روش های قیمت گذاری سهام در بورس اوراق بهادار ایران

چكیده:

مهم ترین وظیفه بورس اوراق بهادار، ایجاد یك بازار كارآ برای قیمت گذاری عادلانه اوراق بهادار می باشد. این وظیفه از طریق خبرگان مالی اعمال می شود. خبرگان مالی اطلاعات مورد نیاز برای قیمت گذاری را بر اسا مدل های قیمت گذاری كه بر پایه مفروضات صحیح و مطابق بازار طراحی شده است به دست می آورند. انواع اوراق بهاداری كه قابل معامله در بورس اوراق بهادار می باشند شامل: سهام عادی، اوراق قرضه، اختیار معامله اوراق بهادار و قراردادهای آینده در بورس اوراق بهادار، قیمت اوراق بهادار نسبت به تحولات و رویدادهای مختلف حساسیت نشان می دهد.

هدف اصلی این تحقیق بررسی روش های قیمت گذاری سهام عادی تازه پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار ایران می باشد كه در ابتدا تعریف سهام عام و حقوق آن آورده شده و سپس بحث اصلی كه نحوه قیمت گذاری سهام عادی می باشد پرداخته می شود و تجزیه و تحلیل اصلی در ارزیابی سهام، نحوه تعیین قیمت در بورس تهران و در پایان كنترل قیمت توسط بورس را بیان خواهیم كرد.

مقدمه:

بورس اوراق بهادار مكانی است كه در آن انواع مختلف اوراق بهادار مانند سهام عادی، اوراق قرضه، اختیار معامله اوراق بهادار (option) و قراردادهای آینده (future contract) مورد داد و ستد قرار می گیرد.

مهم ترین وظیفه بورس اوراق بهادار، ایجاد یك بازار كارآ و مداوم برای اوراق بهادار است به گونه ای كه هر لحظه بتوان اوراق بهاداری را به قیمت عادلانه و نزدیك به قیمت معامله قبلی مورد معامله قرار داد. بنابراین بورس باید بتواند نقدینگی كافی را برای سرمایه گذاران ایجاد كند. در چنین بازاری، سرمایه گذاران خواهند توانست كه اوراق بهادار خود را سریعاً به نقد تبدیل و یا داراییهای نقدی خود را صرف سرمایه گذاری در اوراق بهادار نمایند.

وظیفة مهم دیگر بورس، تعیین قیمت اوراق بهادار است. قیمت در این بازار بر اساس سفارش های خرید و فروش (عرضه و تقاضا) اوراق بهادار تعیین می شود. تمام سفارش های خرید و فروش اوراق بهادار از اقصی نقاط كشور به محل بورس در سال، و با توجه به حجم عرضه و تقاضا، قیمت سهام تعیین می گردد كه این وظیفه از طریق خبرگان مالی اعمال می شود. خبرگان مالی اطلاعات مورد نیاز برای قیمت گذاری را بر اساس مدل های قیمت گذاری كه بر پایه مفروضات صحیح و مطابق بازار طراحی شده است، بدست می آورند.

یك بازار كارآ باید این امكان را فراهم سازد كه بر اساس اطلاعات منتشر شده در بازار، اوراق بهادار مورد ارزیابی همیشگی قرار گیرد و آثار آن در قیمت اوراق بهادار منعكس گردد؛

به عبارت دیگر، در بورس اوراق بهادار قیمت اوراق بهادار نسبت به تحولات و رویدادهای مختلف حساسیت نشان می دهد.

هدف این تحقیق بررسی چگونگی تعیین قیمت پایه سهام تازه پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و چگونگی كنترل قیمت سهام توسط بورس است. در كشورهای دیگر، شركت هایی كه قصد فروش سهام به عموم را دارند برای عرضه سهام به عموم و تعیین ارزش سهام از خدمات مؤسسات مقید سرمایه و یا بانك های سرمایه گذاری (Investment banking firm) استفاده می كنند.

اما در ایران مسئولیت تهیه قیمت پایه بر عهده سازمان بورس اوراق بهادار تهران است. متأسفانه عدم رعایت كامل مبانی علمی در قیمت گذاری سهام و اعمال نظر نهادهای دولتی عرضه كننده سهام باعث گردیده كه قیمت تعیین شده برای سهام، ارتباط نزدیك و سیستماتیكی با ارزش اینگونه سهام نداشته باشد.

مبانی نظری تعیین ارزش سهام عادی

سهم عادی: ورقه بهاداری است كه نشان دهنده حق مالكیت صاحب سهم در شركت است. سهامدار عادی، آخرین ادعا را بر عایدات و ارزش خالص دارایی های شركت دارد و از این رو ریسك سهامداران عادی بیشتر از ریسك وام دهندگان به شركت است. حقوقی كه به یك ورقه سهم تعلق می گیرد، را می توان به شرح زیر خلاصه كرد:

1- حق مشاركت در سود شركت

2- حق مشاركت در ارزش خالص دارایی های شركت در زمان انحلال

3- حق رأی در مجامع عمومی شركت

4- حق تقدم در خرید سهام عادی

با توجه به فرض تداوم فعالیت و بعید بودن انحلال شركت ها معمولاً ارزش سهام را بر اساس میزان، زمان دریافت و ریسك سودهای آینده شركت تعیین می كنند. برای آن دسته از سهامداران عمده كه منافع خاصی از طریق كنترل شركت به دست می آورند، ارزش سهام شركت می تواند بیشتر از ارزش مبتنی بر حق مشاركت در سود جاری و آینده باشد.

مدلهای تعیین ارزش سهام عادی

در تئوری های مالی، ارزش اوراق بهادار از طریق محاسبه ارزش فعلی عایدات آینده آنها به دست می آید؛ به عبارت دیگر، برای تعیین ارزش اوراق بهادار، ابتدا باید میزان عایدات (Cash Flow) ناشی از اوراق بهادار را همراه با زمان دریافت آنها تعیین نمود و سپس با توجه به نرخ تنزیلی كه با میزان ریسك اینگونه اوراق بهادار متناسب باشد، ارزش فعلی آنها را محاسبه كرد. چون نرخ تنزیل و یا نرخ بازده مورد توقع سرمایه گذاران تابعی از میزان ریسك یا عدم اطمینان نسبت به عایدات آینده است، لذا نرخ تنزیل مورد استفاده باید با ریسك عایدات آینده آنها متناسب باشد. بنابراین برای تعیین ارزش سهام عادی، ابتدا باید سه عنصر اصلی تعیین ارزش یعنی 1) میزان عایدات آینده، 2) زمان دریافت عایدات و 3) میزان عدم اطمینان نسبت به تحقق عایدات مشخص گردد.

میزان عایدی كه به یك سهم عادی تعلق می گیرد، تابعی از میزان سود خالص شركت است. میزان سود خالص شركت نیز تابعی از میزان فروش و حجم هزینه های ثابت و متغیر عملیاتی و غیرعملیاتی شركت است. با توجه به متغیر بودن این عوامل و نوسان پذیری آنها از یك سال به سال بعد، امكان تخمین دقیق سود شركت در سالهای آینده وجود ندارد. البته می توان، توان كسب سود شركت را با توجه به عوامل درونی و برونی شركت تعیین كرد.

اگر درآمد متعلق به هر سهم را با EPS و نرخ بازده مورد توقع سهامداران عادی را با K نشان دهیم و اگر شركت صد در صد سود خود را تقسیم كند، ارزش هر سهم به طریق زیر قابل محاسبه خواهد بود:

(فرمول شماره 1)                                               

مدل بدون رشد

اگر میزان سرمایه گذاری شركت در هر سال را فقط به میزان استهلاك دارایی هایش فرض كنیم، در این صورت ظرفیت تولید و توان كلی كسب سود شركت ثابت می ماند كه می توان آن را با EPS نشان داد. در این صورت ارزش هر سهم برابر خواهد بود با:

با توجه به اینكه جمع كسرهای داخل پرانتز برابر با  است، خواهیم داشت:

(فرمول شماره 2)                                                                       

به عبارت دیگر برای تعیین ارزش هر سهم كافی است درآمد متعلق به هر سهم را به نرخ بازده مورد توقع سهامداران (نرخ تنزیل) تقسیم كنیم.