تحقیقات جهت دسترسی به محصولات سبزی و صیفی سالم و بدون میكروب (سیب زمینی و پیاز ...)

تاریخچه :

همزمان با تاسیس موسسة اصلاح و تهیه نهال و بذر در سال 1338، تحقیقات مربوط به محصولات سبزی و صیفی نیز با مبنای یك برنامه مدرن ابتدا برای شناخت ارقام بومی و محلی و سلكسیون و خالصسازی آنها شروع شد و سپس با ورود ژرم پلاسمهای جدید سیبزمینی و پیاز و سایر محصولات سبزی و صیفی برنامه شناخت ارقام مناسب جدید و سازگار خارجی از طریق روشهای علمی و آزمایشات مقایسه ارقام و تعیین نیازهای زراعی ارقام تولید بذر مادری و توزیع بذر گواهی شده پیریزی گردید. از سال 1358 بخش تحقیقات سبزی و صیفی به طور مستقل فعالیت›های خود را تحت مدیریت مؤسسة اصلاح و تهیه نهال و بذر ادامه دارد و در سال 1376 تحقیقات صیفی و سبزی به ورامین منتقل گردید و فعالیتهای محصولات سیب زمینی و پیاز و حبوبات آبی تحت بخش تحقیقات سیب زمینی و پیاز در كرج فعالیتهای خود را شروع نمود و در حال حاضر تحقیق این بخش در 20 مركز تحقیقاتی كشاورزی به اجرای طرحهای تحقیقاتی در زمینة محصولات ذیر بط اشتغال دارند.

از نظر كادر فنی این بخش شامل دو نفر دكتر و 24 نفر كارشناس ارشد به عنوان پژوهنده و 24 نفر كارشناس و 39 نفر افراد دیگر كادر میباشد.

در حال حاضر دكتر سپهوند در سال 1383 ریاست بخش را بر عهده دارند كه خود ایشان هم در زمینة پیاز تحقیقاتی را انجام داده اند.

این بخش علاوه بر انجام فعالیتهای تحقیقاتی در زمینة پیاز و سیبزمینی و حبوبات آبی فعالیتهای جنبی دیگری را نیز انجام میدهند كه به قرار زیر است:

1 ـ مشاركت در برگزاری و تدریس كلاسهای از آموزی كارشناسان و تكنسینهای تحقیقاتی.

2 ـ برنامه ریزی در خصوص كارآموزی تابستانه دانشجویان مقاطع كارشناسی و كاردانی.

3 ـ برگزاری گروههایی سالیانه محصولی جهت بررسی طرحهای تحقیقاتی مورد نظر موسسات تحقیقاتی و دستگاههای اجرائی.

4 ـ مشاركت در آموزش فنی بازرسین مزارع تولید كننده سیبزمینی بذری با سازمان حفظ نباتات در جهت ارتقاء كیفی غدد بذری تولیدی.

5 ـ آموزش دانشجویان دورههای كارشناسی دانشگاههای كشور در قالب دورههای كارآموزی.

مقدمه

سیب زمینی بیش از چهار صد سال پیش در اواخر قرن شانزدهم (1567) وارد اروپا شد و اندكی بعد در سطوح گسترده كشت و كار آن شروع و به عنوان یك محصول زراعی مطرح گردید طی صد الی صد و پنجاه سال گذشته به خصوص با تهیه ارقام S.tubersum سطح زیر كشت سیبزمینی در نقاط مختلف جهان روبه افزایش گذاشت  به طوری كه امروز از 50 درجه جنوبی از مجموعه 167 كشور جهان در 132 كشور سیبزمینی كاشته میشود.

تحقیق در مورد امكان استفاده از بذر حقیقی با هدف تولید محصول سالم (فاقد عوامل، بیماریها و آفات) عدم نیازمندی به انبار فنی، حمل و نقل آسان. اولین واریته T.P.S جهت تولید محصول در سال 1982 از طرف مركز بینالمللی سیبزمینی CIP به كشاورزان تحویل داده شد. اكنون در بیش از چهل كشور استفاده از بذر حقیقی در سطوح ازدیادی مرسوم می باشد كه بیشترین سطح كشت را در كشورهای گرم و مرطوب خاور دور و آمریكای جنوبی به علت كاهش سطح ابتلاء بیماریهای ویروسی و قارچی و باكتریایی را دارد.

وضعیت عملكرد محصول در هكتار بر اساس گزارش سال 87-1986 مركز CIP به شرح زیر میباشد:

1 ـ فیلیپین 20 الی 40 تن در هكتار

2 ـ ویتنام شمالی تولید 20 تن در هكتار

3 ـ رواندا 3/16 الی 5/22 تن در هكتار

4 ـ مصر 20 الی 35 تن در هكتار

5 ـ هندوستان 20 الی 35 تن در هكتار

بر اساس آخرین گزارش واصله ازCIP مركز بینالمللی سیبزمینی در لیما ـ پرو (1994) وضعیت استفاده از بذر حقیقی سیبزمینی به شرح زیر است.

سیبزمینی Potato

سیبزمینی از نظر تغذیهای و تولید جایگاه ویژهای در بین محصولات كشاورزی دارد و در زمرة نباتات استراتژیك است. امروزه در بیش از 4/3 جهان كشت میشود و با سطح زیر كشت حدود (18 میلیون) هكتار و تولیدی برابر 300 میلیون تن پس از گندم و برنج و ذرت در مقام چهارم و از لحاظ تولید انرژی در هكتار (216 مگاژول در روز) مقام اول را به خود اختصاص داده است. (FAO 1996)

در ایران سطح زیر كشت آن 163 هزار هكتار با تولید 4/3 میلیون تن در كل میباشد (طبق آمارنامة كشاورزی 1377-1376). نرخ خود كفایی سیب زمینی خوراكی 6/102% است اما از لحاظ سیبزمینی بذری وابستگی وجود دارد كه در سال 77 حدود 500 تن غده بذری مادری به قیمت 500 هزار دلار كه حدود 6/1 نیاز داخلی كشور است از خارج وارد شد كه در صورت تولید آن در كشور با توجه به تواناییهایی مثل كشت بافت و سلكسون كلونی میتوان مقدار قابل توجهی صرفه جوئی ارزی كرد.

سطح زیر كشت و میزان تولید سیب زمینی در ایران(آمارسالنامه FAO 1992)

سطح زیر كشت

(هزار هكتار)

مقدار تولید

(میلیون تن)

عملكرد متوسط kg/hec

ایران

جهان

ایران

جهان

ایران

جهان

F150000

18031000

F2800000

268492000

18667

14890

طبق آمار نامة كشاورزی ایران سال 77-1376 از 163 هزار هكتار 7/96% اراضی آبی و بقیه به صورت دیم میباشد. در بین استانها اردبیل با 7/15% سطح زیر كشت در مقام اول و اصفهان با 5/12% در جایگاه بعدی قرار دارد.

ـ 5/98% از تولید سیبزمینی مربوط به اراضی آبی میباشد استان اردبیل و اصفهان به ترتیب با 6/16 و 2/16 درصد از كل تولید كشور را به عهده دارند.

متوسط تولید سیبزمینی آبی كشور در یك هكتار 5/21 تن و متوسط دیم 3/9 تن میباشد. بالاترین عملكرد ـ سیبزمینی آبی 7/27 تن مربوط به استان آذربایجان غربی و كمترین مربوط به استان گیلان با 5/6 تن میباشد بیشترین عملكرد كشت دیم 6/11 تن در استان گلستان و كمترین با 8/5 تن به استان گیلان متعلق است.

ـ از نظر توزیع میزان تولید سیبزمینی استانها نسبت به كل كشور در سال زراعی 77/76 عبارتست از: اردبیل 19%، اصفهان16%، همدان10%، آذربایجان شرقی 8%، خراسان7%، فارس 6%، سمنان4%

ـ از نظر توزیع سطح زیر كشت سیبزمین استانها نسبت به كل كشور در سال زراعی 77-76 عبارتست از:

اردبیل 16%، اصفهان 12%، همدان 8% ، آذربایجان شرقی 7%، فارس و خراسان هر یك 6%، سمنان 5%، گلستان و جیرفت و كهنوج و زنجان هر یك 4% و سایر استانها 26% مبدا پیدایش سیبزمینی در مناطق كوهستانی آمریكای لاتین (پرو یا بولیوی) ذكر شده است كه در زمان فتحعلی شاه قاجار توسط جان ملكم انگلیسی وارد ایران شد و احتمالاً اولین بار در پشند (اطراف كرج)، دماوند و فریدون اصفهان كشت شده است. سیبزمینی از معرض جغرافیای 50 شمالی تا 50 جنوبی پراكندگی دارد و 350 گونه غالب مورد كشت كه پراكندگی جهانی دارد با نام علمی Solanum tuberosum گیاهی است تتراپلوئید كه N=12*4كرومزوم است.

كلیات: همانطور كه گفته شد سیبزمینی یك گیاه غیر بومی در ایران است. در ایران در 2 فصل كامل كشت میشود چرا كه نیاز رطوبتی و حرارتی آن مشخص است.

سیبزمینی یك گیاه C3 و محصول فصل خنك است. سیب زمینی نیاز به حرارتی بین 25-15 درجه سانتیگراد دارد كه دمای ایده آن22-15 است. رشد غدهها در خاكهای گرمتر از c20 كند میشود و در دمای c30 كه نقطة جبرانی گیاه است، متوقف میگردد. بهترین دما c20 در روز و c14 در شب میباشد.

غدهزایی از c17 شروع می شود نمودار روند رشد سیبزمینی باتوجه به دما به شكل زیر است:

خاكهای عمیق و بارور با بافت متوسط و ساختمان خوب و اسیدیتة خنثی و كمی اسیدی (5/6-5/5) است. به شوری خاك حساس بوده و جزء گیاهان نیمه مقام است. آستانه شوری 8/1=EC شروع در 10=EC محصول به میزان 95-90 درصد كاهش مییابد كه این كاهش با افت كیفیت نیز همراه است. و تا ارتفاع 1400 متر و بالاتر هم كاشته میشود. در منطقهای در گرگان در 12 متر پایینتر از سطح دریا نیز كاشته میشود. سیبزمینی براساس زمان رسیدن به 2 گروه عمده تقسیم می شود:

1 ـ زودرسها كه شامل زودرسها (105-85 روز)، نیمه زودرسها (120-105 روز) است.

2 ـ دیررسها شامل خیلی دیررس (210-150 روز)، دیررس (150-135 روز)، نیمه دیررس (135-120 روز) می باشد.

اغلباً گونههای وحشی دیررس هستند. محصولات زودرس نیاز به روز كوتاه و دمای پایین، شدت نور زیاد غدههای مسنتر از نظر سن فیزیولوژیكی، تراكم بوته بیشتر بمصرف درست و آب كمتر دارند.

محصولات دیررس نیاز به دمای بالاتر روز بلند و شدت نور كم، غدههای بذری جوان، تراكم بوته پایین و مصرف ازت زیاد بالطبع مصرف آب مطلوب، در این محصولات شاخ و برگ بیشتری تولید می شود.

طول روز كوتاه و دمای پایین حدود 25-17 غده زایی را افزایش می دهد. در دماهای معتدل، طول روز اثر بهتری دارد بویژه در زودرس ها در شرایط روز بلند تشكیل غده محدود می شود و لذا مصرف ازت زیاد زیاد و باعث كمبود غده می شود. زمان خاك دادن باید دمای هوا 11-9 باشد.

اجزای عملكرد:

1 ـ تعداد ساقه اصلی

2 ـ تعداد غده در هر بوته (ساقه اصلی)

3 ـ وزن غده

تعداد بوته اصلی در هر متر مربع باید در حدود 15 عدد باشد. هر چه تعداد غده زیادتر شود اندازة غدهها كوچكتر میشود. اگر خاك بیشتری به گیاه دهیم غده بیشتری تولید میشود و اندازة آنها كوچكتر می شود.

ـ غده تشكیل شده است از پوست، كورتكس (مابین حلقه آوندی و پوست) و گوشت. در روی پوستة روزنهها و چشمها قرار دارد. پروتئین اعظم سیبزمینی در لایه كورتكس است. در وسط غده نیز مغز وجود دارد كه براقتر است. معمولاً در بوتههای درشت مغز غده سوراخ و تهی میشود. مغز (پیت) داخل غده به صورت منشعب است و هر انشعاب به چشم متصل است. علت آن نیز نرسیدن مواد غذایی به سلولهای پیت است.

مراحل فیزیولوژیكی غده: غدهای كه برداشت میشود در حال خواب است. در مرحلة دوم جوانه انتهایی رشد كرده و تا زمانیكه به اندازة نهایی رشد خود نرسد اجازة رشد به جوانههای دیگر نمی دهد. مرحلة سوم چند جوانهای شدن است. Multi sprouting و در نهایت مرحلة پیری غده است. در این مرحله تعداد ساقه زیاد می شود و بوتهها ضعیف و زودرس می شوند. محل اتصال غده به استولون را پاشنه گویند كه پیرترین قسمت غده نیز است.

ارقام

از مهمترین ارقام سیبزمینی می توان به نمونههای زیر اشاره كرد.

پیكاسو:

 كه هلندی بوده و از ارقام نیمه دیررس میباشد رنگ پوست زرد و بافت غده سفت میباشد و بعد از آن تغییر رنگ نمیدهد. شكل غده تخم مرغی با چشمهای قرمز است. میزان ماده خشك پایین و كیفیت مناسبی ندارد عملكرد غده نسبتاً بالا و حدود 32 تن در هكتار میباشد. به ویروس y وx وA نماند طلایی متحمل بوده ولی به بلایت برگ حساسیت متوسط دارد.

آگریا

 كه آلمانی میباشد گیاهی دیررس و عمق چشم سطحی است. گوشت زردرنگ و بافت آردی دارد. و لذا مناسب فرآوری میباشد. میزان ماده خشك و عملكرد غده بالا است. گلها زیاد و سفیدرنگ هستند. مقاومت خوب ـ ویروسy و مصون به ویروس-x به بلایت غده اندكی حساس و بلایت برگ حساسیت متوسط دارد.

دیامانت

مبدا آن هلند است. نیمه دیررس میباشد. ساقههای كلفت و سبزرنگ و گل زیاد و ارغوانی رنگ دارد مقدار ماده خشك نسبتاً بالا و كیفیت فرآوری مناسب است. حساس به رشد ثانویه می باشد. بعد از پخت اندكی رنگ می دهد. غدهها تخم مرغی شكل و بزرگ و گاهاً باریك و قلمی است. مصون به ویروس A و زگیل سیبزمینی.

دراگا

مبدا آن هلند است زودرس مصونیت به زگیل سیبزمینی، حساسیت كامل به بلایت برگ، تعداد گل كم و ارغوانی رنگنده بافت غده نسبتاً سفت و پس از پخت اندكی تغییر رنگ میدهد. میزان ماده خشك پایین و عملكرد غده متوسط است به خشكی تحمل خوبی دارد اندازة غده بزرگ و لذا كیفیت پخت نامطلوب دارد.

آژاكس

مبدا آن هلند است تیپ رشد پاییزه و زمستانه (برای مناطق گرمسیری)، رنگ گوشت زرد، بافت، سفت و بدون تغییر رنگ پس از پخت، میزان ماده خشك متوسط تا نسبتاً بالا،عملكرد غده خوب مصون به ویروسA، نسبتاً مقاوم به ویروس پیچیدگی برگ وy ، حساس به بلایت غده و برگ و زگیل سیبزمینی.

هرتا

گیاهی زودرس، مبدا آن ذكر نشده است رنگ گوشت زرد روشن، بافت سفت و مناسب فرآوری، عملكرد نسبتاً خوب و میزان ماده خشك بالا است مصونیت در مقابل زگیل سیبزمینی دارد.

اگر دیگر ارقام تجاری سیبزمینی می توان به مارفونا (نیمه زودرس)، پریمر (خیلی زودرس)، دیامانت (نیمه دیررس)، مورن (دیررس)، دزیره (نیمه دیررس)، ماراكا (دیررس)، فاموزا (دیررس) اشاره كرد.

تناوب زراعی: كشت متوالی سیبزمینی برای جلوگیری از شیوع آفات و بیماریها توصیه نمی شود و در صورت توسعة بیماریهای خاكزی باید سیبزمینی را در تناوب 5 ساله یا بیشتر قرار دارد از جمله محصولاتی كه برای تناوب با این محصول به كار برده میشود عبارتست از گندم، جو، اسپرس، ذرت و لوبیا. در مورد تولید غدههای بذری تناوب غلات همراه با آیش توصیه میشود.

كاشت: تاریخ كاشت بستگی به آب و هوای محل دارد در نواحی كه فصل رشد محدود است هر چه زودتر در بهار زمانی كه متوسط دمای شبانه روز به 10 درجه سانتیگراد رسید و در نواحی كه فصل رشد محدودیت ندارد دمای 15 درجه سانتیگراد مناسب است. البته منظور از محدودیت فصل رشد برخورد نكردن، گرمای تابستان است. در جنوب كشور برای گریز از گرمای تابستان در پاییز كشت میشود و بیشتر زمان عرضه محصول و زمان كشت محصول بعدی در نظر گرفته میشود. ارقامی مثل رومانو، ماراكا، آئولا، انوسا و كوزیما برای كشت پاییزه مناسب ترند.

تراكم بوته باید 45 هزار تا 60 هزار بوته در هكتار باشد و برای این تراكم 5/2 تا 3 تن بذر در هكتار لازم است. عمق كاشت از cm 17-9 متفاوت است. بهترین عمق cm 16-12 است. فاصلة ردیفها cm 15و فاصله بوته در خط cm 15 مناسب است. در كشت دیم مكانیزه فواصل كاشت cm12 تا cm18×cm70 است.

زمینی كه برای كاشت سیبزمینی در نظر گرفته میشود باید 20% ماده آلی داشته باشد سپس شخم cm30-25 زده و ماله می كشیم (این عمل در مناطق سردسیر انجام میشود) و سپس به زمین كود میدهیم و سپس ماله كشیده و شیب 3 الی 4 درصد برای آن تهیه میكنیم. حال نوبت به تهیه غده بذری سالم است.

ویژگیهای لازم برای غدة بذری عبارتست از:

1 ـ وزن gr 85-25 باشد

2 ـ اندازة بذر بین mm33 تا mm55 باشد

3 ـ از نظر فیولوژیكی بدون عیب باشد

4 ـ عاری از عوامل بیماری و آفات باشد

5 ـ اصلاح شده و گواهی شده باشد

6 ـ رقم مناسب محل باشد

داشت

آبیاری:

بعد از كاشت آبیاری میكنیم چرا كه اولاً ذرات خاك به هم بچسبند ثانیاً درصد آب و هوا را متعادل كنیم اینكه گفته میشود كه بعد از كاشت آب نیاز نیست اشتباه است چرا كه باعث ضعف ریشه و بوته میگردد و از غده زائی كاهش می یابد. انواع آبیاری ممكن است در سیبزمینی انجام شود آبیاری خطی بوسیله سیفون توصیه می شود كه در این حالت 3/2 طول پشته باید سیاه شود و 3/1 آن آب نگیرد. آبیاری بارانی و قطرهای نیز متعادل است. آبیاری بارانی ریشه را تنبل میكند و جمعیت علف هرز را بالا میبرد و در مناطق بادخیز نیز استفاده نمی شود. در ضمن بیماریهای برگی را افزایش می دهد آبیاری دوم را بعد از 10 روز و 35 روز انجام میدهند. نوبتهای بعدی یعنی زمانی كه گلدهی آغاز میشود خیلی مهم است و بهتر است هر هفته انجام شود چون رطوبت اطراف غدهها نباید كمتر از 61% باشد در كل سیبزمینی 14-13 مرتبه آب لازم دارد. نیاز آبی سیبزمینی در هر متر مكعب 5600 تا 8500 است.

تغذیه و كوددهی:

كمبود روی منگنز و منیزیم در آن رایج است. كودهای دامی بویژه كود مرغی عناصر ذكر شده و سایر عناصر میكرو را دارا میباشد. به طور كلی مصرف كود باید براساس آزمایش خاك باشد. كود فسفره از مهمترین كودها است كه در سراسر طول رشد گیاه جذب میشود و باعث رشد سریع شاخ و برگ میشود. مقدار متوسط مصرف آن        kg 250 در هكتار است با افزودن كود فسفره افزایش عملكرد نیز خواهیم داشت. بهترین زمان مصرف آن در زمان كاشت است. باید توجه داشت كه مصرف فسفر زیاد جذب روی را مختل میكند.

گیاه به كمبود ازت نیز حساس است زمان استفاده آن هنگام كاشت و زمانی كه ارتفاع بوتهها بهcm 15 رسید به مقدار 100-150 كیلوگرم است سیبزمینی در اواخر كاشت ازت نیاز ندارد. چون محصول را دیررس كرد و از عمر انباری آن میكاهد.

پتاسیم در گیاه باعث ایجاد نشاسته و قند میشود و برای ارقام زودرس حتماً لازم است. اگر بخواهیم 40 تن برداشت داشته باشیم بایدkg 200 پتاس استفاده كنیم. در كشتهای بهاره پتاس را در پاییز میدهند. پتاسیم زیاد نیز باعث كمبود منیزیم می شود.

در خاكهای شنی مصرفkg 100 منیزیم یا محلول پاشی 3% آن روی اندام هوایی لازم است. منگنز به صورت سولفات به مقدار 50-20 كیلوگرم در خاكهای آلی مصرف میشود روی در عملكرد سیبزمینی مهم است و در خاكهای قلیایی نیاز است به صورت سولفات و كلرور استفاده میشود. (20 تا 40 كیلوگرم) علاوه بر فسفر زیاد، آهك باعث كمبود روی می شود. كاهش بر باعث كاهش تعداد و اندازة غده میشود و به صورت محلول 6% یا 3 كیلوگرم مصرف میشود. مولیبدن كه به ازای 27 تن محصول 74 گرم در هكتار لازم است. 300 تا 150 گرم مولیبدات سدیم یا آمونیوم مورد نیاز است.

در یك هكتار مزرعه سیبزمینی مقدار 25 تا 15 تن در هكتار كود آلی لازم است كود مرغی دارایpH اسیدی است كود خوك كم خاصیتترین كود است.

كود حیوانی را نباید در فضای باز و دور از آفتاب مستقیم نگهداری كرد و كاملاً پوسیده باشد و در مزرعه به طور یكنواخت پراكنده شود.

3 ـ وجین علفهای هرز: 

از جمله علفهای هرز مزارع سیبزمینی می توان به تاج خروس، سلمك، مرغ، اویار سلام، تاجریزی، شیر تیغی، شیرین بیان، سس و گل جالیز اشاره كرده كه در صورت عدم مبارزه كاهش كیفیت و كمیت را در بر دارد. علف كش ترفلان و سنكور قبل از كاشت استفاده می شود.

بهتر است، وجین مكانیكی در 6 هفتة اول انجام گیرد.

4 ـ مبارزه با آفات بیماریها: 

از جمله آفات مهم سیبزمینی شب پره زمستانی است كه به طوقه و غده گیاه صدمه میزند آبیاری غرقابی و شخم عمیق بعد از برداشت محصول مفید است. محصول پاشی با سرین یك در هزار نیز مفید است. كرم مفتولی ریشه یا غده در اراضی خشك گسترش كمی دارند. سوسك كلرادو نیز از آفات و قرنطینهای كشور است كه روش مبارزه با آن استفاده از امولسیون سموم زولن و اندوسولفان به میزان دو لیتر در هكتار است (سه نوبت)

بعد سیبزمینی از آفات دیگر مهم است كاربرد حشرهكش كار باریل در كنترل لارو غدههای بذری در انبار توصیه شده است.

در مورد آفات مكنده مثل زنجیرهها و شتهها و تریپس از دیمیترات و متاسیتوكس استفاده میشود.

بیماریهای ویروسی و باكتریایی از جمله مهمترین مشكلات سیبزمینی است چرا كه مبارزه با آنها مشكل است. در(PLRV) یا ویروس پیچیدگی برگ سیب زمینی در كنارههای برگ حالت نكروزه ایجاد میشود. فواصل بین رگبرگها زرد رنگ میشود. این ویروس توسط شته به صورت پایا منتقل میشود.

ویروسY: لكههای كلروزه روی شاخ و برگ كه در حالت پیشرفته لكهها به هم میپیوندند و برگها خشكیده میشوند، به صورت آویزان در روی بوته باقی میمانند این دیررسها توسط شته به صورت ناپایا منتقل می شوند. این ویروس معمولاً همراه با ویروسx آلودگی ایجاد میكند. در این حالت علائم به صورت مواج شدن و پیچ خوردگی و ریز شدن برگها دیده می شود این حالت را اصطلاحاً كرینكل گویند.

ویروسx علائم به صورت موزائیكی شدن سطح برگ مشاهده می شود.

ویروسm : یك حالت رنگ پریدگی شبیه كه كمبود عناصر ایجاد می كند.ویروسهایS وI وM نیز مهم نیستند ولی تشخیص آنها مشكل است و موزائیك خفیف میدهند و در اواسط رشد گیاه علائم محو میگردد. ویروس كوتولگی سیبزمینی، كه در خراسان مشاهده شده است و عملكرد را تا حد زیادی كاهش می دهد. جوانههای روی ساقه حالت نكروزه پیدا میكنند. در این حالت غده بافت خیلی سفت دارد و حالت قهوهای شدن در داخل غدهها مشاهده می شود.

چرخه بیماری:

قارچ عامل نقطه سیاه سیبزمینی زمستان را به صورت اسكرت روی بقایای گیاهی در خاك به شكل انگلی می برد. در اوائل بهار روی اسكرتها، آسرولهای محتوی كنیدیهای مربوطه توسط آب شسته شده و روی خاك می افتد و زندگی انگلی را شروع مینماید. چنانچه غدههای مبتلا را برش دهیم، در محل آوندها لكههای قهوهای رنگی مشاهده خواهد شد. این قارچ را به سهولت میتوان در آزمایشگاه روی محیط كشت مصنوعی كشتداد.

مبارزه:

چون این بیماری خاكزاد است و بایستی اقدامات زراعی مانند تناوب، مفهوم كردن بقایای گیاهی و كاشت غدههای سالم صورت می گیرد.

لولهای شدن برگ سیبزمینی (PLRV) Potato leaf Roll Virus

علائم بیماری: گیاهانی كه از غدههای آلوده به وجود میآیند كوتوله، رنگ پریده و زرد هستند كه بیش از حد طبیعی به طرف بالا متمایل می شود. اینگونه برگها، ضخمی، چربی و بابانت شكننده هستند كه به هنگام فشردن آنها در دست خرد می شوند.

چرخه بیماری: ویروس لولهای شدن سیبزمینی مانند اغلب ویروسهای ریشه سیب زمینی از طریق غده منتقل میشود. انتقال آن از گیاهی به گیاه دیگر به وسیله شتهها مخصوصاً شته سبز هلد Myzus persica صورت میگیرد.

مبارزه: مهمترین راه كنترل بیماری لولهای شدن برگ سیبزمینی، كشت غدههای عاری از ویروس است. سایر روشهای كنترل شامل جدا ؟؟ نمودن از سایر نوارع سیبزمینی،كنترل شتههای ناقل و كندن بوقههای آلوده است.

ویروس A سیبزمینی: potato Virus A (PVA)

علائم: روی برشها شامل موزائیك خفیف و پیچیدگی مختصر برگهای آلوده می باشد.

چرخه بیماری: به آسانی از طریق غدهها نتقل میشود و توسط عصاره گیاهی و شتهها انتقال می یابد. مانند شته سبز هلو Mysus Aersicae

مبارزه: كاشت غدههای روزی عاری از (PVA)، كندن واز بین بردن گیاهان آلوده و كنترل شتهها

ویروس S سیبزمینی: s Potato Virus

علایم بیماری: در گیاهان آلوده مسنتر حالت پژمردگی ممكن است ظاهر گردد و یا به حالت موزائیك خفیف به وجود آمده و برگها در گیاهان آلوده برنزه و قهوهای شده بود.

چرخه بیماری: با انتقال مكانیكی عصاره آلوده منتقل میشود. این ویروس در غدههای آلوده باقی مانده و انتقال از محلی به محل دیگر به وسیله غدههای آلوده میباشد.

مبارزه: استفاده از غدههای عاری از ویروس مهمترین روش كنترل این بیماری است. كاشت ارقام مقاوم از مهمترین روشهای مبارزه است.

ویروس x سیب زمینی: Potato Virus x (PVX)

علائم بیماری روی گیاه برحسب رقم سیبزمینی و نژاد ویروس خیلی متغیر است و ابلقی خفیفی روی برگ ظاهر میشود.

چرخه بیماری: میزبانهای طبیعی PVX به نظر میرسد كه عمدتاً سیبزمینی و گوجهفرنگی باشد. ویروس X سیبزمینی به آسانی به وسیله عصاره آلوده استخراج شده از غدهها یا برگها منتقل میشود.

مبارزه:

از طریق تهیه ارقام جدید به وسیله ؟؟ حقیقی صورت میگیرد.