندر          35-40                                55-60                         80-85

پیچهای فلایویل         25-28                               35-40                         80-85

پیچهای پایه های انگشتی سوپاپ 35-40                         40-45                          40ـ45

پیچ های مانیفلدها        20ـ22                               22ـ24                          24ـ26

جدول 2ـ مقدارسفتی پیچ ها بر حسب پوند ـ فیت نشان میدهد.

 قطر پیچ ها                          187/0   25/0    312/0   375/0    437/0    5/0    687/0    اینچ                                                        

 جنس فلز پیچ ها               8/4      4/6       9/7       5/9        1/11      7/11    9/15     میلیمتر                  

 فولاد نرم                         2           6         11        20       31       46         96

فولاد با سختی متوسط         3           8         16       28      46       72           136  

فولاد با سختی زیاد             4           10       21       36      57      87           175

فولاد با سختی خیلی زیاد      6          15       32       56      90       133        270

2ـ بازدید فشار كپی و فشار یاتاقانی سر بزرگ شاتون

شاتون شماره یك را انتخاب كرده وپس از تمیز كردن، آنرا به گیره روی میز كار بسته ( لازم بتذكر است كه بین دود ها نه گیره،ورق آلومینیوم یا هر فلز نرمی كه بتواند فشار گیره را تحمل كرده و از صدمه زدن به قطعه جلوگیری كند بایستی گذاشته شود) و دو عدد مهره شاتون را باز می كنند .پس از جدا كردن كپه شاتون ،پوسته های یاتاقان آن را بیرون آورده و مجداً با آچار رینگ و بعداًبا آچار مدرج باندازه لازم .( به جدول های 1و2مراجعه شود) سفت          می كنند.

در این حالت یكی از پیچ های شاتون را تا آخر باز كرده و با نازك ترین تیغه فیلر، فاصله محل بستن كپه پائین به شاتون را آزمایش می كنند.اگر دو لبه طوری رویهم قرار گرفته باشند كه امكان ورود نازكترین تیغه (001/0 اینچ ) نیز نباشدعمل تراش صحیح بودهدر غیر اینصورت بایستی دوباره به تراشكاری برگردانیده شود.در صورت صحیح بودن،پیچ دوّمی را نیز باز كرده و پوسته های یاتاقان را داخل شاتون قرار داده  و دوباره پیچ های شاتون را ابتداء با آچار رینگ و سپس با آچار مدرج می بندند. حالا یكی از پیچ ها را باز كرده و فاصله دو لبه كپه شاتون را بوسیله فیلر بهمان روش فوق اندازه می گیرند.این كار به آزمایش فشار یاتاقان معروف است. و این فاصله بایستی 001/0-0025/0اینچ باشد.در صورتیكه فاصله بیش از 0025/0اینچ شد بایستی پوسته های یاتاقان ها را بیرون آورده و لبه آنها را روی سنگ مخصوص با با مقداری روغن رقیق سائیده و پس از تمیز كردن مجدداًداخل شاتون قرار داده و فشار یاتاقان را آزمایش نمودتا خلاصی لازم بدست آید.در بعضی از كارگاه ها بعوض سائیدن روی سنگ ، با سوهان خیلی نرم لبه یاتاقان را سوهان می زنند.

توجه: موقع سائیدن یا سوها ن زدن لبه پوسته یاتاقان ها باید دقت نمودكه بیش از اندازه سائیده نشود. ضمناً پوسته یاتاقان را طوری با دست نگهداشت تا لبه آن كاملاًگونیا روی سنگ قرار گیرد. ضمناً بعلت نرم بودن جنس پوسته یاتاقان ها باید دقت نمودكه هنكام درآوردن و جا زدن پوسته های روی آنها خط نیافتد.اگر در حین آزمایش، فاصله دو لبه كمتر از 001/0اینچ باشد. بایستی پوسته های یاتاقان را عوض نمود. این آزمایش را باید در مورد بقیه شاتون ها نیز عمل نمود.

3ـ آزمایش خلاصی یاتاقان های  متحرك

فلنج میل لنگ را به گیره روی میز كار بسته و برای اطمینان انتهای دیگر انرا روی پایه چوبی قرار می دهند.

برای اندازه گیری صحیح خلاصی یاتاقان ها اصولاً بایستی از پلاستی گیج (1)استفاده شود و در صورت عدم دسترسی به آن می توان صفحات كاغذی را با ضخامت های متفاوت (001/0،0015/0،002/0،0025/،003/0 اینچ )انتخاب كرده و پس از اندازه گیری با میكرومتر ، اندازه آنها را در صورت لزوم بریده و بین لنگ های، میل لنگ و پوسته ها قرار داده و خلاصی هر یك از یاتاقان ها را بشرح زیر مشخص نمود:

ابتداء ثابت ها و لنگ های میل لنگ را با پارچه تمیز نموده ،سپس پیچ های شاتون شماره یك را باز كرده و پوسته یاتاقان ها را بیرون آورده و با پارچه پوسته یاتاقان ها و سر بزرگ شاتون را تمیز نموده و پوسته ها را در جای خود قرار میدهند. حالا یك قطره روغن موتور به وسیله روغندان روی لنگ متحرك شماره یك میل لنگ ریخته وكاغذی به ضخامت 001/0 اینچ (025/0 میلیمتر )را به طریقه فوق بریده و روی قطره روغن می چسبانند وشاتون را روی میل لنگ بسته وپیچ های آن را با آچار مدرج باندازه لازم (بجدول 1،2مراچعه شود)سفت             می نمایند وحالا شاتون را به آرامی حركت میدهند در صورت سفت بودن ،خلاصی یاتاقان درست بوده ودر غیر این صورت پیچ های آن را باز كرده وكاغذ 0015/0 اینچ (035/0میلیمتر )را بروش فوق قرار داده و آزمایش می كنند و در صورت شل بودن ،از كاغذ 002/0 اینچ (05/0میلیمتر)استفاده می كنندتا بالاخره مقدار خلاصی یاتاقان متحرك معلوم گردد.

مقدار خلاصی یاتاقان های متحرك  معمولا بین 001/0 ـ002/0 ـ اینچ (025/0 ـ05/0 میلیمتر)بودهودر صورت زیاد بودن می توان لبه دو پوسته یاتاقان را روی سنگ سائیده وخلاصی آن را كم نمود.واین عمل را بایستی در مورد بقیه یاتاقان های متحرك نیز به ترتیب شماره آنها انجام داد. روش دیگری كه برای آزمایش خلاصی یاتاقان های متحرك در اغلب تراشكاری ها مرسوم است بدین شرح است كه سر بزرگ شاتون هاو پوسته یاتاقان های آنها را وهمچنین ثابت ها ومتحرك های میل لنگ را با پارچه تمیز كرده وشاتون ها را با پوسته های یاتاقان ها روی میل لنگ بترتیب شماره آنها ،بدون قرار دادن كاغذ یا پلاستی گیج با آچار بوكس بسته وبا آچار مدرج سفت می كنند. در این حالت سفتی یا لقی یاتاقان ها با حركت دادن شاتون ها معلوم میگردد .

4ـ آزمایش فشار كپی وفشار یاتاقانی یاتاقان های ثابت

بلوك موتور را روی میز قرار داده ویا به پایه مخصوص ،طوری می بندند تا كپه های ثابت در سمت بالا قرار گیرد .حالا بهمان ترتیبی كه برای آزمایش فشار كپی های شاتون ها گفته شد از كپه ثابت شماره یك شروع می كنند. لذا اول پیچ های كپه ها را باز كرده وپوسته یاتاقان ها را بیرون می آورند .حالا كپه ثابت شماره یك را در جای خود قرار داده وهر دو پیچ را باندازه معینی با آچار مدرج سفت می كنند (بجدول های 1و2 مراجعه شود).در این حالت یكی از پیچ ها را باز كرده وبا نازكترین تیغه فیلر،فاصله لبه كپه را بازدید می كند در صورتیكه فیلر نتواند داخل شود عمل تراش صحیح بوده ودر غیر این صورت باید دوباره به گارگاهتراشكاری برگردانده شود .در صورت درست بودن فشاركپی،هر دو پیچ را باز كرده وپوسته های یاتاقان مربوطه را در جای خود قرار داده وبا آچار مدرج پیچ ها را سفت می نمایند سپس یكی از پیچ ها را باز كرده و به همان روش فوق ،فاصله دو لبه كپه را اندازه می گیرند در این حالت فاصله دو لبه بایستی بین 001/0 ـ004/0  اینچ (025/0 ـ1/0 میلیمتر)باشد ودر صورت كم یا زیاد بودن باید بهمان روشی كه قبلا گفته شد عمل نمود.

5 ـ آزمایش خلاصی یاتاقان های ثابت

پس از آزمایش فشار كپی وفشار یاتاقانی ،پیچ های كپه های ثابت را باز كرده و كپه ها را با پیچ های مربوط در آورده ودر یك سمت موتور قرار میدهند.سپس میل لنگ را روی میز گذاشته و كلیه یاتاقان های ثابت و متحرك آن را با پارچه،كاملا تمیز می نمایند .حالا میل لنگ را به آرامی بدون اینكه پوسته های یاتاقان ها از جای خود تكان  بخورد روی بلوك موتور قرار داده و كپه ها را روی ثابت ها گذارده و پیچ های آنها را باستثنای ثابت شماره یك ابتدا با دست سپس با آچار رینگ تا آخر سفت می كنند .حالا به همان روشی كه برای آزمایش خلاصی شاتون ها گفته شد از كاغذی به ضخامت 001/0  اینچ به اندازه یك در نیم اینچ (25*5/12 میلیمتر)بریده ویك قطره روغن ،روی ثابت میل لنگ ریخته وكاغذ را روی آن قرار می دهند. كپه را در جای خود گذاشته وپیچ های آن را به اندازه معین سفت می كنند . سپس میل لنگ را به آرامی می چرخانند ،در صورتی كه میل لنگ كاملا سفت بوده یا به سختی حركت نماید اندازه خلاصی یاتاقان صحیح میباشد اگر لق بوده ویا راحت بگردد باید از كاغذ ضخیم تری (0015/0 اینچ )استفاده نمود. این آزمایش را باید آنقدر ادامه داد تا خلاصی یاتاقان ثابت مشخص شود.این خلاصی معمولا بین 001/0 ـ003/0 اینچ میباشد. در صورت كم بودن خلاصی باید پوسته یاتاقان ها عوض شود. واگر خلاصی بیش از حد مجاز باشد می توان با سائیدن لبه پوسته یاتاقان ها روی سنگ یا به وسیله سوهان نرم خلاصی لازم را به یاتاقان ثابت داد.به همین ترتیب بایستی خلاصی بقیه یاتاقانهای ثابت اندازه گیری شود.

یادآوری : 1 ـ توجه شود كه كلیه پیچ ها در جای خود بسته شده و جابه جا نشود.

              2 ـ توجه شود كه كپه ها درست در محل خود بسته شوند لذا باید به شماره حك شده روی كپه ها بیشتر دقت نمود.

              3 ـ توجه شود كه كاغذ های اندازه گیری پس از هر آزمایش از روی میل لنگ برداشته شود.

6 ـ آزمایش بازی طولی میل لنگ

میل لنگ موتورها ، حركت طولی مختصری داشته كه به نام بازی طولی میل لنگ گفته می شود این بازی به وسیله واشرهای بغل یاتاقانی كنترل می گردند .

بدین معنی كه پس از آزمایش خلاصی یاتاقان های ثابت كپه ای كه بایستی واشر های بغل یاتاقانی روی آن سوار شود باز كرده و پس از قرار دادن واشرهای مربوطه ،كپه را در جای خود گذاشته وپیچ های آنرا سفت نمود.

توجه شود كه موقع قرار دادن واشرها ،رویه ای كه دارای مواد یاتاقانی است ،باید در سمت بیرون كپه قرار گیرند.حالا به وسیله پیچ گوشتی بزرگ ،میل لنگ را به یك سمت حركت داده و بازی طولی میل لنگ را به وسیله فیلر اندازه می گیرند و این بازی معمولا بین 002/0 ـ 006/0 اینچ (05/0 ـ15/0 میلیمتر) می باشد .بازی طولی میل لنگ را همچنین می توان بوسیله میكرو متر ساعتی نیز اندازه گرفت بدین ترتیب كه پایه میكرو مترساعتی را فلنج میل لنگ قرار می دهند ، در این حالت میل لنگ را به وسیله پیچ گوشتی حركت داده و انحراف عقربه میكرو متر ساعتی ،مقدار بازی طولی میل لنگ  را نشان خواهد داد.

7 ـ آزمایش سیلندر های موتور

برای این كار بلوك موتور را بر می گردانند تا سیلندر ها در سمت بالا قرار گیرند .سپس هر یك از سیلندرهای موتور را با پارچه تمیز نموده و به وسیله میكرومترداخلی یا ساعت سیلندر قطر سیلندر را را در جاهای مختلف اندازه گیری می نمایند . واضح است كه پس از تراش وپولیش سیلندر یا تعویض بوش سیلندر ،نبایستی اختلافات قطری مشاهده شود در صورت مشاهده اختلاف قطر بلوك سیلندر باید دوباره به كارگاه تراشكاری برگردانیده شده تا عیب برطرف گردد.

8 ـ آزمایش خلاصی پیستون و سیلندر

پس از تمیز كردن پیستون و سیلندر شماره یك (پیستون ها در كارگاه تراشكاری وشماره گذاری می شود)،فیلر بلند مخصوص اندازه گیری خلاصی سیلندر وپیستون (عرض این فیلر معمولا 375/0 یا 5/0 اینچ میباشد)را با یك دست داخل سیلندر قرار می دهند . سپس با دست دیگر از گجن بین گرفته وپیستون را داخل سیلندر می نمایند(فیلر بایستی به فاصله 90 درجه از محور گجن پین قرار گیرد،زیرا بزرگ ترین قطرپیستون در این محل می باشد). با حركت پیستون داخل سیلندر ،میزان خلاصی آن معلوم میشود.مقدار این خلاصی بین 001/0 ـ 002/0 اینچ (025/0 ـ05/0 میلیمتر ) می باشد .همچنین میتوان آزمایش فوق را بوسیله نیرو سنج فنری كه به فیلر بسته می شود انجام داد .در این حالت پیستون را ثابت نگه داشته وبا نیرو سنج فیلر را بیرون می كشند.اگر فیلر بآسانی كشیده شود ،خلاصی بیشتر بوده و در غیر این صورت اندازه خلاصی صحیح است.مقدار نیروی لازم 5 ـ 10 پوند میباشد.روش سوم ،اندازه گیری به وسیله میكرومتر می باشد بدین نحو كه بوسیله میكرومترخارجی قطر پیستون را اندازه گرفته وبوسیله ساعت  داخل سنج قطر سیلندر را تعیین می كنند. اختلاف حاصل از این دو اندازه گیری،مقدار خلاصی پیستون وسیلندر را مشخص می كند.

9 ـ آزمایش خلاصی گجن پین در داخل بوش

چون اتصال گجن پین با پیستون و بوش سر كوچك شاتون باشكال مختلفی است،و هر كدام وضعیت خاصی نسبت به خود دارد .لذا در اینجا فقط به آزمایش حالتی كه در آن گجن پین با فشار انگشت به راحتی داخل بوش می گردد اكتفا می شود.در این حالت اگر پیستون به طور افقی نگاهداشته شود گجن پین، در اثر وزن خود نیافتاده بلكه با مختصر فشار دست،گجن پین با فشار دست از بوش خارج می گردد.در صورت شل بودن بایستی بوش راعوض نموده و یا اینكه از گجن پین اور سایز استفاده كرد.

در هر حال باید بوش برقو خورده وفیت گردد تا خلاصی لازم را داشته باشد. بطور كلی بین گجن پین وبوش خلاصی نیم فیلر(0005/0 اینچ یا 013/0میلیمتر)قابل قبول است .

10 ـ آزمایش خمیدگی یا پیچیدگی شاتون

بطور كلی محور گجن پین كاملا موازی محور لنگ متحرك میل لنگ میباشد.ولی در اثر كار مداوم موتور ،شاتون كج شده یا تاب برمیدارد .لذا بر تشخیص این عیب میتوان با قرار دادن دو شافت بطول 25 سانتیمتر در سر بزرگ و كوچك شاتون وبا اندازه گیری دقیق مقدار x, و  yمقدار كجی شاتون رامعلوم نمود.همچنین در حالی كه این دو شافت در دو سر شاتون قرار گرفته اند اگر از سر كوچك شاتون نگاه شود در صورت پیچیدگی شاتون دو محور در یك امتدادنبوده ونسبت به هم زاویه تشكیل خواهند داد.

1 1ـ آزمایش رینگ های پیستون

در موقع تعمیر اساسی موتور،یا در هر زمانیكه تعمیر یا تعویض شاتون و یا پیستون پیش بیاید ،تعویض كلیه رینگ های موتور الزامی است .استفاده از رینگ های كار كرده ( حتی برای مدت كم )یا تعویض رینگ های یك یا دو پیستون موتور صحیح نیست .

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                صفحه

مقدمه                                                                                                         آ

بخش اول : پیاده و سوار كردن قطعات موتور

كلیات مربوط به بازدید قسمتهای موتور                                                  1

آزمایش رینگ های پیستون                                                                            10

كلیات مربوط به بستن موتور                                                                           13

بستن میل لنگ و كپه های ثابت روی بلوك موتور                                              13

بستن پیستون ، گچن پین و شاتون                                                                  15

جا انداختن رینگها روی پیستون                                                                        16

جا انداختن پیستون و شاتون                                                                           17

بستن اویل پمپ به بلوك موتور                                                                      19

بستن فلایویل روی میل لنگ                                                                           19

بستن میل سوپاپ                                                                                        20

بستن دینام واستارت بر روی موتور                                                                   24

بخش دوم : تعمیر سیلندر

سائیدگی سیلندر و علل آن                                                                    25

سنگ زدن یا پولیش موتور                                                                               30

بوش های سیلندر                                                                                           34

تعمیر ترك های بلوك سیلندر                                                                          36

بخش سوم : تعمیر سوپاپ و سرسیلندر

عیب های سوپاپ                                                                                          37

بخش چهارم : چرخ دنده های جلوی موتور و طرز تنظیم آنها

تایمینگ                                                                                                       41

بخش پنجم : تعمیر شاتون ، میل لنگ و یاتاقانها

كلیات مربوط به شاتون و گجن پین                                                                  48

سنگ زدن میل لنگ                                                                                        61

یادآوری                                                                                                        68

ساختمان یاتاقان                                                                                           71

علل صدمه دیدن یاتاقانها                                                                               76

بخش ششم : عیب یابی

كاهش كشش موتور                                                                             78

عواملی كه در عمر موتور تاثیر دارند                                                        83

 

عمومی و آزاد