بررسی راه و ترابری (راه زمینی)

تاریخچه :

تاریخ ایجاد راه ترابری به سال های 1310 یعنی حدود 70 سال پیش بر می گردد یعنی زمانی كه برای اولین بار اداره طرق و شوارع در ایران تاسیس گردید و همانطور كه گفته شد جهت احداث و نگهداری راهها می بایستی عمل نماید و پس از آن به وزارت راه و سپس به وزارت راه و ترابری با شاخه های مختلف كه شامل بنادر و كشتیرانی - راه آهن - راه - هواپیمایی - حمل و نقل و شركتهای وابسته بوجود آمده كه در حال حاضر هم به همین نام فعالیت و اسكان دارد كه در آینده نزدیك نیز تغییراتی در آن بوجود آید . یكی از علل تغییر نام و تكامل تا كنون با توجه به اینكه در سال های اولیه تاسیس هنوز بجز راه شوسه دیگر امكانات در ایران نبود لذا بدین نام خوانده شده كه با توجه به پیشرفت وفراهم آمدن امكانات راه آهن - هوایی و دریایی تغییرات نام گذاری انجام پذیرفته .

یكی از شاخه های اصلی وزارت راه و ترابری ، راه زمینی می باشد كه در اینجا به شرح مختصری از وظایف ادارت راه و ترابری می پردازیم . راه و ترابری مسئولیت نگهداری - توسعه و تردد روان ناوگان سازمان حمل و نقل بیرون شهری را به عهده دارد .

نوع محصولات تولیدی خدماتی واحد صنعتی :

الف : نگهداری راهها

نگهداری راهها یكی از كارهای مهم ادارات راه و ترابری می باشد كه هر چند از نظر دید عموم پوشیده است ولی وقتی عمقی به آن نگاه می كنیم متوجه اهمیت موضوع خواهیم شد و نگهداری شامل خط كشی جاده ها - نصب علائم راهنمایی - ساخت پاركینیگ ها - نصب علائم هشدار دهنده -ساخت شانه راه - احداث قنر در شانه جاده ها جهت هدایت آب های سطحی - تمیز نمودن پل ها از رسوبات ناشی از سیلاب ها - درز گیری ترك ها با قیر - لكه گیری آسفالت در جاهایی كه آسفالت ترك برداشته با برداشتن آسفالت ترك خورده و پر كردن آن با آسفالت جدید روكش آسفالت - نصب روشنایی - نصب گارد ریل دركنارر جاده ها (پایه های فلزی كه به هم متصل هستند) - نصب چراغ چشمك زدن در آبادیها - و غیره كه اگر بخواهیم تمام عنوانهای نگهداری راه را بگوییم درحدود 140 مورد می باشد .

ب - راهسازی

از دیگر كارهای ادارت راه و ترابری راهسازی می باشد كه با احداث راههای جدید باعث تردد و روان در جاده ها می گردد .

راهسازی مراحل مختلفی دارد كه اهم آنها عبارتند از :

1-    مطالعه مسیر

2-     طرح و نقشه

3-    برآورد هزینه

4-    پس از انجام مراحل قانونی و تصویب هئیت دولت و مجلس و تخصیص بودجه شروع كار صورت می گیرد .

یكی از مراحل مهم این قسمت همان مطالعه مسیر است كه توسط شركت های قدر و با صلاحیت می بایستی این كار صورت پذیرد . كه در این مرحله تمام جوانب مد نظر قرار می گیرد از نظرهزینه - كوهستانی بودن - شیب جاده - طول مسیر و معمولاً مسیری انتخاب خواهد شد كه تردد روانتر ، سریعتر و آسانتر صورت پذیرد .

ج - بررسی راههای موجود و ارتقاء آنها از دیگر وظایف ادارات راه وترابری   می باشد

د- شناسایی نقاط حادثه خیز و حذف آنها از دیگر كارها می باشد .

ر- همانطور  كه می دانید از سال 81 مسئولیت نگهداری - ساخت و توسعه دامهای روستایی نیز علاوه بر راههای اصلی به ادارات راه و ترابری شرح داده شد .

یكی از مهم ترین و اصلی ترین ابزار ادارات راه و ترابری ماشین آلات راهسازی  وراهداری می باشند كه جهت انجام امور به كار گرفته می شوند و به عنوان ستون ادارات راه و ترابری از آن نام برده می شود . بر همین اساس و بر اساس نمودار سازمانی ادارات كل اداره ای بنام اداره ماشین آلات استان در ادارات كل هر استان تاسیس گردیده كه وظیفه آن تعمیر و نگهداری ماشین آلات و نظارت بر درست به كارگیری ماشین آلات و نحوه استفاده از آنها می باشد .

از آنجایی كه ادارات راه علاوه بر نگهداری ،كار راهسازی راهها را نیز بر عهده دارند لذا اداره ماشین آلات نیز كاری بس مهم و دشوار می باشد زیرا می بایستی كلیه امور ادارت كل را كه بر پایه و اساس ماشین آلات می چرخد اداره نماید .

اداره ماشین آلات از شعبات مختلفی تشكیل شده كه شامل شعبه باطریسازی شعبات تعمیرات ماشین آلات سنگین - شعبات تعمیرات نیمه سنگین - شعبه آهنگری - شعبه صافكاری و نقاشی - شعبه تعمیرات سبك - شعبه سرویس و نگهداری - شعبه تعمیر و تست پمپ و سوزنها  شعبه تعمیر و تست پمپ های هیدرولیك می باشد و همچنین واحد حمل و نقل و مجموعه انبار فنی - انبار مواد روغنی وسوخت میز از زیر مجموعه های اداره ماشین آلات می باشد .

از سال 1378 نیز در كنار شعبه سرویس و نگهداری طرح آنالیز روغن در ادارات راه و ترابری راه اندازی و به كار گرفته شده در این طرح نمونه هایی از روغن قسمت های موتور - گیربكس - دیفرانسیل و سایر قسمت ها پس از طی مدت زمان مشخصی نمونه برداری و به منظور بررسی به آزمایشگاه آنالیز روغن ارسال می گردد كه طی مراحل مختلف آزمایش میزان فرسایش قسمتهای مختلف مشخص گردیده و بر اساس آن از فرسایش قسمت ها آگاهی یافته و قبل از اینكه هزینه تعمیرات بالا رود با بررسی و به موقع تعویض نمودن قطعه از ان جلوگیری به عمل می آید ضمناً یك نمونه از فرم ضمینه می باشد .

نظارت بر كارخانجات آسفالت و سنگ شكن های ادارات كل نیز از نظر تعمیر و نگهداری نیز از وظایف ادارات ماشین آلات می باشد .

-         فرایند تولید كار ادارات راه و ترابری ترد روان - سریع و به موقع جابجایی كالا و خدمات می باشد .

-          باز گشایی راهها در فصول برف و یخ بندان - عضو ستاد حوادث غیر مترقبه استان ها .

كه در این امر نیز حرف اول را تا كنون در امر خدمات رسانی زده از دیگر وظایف ادارات راه و ترابری می باشد .

دلایل حیاتی برای آنالیز روغن

كنترل مطمئن فرآیند پیش اقدام

الف – سلامتی و تمیزی روانكار را قبل از انبار نمودن كنترل نمائید .

این یك پیش فرض متداول و در عین حال خطرناك است كه روغن نو تمیز       می باشد . آزمایشهای آنالیز روغن و ذرات .مراقبت رطوبت و اندازه گیری گرانروی (ویسكوزیته) شما را قادر می سازد تا شرایط مناسب سیال خود را به هنگام دریافت كنترل نمائید.

ب – سلامتی و تمیزی روانكار را در انبار كنترل نمائید .

روانكار برای جذب آلودگی بسیار مستعد هستند . آزمایشهای شمارنده ذرات . رطوبت و ویسكوزیته می تواند شما را از شرایط مناسب نگهداری روانكار در انبار مطمئن سازد .هم چنین شرایط روانكار هنگامی كه در آستانه ریختن به داخل سیستم است بسیارحیاتی می باشد . آنالیز روانكار این اطمینان را در شما بوجود می آورد كه روغن ریخته شده داخل سیستم در شرایط مناسب است .

ج -  تشخیص سریع فیلترهای معیوب

هیچ ابزاری جهت تشخیص فیلترهای معیوب با آنالیز روغن قابل مقایسه        نمی باشد . نشان دهنده اختلاف فشار (Pressure   Differential Guage) شاخص كندی برای تشخیص زمان انقضاء مصرف فیلتر می باشد و نیز هنگامی كه فیلتر آسیب می بیند اطلاعاتی را ارائه نمی دهد .

د – تأئید محفوظ بودن آببندی ها (Seals) و هواكش ها از آلودگی ها

هزینه رفع آلودگی از روغن 10 برابر هزینه جلوگیری و پیشگیری از آلوده شدن روغن به آلاینده ها می باشد . مراقبت رطوبت و ذرات ، هنگامی كه آببندی ها و هواكش ها وظیفه خود را انجام نمی دهند . به عنوان عامل هشدار دهنده به شمار می رود و شما می توانید برای اصلاح و رفع عیوب آنها برنامه ریزی نمائید.

ه – تأیید سالم بودن روغنها

هرگونه تنزل خواص یك روانكار صنعتی با تغییر در ویسكوزیته همراه خواهد بود و قابل تشخیص می باشد . مراقبت روند تغییرات گرانروی شما را از هر گونه تغییرات مطلع ساخته و شما می توانید جهت تشخیص ریشه های این تغییرات و اصلاح آنها اقدام نمائید .

و – اطمینان از اینكه روغن صحیح در سیستم مورد استفاده قرار گرفته است .

در یك برنامه روتین با اندازه گیری گرانروی .مواقعی را كه روغن نا مناسب درون سیستم ریخته شده است به سرعت و به راحتی آشكار می سازد.

ز – تأئید اینكه سیستم ها پس از تعمیرات و قبل از بازگشت به سرویس كاری به طور مناسب تمیز شده اند

تأئید تمیزی (Roll-off Cleanliness) سیستم های جدید و تازه تعمیر از طریق آزمایش آنالیز روغن تأئید می نماید كه سیستم ها آماده برای استفاده می باشند و احتمال فرسایش زود هنگام و با خرابی پیش بینی نشده حداقل می باشد . هم چنین هر گونه فرسایش كه بواسطه بارگذاری غیر عادی و شرایط كاركرد غیر عادی باشد از این طریق آشكار می شود.

روشهای نگهداری و تعمیرات پیشگویانه تكنیك های عیب یابی را توسعه        می دهد .

الف – تشخیص فرسایش های احتمالی در آینده بسیار نزدیك

هر مكانیسم فرسایش با افزایش تعداد ذرات همراه می باشد .انجام آزمایشات روتین آنالیز روغن .بطور مطمئن شما را از مشكلات احتمالی دستگاه آگاه        می سازد و در زمان اختیار بودن دستگاه را به حداكثر می رساند . از این طریق شما می توانید جهت فعالیت های تعمیراتی برنامه ریزی نموده و خرابی های زنجیره ای را به حداقل برسانید .

ب – تشخیص سریع اینكه ذرات مشاهده شده ، ناشی از فرسایش و یا مربوط به آلودگی های روغن می باشد .

بوسیله یك آزمایش ذرات فرسایشی آهنی ،قادر به تشخیص ذرات ناشی از فرسایش و یا ذرات غیر فرسایشی خواهیم بود . عكس العملی كه در قبال فرسایش انجام می دهیم به طور كامل با رفتار در قبال آلودگی هایی كه بواسطه خرابی آب بندی ها . هواكش و غیره بوجود آمده متفاوت می باشد تشخیص سریع علت مشكل ایجاد شده ،كمك بزرگی در تصمیم گیری صحیح خواهد بود.

ج – در سیستم های روانكاری و هیدرولیك پیشرفته ، منابع احتمالی ذرات را به سرعت می توان با انتخاب یك محل نمونه گیری ثانویه محدود تر نمود .

آلودگی می تواند از نواحی مختلفی در سیستم ایجاد شده باشد .با نمونه گیری قبل و بعد از اجزاء سیستم (فیلترها و غیره) به سرعت می توان عملكرد نادرست یك ناحیه را تشخیص داده و عیب یابی را به ناحیه مربوطه محدود می نمائید.

د- تشخیص شدت مشكل ایجاد شده بوسیله نرخ تغییرات جواب آزمایشات

هنگامی كه مراقبت وضعیت یك مشكل را تشخیص می دهد این سؤال همواره در ذهن مشتری خواهد بود : آیا بایستی سریعاً اقدام نمود و یا می توان تا توقف بعدی زمان بندی شده منتظر ماند ؟ ارزیابی نرخ تغییرات آزمایش های آنالیز روغن ،گرانروی و رطوبت به وضوح مشكل دستگاه را آشكار می سازد .

ه – تأئید مشكل ایجاد شده از راههای دیگر

دقیقاً مانند پزشكان كه ترجیح می دهند همواره تأئید مجددی از مشكل بدن داشته باشند .كارشناسان تعمیرات و نگهداری (پزشكان دستگاه ) نیز علاقه دارند تأئیدیه ای از مشكل ماشین داشته باشند . بطور مثال :

اگر آنالیز ارتعاشات و شمارش ذرات هر دو مشكلی را تشخیص دهند . شما به عملكرد خود اطمینان دارید چرا كه دو مقدار بدست آمده به كمك یك نقطه اشاره دارند . اگر نتایج با یكدیگر موافقت نداشته باشد . این علامتی است تا در جستجوی اطلاعات بیشتری برای تشخیص بود .

و – استنتاج كلی و مشترك از سیستم برای تشخیص سریع ریشه های مشكل

هنگامی كه نمونه ها در یك بازه زمانی كوتاه از نقاط مختلف گرفته می شود و تست های شمارنده ذرات ، رطوبت ، فرسایش و ویسكوزیته بر روی آنها انجام می شود همواره می توان یك برداشت كلی از وضعیت سیستم داشت .

بطور مثال ، اگر تمام اجزاءیك سیستم هیدرولیك افزایش فرسایش داشته باشند ولی مقدار ذرات غیر آهنی همچنان مقدار پائین را نشان دهد . احتمالاً فرسایش ایجاد شده با روانكار در ارتباط می باشد (روانكار اشتباه ، آلوده به آب یا تنزل خواص روانكار) . تكنسین هائی كه به طور منظم اطلاعات را مرور می كنند به یك احساس برای درك معانی اطلاعات مرتبط با یكدیگر می رسند.

نمونه گیری :

1-            جعبه حمل نمونه

دستورالعمل نمونه گیری :

معمولاً از سیستمهای زیر جهت اجرای برنامه مراقبت وضعیت از طریق آنالیز روغن نمونه برداری می شود :

1-    موتور

2-    هیدرولیك

3-    سیستمهای انتقال قدرت نظیر :

-         گیربكس

-         دیفرانسیل

-         فاینال درایو

نحوه نمونه گیری از موتور :

نمونه روغن موتور بایستی  بلافاصله بعد از خاموش كردن دستگاه گرفته شود برای این منظور از طریق مجرای گیج (مجرای شمشیرك) یا دریچه ورودی روغن شلنگ مخصوص وارد روغن سیستم می شود .بمنظور سهولت در نمونه گیری دقیق ، معمولاً طول شیلنگ را قبلاً با در نظر گرفتن طول شمشیرك (گیج) روغن مشخص می نمایند تا هر بار آنرا تا عمق مورد نظر داخل موتور وارد نمود . تناوب زمانی پیشنهادی برای نمونه گیری از موتور ها هر یكبار در میان تعویض روغن می باشد . به هر حال حداكثر فاصله زمانی بین دو نمونه گیری از یك موتور دوماه پیشنهاد می شود .

نحوه نمونه گیری روغن هیدرولیك :

قبل از هر چیز نباید فراموش كرد كه :سه بار نمونه روغنی كه سیستم هیدرولیك برداشت می شود دور ریخته شود تا سرنگ و شلنگ از آغشته بودن به روغن قبلی پاك شود .

نمونه گیری قسمت هیدرولیك اغلب مربوط به دستگاههای سنگین می باشد . ذخیره روغن هیدرولیك (تانك هیدرولیك) محل مناسبی برای نمونه گیری است ، البته باید توجه داشت كه فشار یك اتمسفر در هنگام بازكردن درب تانك سبب پاشیدن روغن به بیرون نشده و ایمنی لازم را مراعات نمود .

درات فلزی كه در این روغن وجود دارد نسبت به سایر روغنها (گیربكس ، دیفرانسیل و… ) خیلی كمتر بوده و از طرفی این قسمت نسبت به سایر قسمتها حساستر می باشد. در صورتیكه روغن برای مدتی حالت سكون پیدا كرده باشد بهتر است دستگاه را روشن كرده و با حركت دادن اهرمهای هیدرولیك روغن بطور كامل در سیستم جریان یابد و در این حالت روغن آماده نمونه گیری است .

تناوب نمونه گیری در سیستمهای هیدرولیك با توجه به شرایط آن متغییر          می باشد و حداقل هر 500 ساعت یكبار می باشد . بمنظور تجزیه و تحلیل نتایج ، داشتن حداقل سه مرحله نمونه گیری لازم می باشد به این ترتیب چنانچه هر دستگاه بطور متوسط 1000 ساعت كاركرد در مدت  شش ماهه داشته باشد، طی یكسال حداقل 4 بار از سیستم هیدرولیك نمونه گیری خواهد شد .

ضروری است زیرا مقادیر عناصر مختلف در قالب مواد  افزودنی در این روغنها یكسان نبوده و فرمولهای شیمیایی ، خواص و مشخصات هر روغن براساس استانداردهای تعریف شده تولید كننده متفاوت است .

6- نام نمونه گیر :

مهمترین عامل موفقیت در انجام آزمایش و حصول نتیجه مطلوب ، نمونه گیری صحیح می باشد .با توجه به تنوع و پراكندگی دستگاهها و انجام نمونه گیری توسط نمونه گیران مختلف ، ممكن است روش نمونه گیری و دقت هر یك با دیگری متفاوت باشد و در نتیجه این اختلافات موجب پدیدآمدن اختلال در نتایج شود ، لذا در صورت بروز شبهات در نتیجه آزمایش ، مورد را از شخص نمونه گیر سؤال نمود. همچنین مسئولیت كیفیت نمونه گیری قابل پیگیری خواهد بود .

آزمایشهائی كه معمولاً بر روی نمونه های روغن انجام می شود عبارتند از :

1- آزمایشهای خواص فیزیكی شامل مواردی نظیر : غلظت (Viscosity)   ، نقطه اشتعال (Flash Point) .

1-    آزمایشهای خواص شیمیایی شامل مواردی نظیر : اكسیدها ، سولفاتها ، اسیدهای آللی و معدنی و غیره

2-    آزمایش آلودگیها شامل موارد نظیر : آلودگی گرد و خاك (سیلیس) ، آب و سوخت و غیره

3-    آزمایش ذرات فرسایشی شامل مواردی نظیر : ذرات فرسایشی نرمال ، خوردگی شیمیائی ، خستگی ذرات دوره آببندی و غیره

پس از دریافت نمونه روغن ، بر اساس درخواست ارسال كننده نمونه و یا بر اساس هماهنگیهائی كه قبلاً بعمل آمده ، انواع آزمایشهای لازم روی نمونه روغن انجام می شود ، نتایج بدست آمده جهت ثبت و تفسیر به رایانه منتقل شده و در فایل خاص و مستقل ذخیره می گردد با توجه به درست بودن نتایج قبلی امكان مقایسه و بررسی شرایط دستگاه وجود خواهد داشت . از نتایج بدست آمده و تفسیر آنها گزارشی تهیه و از طریق نمابر ، پست و یا خط رایانه برای صاحب دستگاه ارسال می گردد .

سیلیس چیست ؟

آیا تا كنون از خود پرسیده اید چرا بر سر راه هوای ورودی به موتورها فیلتر نصب می گردد . مگر در هوای اطراف ما چه چیزی وجود دارد كه ورودش به موتور را ممنوع می نمائیم . حتماً پاسخ خواهید داد : گرد و خاك .پاسخی كه كاملاً صحیح می باشد ولی بسیاری مواقع نمی توانیم ذرات گرد و غبار معلق در هوا را ببینیم اما با باز كردن فیلتر هوا از تجمع خاك و غبار در پشت فیلتر متعجب می شویم .

اكنون سؤال دیگری از خود می پرسیم : مگر این ذرات چه تأثیری بر عملكرد روغن و یا دستگاه دارند كه باید تا این حد جلوی آن گرفته شود ؟ سؤالی كه در این مقاله سعی می شود تا جواب مناسبی برای آن ارائه شود .

جالب است بدانید بعد از اكسیژن ، سیلیس فراوان ترین عنصر موجود در روی پوسته زمین می باشد .سیلیس معمولاًدر شكل تركیب شده خود با اكسیژن وجود دارد كه به آن سیلیكا گفته می شود .(Sio2) .

سیلیكا به نوبه خود یا به صورت آزاد (كوارتز، شنو غیره) و یا به صورت تركیبی از اكسیدهای فلزی یافت می شود كه در این حالت اخیر به آن سیلكات گفته         می شود.

ساختمان سیلیكا كریستالی بوده و در شكل ها و ابعاد مختلف یافت می شود ، اندازه این ذرات در شكل گرد و غبار می تواند از زیر میكرن تا چندین 10 میكرون باشد .

سیلكا یكی از انواع مواد معدنی می باشد كه دارای سختی نسبتاً بالایی است . در نمودار شماره 1 سختی چند ماده معدنی از جمله كوارتز نشان داده شده است .

همانطور كه از نمودار پیداست كوارتز دارای سختی نسبی 7 بوده و سایر اشكال سیلكا نیز همچنین سختی را دارند. از طرفی با توجه به اینكه سختی نسبی اكثر فولادها 5/6 می باشد و سایر فلزات سختی نسبی كمتری دارند لذا ذرات سیلیس می تواند بر روی صفحات بر روی صفحات فولادی و فلزی خراش ایجاد نماید . حال چنانچه مكانیزم فرسایش از طریق این ذرات را دقیق تر مورد بررسی قرار دهیم به جواب سؤال خواهیم رسید.

 آنالیز ذرات فرسایشی

اطلاعات مربوط به تولید ذرات فرسایشی در فرآیند استهلاك و فرسایش  سیستمهای مكانیكی بعنوان یك ابزار توانمند در ارزیابی و شناسائی وضعیت كاری آنها از چند دهه قبل مورد توجه قرار گرفته است . بدیهی است كه كم و كیف ذرات فرسایشی ایجاد شده در یك سیستم به عوامل بسیاری از جمله ؛ نوع دستگاه و شرایطكاری آن بستگی تام دارد .در یك موتور دیزل سنگین با دور كم بطور مثال در مقایسه با یك سیستم هیدرولیك با فشار بالا ،ذرات فرسایشی با ویژگیهای متفاوتی تولید خواهد شد .