بررسی و تحلیل كلی مسائل ویژه حاد زیست محیطی

معرفی نحوه جمع آوری فاضلاب در بخشهای مختلف منطقه، نارسایی و پیامدهای نامطلوب  آن

میزان فاضلاب صنعتی یا پساب ایجاد شده از تولیدات صنعتی در منطقه قابل توجه نبوده و نسبت به كل فاضلابهای تولیدی نقش چندانی ایفا نمی‌كند گزارش" شناخت واحدهای صنعتی شهر تهران – سال 1375 تعداد واحدهای صنعتی مستقر در منطقه دو را 36 واحد یعنی 26/1 درصد كل واحدهای صنعتی مناطق بیستگانه شهر تهران عنوان كرده است و نظر به اینكه طی سالهای اخیر تعدادی از این واحدها نیز به خارج از شهر تهران انتقال یافته‌اند، از تعداد و نقش آنها كاسته شده است.

روشهای دفع فاضلاب

مجموعه كامل انواع شیوه های دفع فاضلاب شامل: چاههای جذبی، جوی خیابانها، مسیلها، قنوات، سپتیك تانكها، شبكه گردآوری فاضلاب، در منطقه دو مورد استفاده قرار می‌گیرد.

چاههای جذبی و جوی خیابانها و كانابها مثل خیابان زنجان اصلی ترین حجم فاضلاب منطقه شامل فاظلاب خانگی و آبهای سطحی را جمع آوری و هدایت می‌كنند.

مسیلهای طبیعی و انسان ساخت موجود نیز در كنار قنوات قدیمی كار جمع آوری و هدایت بخش دیگری از فاضلاب را در منطقه بعهده دارند كه شامل مسیل فرحزاد، مسیل كوی مطهری (به موازات اتوبان شیخ فضل الله نوری)، دركه و سیل برگردان غرب كه مجموعه فاضلاب جاری در این مسیلها تا رودخانه كن هدایت می‌شوند.

انتقال آبهای سطحی ناشی از بارندگی از وظایف اصلی مسیلهای فوق بوده در حالیكه كار هدایت قسمتهایی از فاضلابهای شهری در مناطقی كه دفع فاضلاب دچار مشكل می‌گردد نیز بصورت غیر مجاز به عهده این مسیلها قرار گرفته است.

سپتیك تانكها و تصفیه خانه های كوچك در تعداد زیادی از ساختمانهای بلند مرتبه، مجتمع‌های مسكونی و شهرك هایی كه در منطقه دو احداث گردیده، كار گرد آوری و دفع فاضلاب را بعهده دارند.

البته در برخی از این شركتها از چاههای جذبی و یا سایر شیوه های دفع فاضلاب نیز استفاده می‌شود.

شهرك فرهنگیان از یكصد چاه جذبی جهت فاضلاب استفاده می‌كند.

شهرك پاس علیرغم داشتن تصفیه خانه فاضلاب، به دلیل از كار افتادن و خرابی سیستم، عملاً فاضلاب خود را به مسیل موجود در غرب بزرگراه شیخ فضل الله (مسیل كوی مطهری) هدایت می‌كند.

بخشی از فاضلاب شهرك قدس به علت شكستگی حاصله در لوله گذاریهای زیرزمینی، قبل از رسیده به تصفیه خانه شهرك قدس، در شمال بزرگراه همت به مسیل كوی مطهری وارد می‌گردد.

مجتمع های آتی ساز و سامان 1و2و3 ساخته شده در اراضی بستر رودخانه دركه، علیرغم داشتن تصفیه خانه و سپتیك تانك با عملكرد ناقص آنها، با مشكل دفع فاضلاب مواجه می‌باشد . به گفته كارشناس اداره آب و فاضلاب، شهرداری بخشی از آب حاصل از فاضلابهای نیمه تصفیه شده آنرا جهت آبیاری فضای سبز مورد استفاده قرار می‌دهد.

در نواحی شمال بزرگراه اوین از غربی ترین نقاط تا شرقی ترین آن، شهركهای متعددی ساخته شده است كه روشهای دفع فاضلاب آنها چاههای جذبی یا سپتیك تانكها هستند. هیچكدام از این روشها نتوانسته اند پاسخگوی نیاز اهالی باشند. مثلاُ شهرك تامین اجتماعی عملاً فاضلاب خود را به دره حسنك در شمال دره فرحزاد وارد می‌كند. و یا نشتی فاضلاب شهرك مخابرات در اراضی پایین دست به سطح زمین راه پیدا كرده و محیط اطراف فروشگاه شهروند را نمناك كرده است.

كوی فراز، كیهان، پلیس نیز از شهركهایی هستند كه مسائل مشابه شهركهای یاد شده دارند فاضلاب زندان اوین نیز با وجود مجهز بودن به سپتیك تانك وارد رودخانه دركه می‌شود.

شبكه گرد آوری فاضلاب در كوی نصر و شهرآرا وشهرك قدس به عنوان مدرن ترین سیستم دفع فاضلاب از زمان تاسیس شهركهای مزبور احداث گردیده و مورد بهره برداری قرار دارد.

03010120102 جمعیت فعلی تحت پوشش شبكه گرد آوری فاضلاب در منطقه:

جمعیت منطقه بر اساس بر آورد سال 1380 بالغ بر 542000 نفر تعیین گردیده است. با توجه به جمعیت تحت پوشش شبكه گردآوری فاضلاب شهرك قدس، كوی نصر و شهر آرا كه جمعاً بالغ بر 125000 نفر است، 23 ر صد اهالی منطقه از روش دفع فاضلاب به كمك شبكه گرد آوری و 77 درصد باقیمانده بطور عمده از روشهای سنتی یعنی چاههای جذبی و روشهای جذبی كنترل شده یعنی سپتیك تانكها و حمل فاضلاب استفاده می‌نمایند.

بدلیل عدم انطباق مناطق شهرداری و شركت آب و فاضلاب، آمار دقیقی از مصرف آب مشتركین در منطقه دو بدست نمی‌آید. ولی با توجه به برآورد جمعیت در سال 80 كه جمعیت را حدود 542000 نفر میداند و با اعمال میانگین سرانه مصرف آب در شهر تهران كه روزانه 323 لیتر اعلام شده است . فاضلاب تولید شده در منطقه روزانه حدود 140000 منر مكعب تخمین زده می‌شود. این میزان شامل پساب های خانگی، اداری، خدماتی، كارگاهی می‌باشد و فاضلابهای سطحی و آبیاری فضاهای سبز را در بر نمی‌گیرد.

طبق استاندارهای بین المللی شهری كه دارای شبكه جمع آوری . انتقال و تصفیه فاضلاب نیست در تعریف «شهر سالم» نمی‌گنجد و تهران چنین است.

در منطقه دو نیز بدون در نظر گرفتن پسابهای ناشی از آبیاری فضاهای سبز و آبهای سطحی در هر ثانیه حدود 1600 لیتر فاضلاب تولید می‌شود كه رقمی كمتر از 200 لیتر آن در تصفیه خانه شهرك غرب مورد تصفیه قرار گرفته و بقیه بدون هر استفاده ای دفع می‌گردد. « اگر طرح تصفیه خانه های تهران بطور كامل اجرا شود 25000 لیتر در ثانیه پساب بهداشتی فاضلاب كه هم اكنون هدر می‌رود در جنوب تهران بدست می‌‌آید كه برا ی  مصارف كشاورزی فوق العاده موثر و مفید است . (25000 لیتر در ثانیه برای 5/10 میلیون جمعیت) ضمن آنكه از تخریب فاجعه بار محیط زیست نیز جلوگیری می‌كند و این برابر با ساخت دو سد در جنوب تهران است. ( به نقل از شركت فاضلاب تهران).

تمامی شیوه های موجود دفع فاضلاب در منطقه منجربه ایجاد آلودگیهای وسیع و گسترده زیست محیطی می‌شود كه در زیر به مختصری از هر یك اشاره خواهد شد.

1-    سیستم چاههای جذبی و سپتیك تانكها

حدود 80 در صد از فاضلابهای خانگی تولید شده در منطقه به وسیله چاههای جذبی و سپتیك تانكها دفع می‌شوند و با توجه به عملكرد بسیار ناقص سپتیك ها و حتی برخی از تصفیه خانه های محدود و كوچك در منطقه باید گفت بخش عمده فاضلاب به لایه های داخلی زمین هدایت می‌گردند كه پیامدهای زیر را در پی دارد.

با استمرار تخلیه فاضلابهای شهری و صنعتی به این منابع غلظت مواد و عناصری

چون ازت، دتر جنت ها (پاك كننده ها) فلزات سنگین نظیر مس، سرب، روی، كادمیوم، ارسینك در آن رو به افزایش است. غلظت این مواد مصرف آبهای زیرزمینی را جهت شرب محدود نموده است. كاهش قدرت خود پالایی رسوبات آبرفتی دشت تهران ، عدم رعایت حرائم ضروری بین كف چاههای جذبی تا سطح آزاد آبهای زیرزمینی ، ورود مستقیم فاضلاب به قنوات دایر بعنوان راه حلی جهت دفع معضل فاضلابهای خانگی كه توسط چاه كن های محلی صورت میگیرد و یا ساخت و ساز در حریم قنوات باعث می‌شوند آبهای زیرزمینی و قنوات بوسیله فاضلابها بشدت آلوده شدند. خطر ریزش ساختمانهایی كه حریم را رعایت نكرده اند و ریزش دیواره های قنوات از پیامدهای ثانوی چنین مشكلی می‌باشد.