مقدمه
تكنولوژی نسبتاً جدیدی كه برای مهار آبهای سطحی به كار گرفته شده است تكنولوژی ساخت سدهای لاستیكی می باشد . قبل از این نوع سدها برای مهار و هدایت آب به سوی زمینهای وسیع و آبروها ، از دریچه های فولادی و تخته های چوبی استفاده می شد كه در جلوی دریچه ها قرار می گرفت تا آب با فشار بیشتری جریان داشته باشد . در این كار نیز به نیروی انسانی نیاز بود و اگر در باز كردن این دریچه ها تأخیری روی می داد سیل ایجاد می شد و دریچه را با خود می برد . ایدة استفاده از سدهای لاستیكی اولین بار در سال 1950 توسط «ایمبرسون» مطرح شد . در سال 1965 اولین سد لاستیكی بادی در ژاپن برای ذخیره سازی آب به بهره برداری رسید . هم اكنون در حدود 100 سد لاستیكی در آمریكای شمالی ، بیش از 1000 سد لاستیكی در ژاپن و خاور دور ، و در مجموع 2600 سد در نقاط مختلف جهان به طور موفقیت آمیز در دست بهره برداری میباشند
اساس كار سدهای لاستیكی
اساس كار سدهای لاستیكی ، استفاده از یك تیوپ بزرگ با فضای بسته كه با دمیدن هوا یا آب به درون تیوپ ، لاستیك متورم می شود و به صورت ایستاده در می آید. در این حالت ، لاستیك شبیه یك سازند صلب و به عنوان یك سد یا بند عمل می كند . سدهای بادی به علت سهولت در عملیات پر و خالی كردن توسط دمنده های هوا ، سرعت عمل در تخلیه و یا باد كردن آنها و كاهش هزینه نسبت به سدهایی كه با آب پر می شود ،ارجحیت دارد. محدودیت هایی از جمله كمبود آب صاف در محل ، آلوده بودن آب ، نبودن آب زیرزمینی برای استفاده در تیوپ سدهای لاستیكی آبی ، در سدهای لاستیكی بادی وجود ندارد واز این رو حدود 70 درصد سدهای لاستیكی جهان از نوع بادی است.
هدف های كلی از ساخت سدهای لاستیكی :
ذخیره موقت دبی پایه آب رودخانه ها و كاهش هزینه پمپاژ آب به اراضی كشاورزی جداسازی آب های آلوده یا شور از آب شیرین استفاده از سدهای لاستیكی برای افزایش ارتفاع سدهای بتونی موجود به منظور ازدیاد حجم ذخیره آب استفاده از تیوپ لاستیكی به جای دریچه های فولادی كاهش فرسایش در رودخانه پرشیب تولید الكتریسته توسط نیروگا ه های آبی كوچك.
بررسی امكان احداث سدهای لاستیكی در ایران:
امكان اجرای طرح های سد لاستیكی در كشور ، اعم از سواحل شمالی ، جنوبی و نواحی مركزی بسیار زیاد است . در واقع ،در بررسی های اولیه در سواحل شمالی می توان بیش از 200 طرح سد لاستیكی اجرا كرد كه فواید اقتصادی آن برای كشاورزی منطقه محرز است . در نقاط ساحلی جنوبی به علت پراكندگی جمعیت و غیر متراكم و غیر كشاورزی بودن بسیاری از اراضی آن ، استفاده از این سدها كاهش می یابد . اما در هر حال با توجه به مسائل گوناگون از جمله حفظ محیط زیست ، بهبود وضع اكولوژیكی منطقه ، طرح های تغذیه مصنوعی ، پرورش میگو و... می توان تعدا قابل توجهی طرح سد لاستیكی را در حاشیه ساحلی دریای عمان و خلیج فارس قابل اجرادانست. در بخش مركزی كشور پتانسیل زیادی برای استفاده از سدهای لاستیكی مشاهده می شود ، ضمن اینكه در تعدادی از سدهای بزرگ كشور مسئله افزایش ارتفاع مطرح است ، از جمله سدهای پیشین ، درودزن ، زاینده رود ، قشلاق ، اكباتان ... كه با اجرای چنین طرح هایی می توان مقدار زیادی به حجم ذخیره این سدها افزود.
عمران و ساختمان