مقدمه
این خانه در نزدیكی خانه تاریخی بروجردی و در جوار بقعه مباركه امامزاده سلطان امیراحمد (كه این بقعه نیز از آثار هنری قرن نهم و دهم می باشد ) خانه باشكوهی وجود دارد و به خاطر اینكه سنگ بنای این خانه را شخصی به نام حاج سید جعفر طباطبائی نطنزی بنا نهاده است به خانه طباطبائی موسوم و مشهور گردیده است . در زمینی به مساحت 4730 مترمربع و در حدود سال 1250 قمری با مهارت و هنرمندی معمار معروف كاشانی استاد علی مریم احداث گردیده است .
خانه طباطباییها مشتمل بر چهار صحن و حیاط می باشد كه حیاط مركزی متعلق به قسمت بیرونی و دو حیاط متعلق به اندرونی و یك حیاط متعلق به خدمه بوده است .
قسمت اندرونی
خانه شامل اتاق پنج دری ساده در مركز و دو حیاط در دو طرف آن و دارای سرداب هائی كه بادگیرها هوا را در آن جریان می دهند كه این قسمت محل سكونت خانواده مرحوم طباطبایی بوده است . حیاط ضلع شمال غربی بزرگتر و تعداد اتاقهای آن بیشتر می باشد و دارای سرسرای پذیرائی مجزائی است . در زیر قسمت اندرونی مخصوصا اتاق مركزی سرداب بزرگی قراردارد كه دارای مشخصات منحصر به فرد خود است و به علل مختلف از جمله وجود بادگیر ، سقف ضربی ، نوع مصالح به كار رفته در بدنه ، دو جداره بودن بدنه ، وجود حوضی كه قبلا مركز سرداب بوده ، اختلاف ارتفاع با سطح كوچه حدود 8 تا 10 متر ، نسیم خنكی كه از سطح حوض حیاط مركزی وارد زیرزمین می شود ، همه این عوامل باعث شده تا به خصوص در فصل تابستان 15 تا 20 درجه اختلاف دما بین زیرزمین و بیرون آن مشاهده شود .
اسناد و قراین نشان می دهد كه هنرمند بزرگ و نقاشباشی دربار ناصرالدین شاه قاجار یعنی میرزا ابوالحسن غفاری كاشانی ملق به صنیع الملك با مالك خانه دوستی نزدیك و مراوده خانوادگی داشته لذا به احترام دوستی كه با مرحوم طباطبائی داشته در اجرای گچ بری ها و ترسیم نقاشی های این خانه نظارت داشته این و این مطلب ارزش و اعتبار تزئینات خانه طباطبائی را بسیار افزایش می دهد .
حیاط خدمه
شامل اتاقهای خدمه ، زیرزمین خدمه ، آشپزخانه و اصطبل زمستانی و تابستانی می باشد كه تعدادی از تاقهای خدمه از بین رفته است .
آب خانه از دو رشته قنات دولت آباد و نصرآباد تامین می گردیده است . خانه طباطبائی دارای 5 درب ورودی می باشد كه ورودی اصلی به دو ورودی اندرونی و بیرونی در قسمت هشتی تقسیم می گردد . علت پیچ و خم های راهروهای ورودی جهت شكستن اختلاف ارتفاع و نداشتن دید مستقیم است .
لازم به توضیح است كه خانه مسكونی و زادگاه شادروان سپیده كاشانی شاعر بزرگ معاصر نیز در مجاورت خانه طباطبائی در جنوب آن قرار دارد .
معماری