بررسی نقش تصاویر ماهواره‌ای بعنوان یک ابزار قوی در امر اکتشاف و استخراج (GIS)

-1 مقدمه

سرب در حدود 6 تا 7 هزار سال پیش در مصر و بین النهرین كشف شده است. این فلز در شمار قدیمی ترین فلزهایی است كه انسان آن را بكار برده است. به این فلز در زبان انگلیسی Lead در عربی رصاص و در زبان پهلوی سرب گفته می شود. در حدود 4000 سال پیش از میلاد مصری ها و سومری ها از سفید سرب برای آرایش استفاده می كردند. در قرون وسطی از سرب به گستردگی در مصالح ساختمانی استفاده می شده است. در ایران نیز سرب از اواخر هزاره سوم شناخته شده و چون ذوب كربنات های سرب آسان بوده است، معادن كربنات سرب زودتر مورد استفاده قرار گرفته اند.

در حال حاضر مهمترین كاربردهای آن در باطری ها، كابل ها و بلبرینگ ها می باشد. روی در سال 1746 بوسیله شیمیدان آلمانی بنام مارگراف كشف شده است. این فلز برای مدت 2000 سال بعنوان یكی از اجزاء آلیاژ برنج در اروپا و آسیا مصرف می شده است. در حدود 150 سال پیش از میلاد مسیح رومی ها از این فلز و آلیاژهای آن سكه تهیه می كردند. امروزه بیشترین كاربرد روی در صنعت گالوانیزه، تركیب آلیاژها و الكترونیك است. معمولا سرب و روی با یكدیگر و با فلزاتی چون مس، طلا و نقره همراه می باشند. همچنین كانسارهای سرب و روی با درصدهای متنوعی از این فلزات شناسایی شده اند. (4، ص 5)

2-1 ژئوشیمی و مینرالوژی سرب:

بطور كلی چهار ایزوتوپ پایدار سرب با اعداد جرمی 204،206،207 و 208 وجود دارند كه از بین آنها ایزوتوپ 208 با فراوانی 1/52% بیشترین ایزوتوپ سرب است. ایزوتوپ‌های 206،207 و 208 محصولات نهائی متلاشی شدن اورانیوم و توریم می باشند. سرب بطور كلی از لحاظ فراوانی در پوسته زمین در رتبه سی و چهارم قرار دارد، سرب دارای كلارك 3-10*6/1% می باشد، در حال حاضر بطور متوسط حداقل ضریب تجمع سرب برای تشكیل كانسارهای اقتصادی در حدود 2000 می باشد. كلارك سرب از سنگهای باریك به سمت سنگهای اسیدی افزایش می یابد، بطوریكه میزان كلارك در سنگهای اوترابازیك 5-10*1% در سنگهای بازیك 4-10*8% و در سنگهای با منشأ ماگمایی اسیدی 3-10*2% می باشد. (4)

كانی های اصلی سرب و درصد سرب در هر كدام به ترتیب زیر می باشد:

گالن با 6/86% سرب، جیمسونیت با 16/40% سرب، بولانگریت با 42/55% سرب، بورنیت با 6/42% سرب، سروسیت با 6/77% سرب و آنگلزیت با 3/68% سرب.

3-1 ژئوشیمی و مینرالوژی روی:

روی دارای 5 ایزوتوپ پایدار است كه اعداد جرمی آن 64، 66، 78، 80 می باشد كه در این میان بیشترین ایزوتوپ آن ایزوتوپ 64 با فراوانی 9/48% می باشد. روی از لحاظ فراوانی در رتبه بیست و سوم پوسته زمین قرار دارد. كلارك روی تا حدودی بیشتر از سرب می باشد، میزان كلارك روی 3-10*3/8 و ضریب تجمع آن برای تشكیل كانسارهای اقتصادی 500 می باشد. میزان كلارك روی از سنگهای ماگمائی با منشأ بازی به سمت سنگهای ماگمایی با منشأ اسیدی افزایش پیدا می كند. میزان كلارك در سنگهای اولترابازیك 3-10*3% در سنگهای بازی 3-10*3/1% و در سنگهای اسیدی 3-10*6% می باشد. میزان كلارك در سنگهای اسیدی خیلی نزدیك به میزان كلارك در پوسته است. كانی های اصلی روی و درصد روی هر یك به صورت زیر می باشد:

اسفالریت با 67% روی، ورتزیت با 63% روی، اسمیت زونیت با 52% روی، همی مورفیت با 7/53% روی. (4)

4-1 انواع كانسارهای سرب و روی:

بطور كلی انواع كانسارهای سرب و روی عبارتند از:

3-1) اسكارن

3-2) رگه ای

3-3) استراتاباند

3-4) دگرگونی

1-4-1 كانسارهای اسكارن:

چنانچه در دگرگونی مجاورتی موادی از توده نفوذی به سنگ میزبان افزوده شود، كانسارهای اسكارن پدید می آید. بطور معمول كانی های منطقه اسكارن متنوع و فراوانند. اسمیرنف این كانسارها را با توجه به مبانی مختلف به پنج گروه تقسیم كرده كه در این میان به رده بندی بر مبنای تركیب سنگ های دربرگیرنده توده نفوذی اهمیت بیشتری داده زیرا به اسكارن آهكی، اسكارن منیزیتی و اسكارن سیلیكاته اشاره می كند.

امروزه این كانسارها را كه از دیدگاه اقتصادی مورد توجه بسیاری از زمین شناسان قرار دارند بر مبنای نوع غالب و چیره و با ارزش موجود در آنها تقسیم بندی می كنند كه در حقیقت دنباله رده بندی این كانسارها بر پایه نوع سنگ در بر گیرنده توده نفوذی است.

اینودیك بورت كانسارهای اسكارن آهكی را به پنج گروه اسكارن های آهن، تنگستن، مس، سرب، روی و قلع تقسیم كرده است. نكته قابل توجه این است كه بر عكس كانی های موجود در اسكارن ها كه تركیبی پیچیده و متنوع دارند، كانه ها ، بطور معمول، سولفورها و اكسیدهایی با تركیب ساده هستند. از مهمترین سولفورهای موجود در اسكارن ها اسفالریت و گالن را می‌توان نام برد. (4، ص 23)

كانسارهای اسكارن بیشتر به شكل ورقه، عدسی و یا رگه وجود دارند و دارای ضخامت چند ده متر و وسعت چندصد متر می باشند. در هر صورت مورفولوژی سولفیدهای سرب و روی بر روی تركیب اسكارن آهكی تأثیر گذاشته و آنها را بیشتر پیچیده می كند. ماده معدنی در این موارد بیشتر به شكل عدسی، ستونی و یا پاكتی شكل دیده می شود. شكل كانسار چندین صدمتر در طول و در امتداد گسترش پیدا می كند؛ همچنین ضخامت آن نیز 1 تا 10 متر و یا بیشتر می‌تواند وجود داشته باشد.

2-4-1 كانسارهای رگه ای:

این كانسارها حاصل كانه سازی سیال های كانه دار گرم است كه در زیر زمین جریان دارند. عناصر فلزی موجود در این سیال های گرمایی ممكن است خاستگاه ماگمایی داشته باشند و در چهره های گوناگون همراه آب به جای تجمع، حمل شود و یا اینكه در مسیر حركت آب قرار گیرند و ضمن همراه شدن تدریجی با آب سیال كانه داری را پدید آورند. كانی هایی كه خاستگاه گرمایی دارند ممكن است به دو صورت پدید آیند:

الف : تمركز به روش پر كردن كاواكها و فضاهای خالی درون سنگها كه خود به دو گروه همزاد و دیرزاد پخش می شود:

ب : تمركز به روش جانشینی؛

بنابراین شكل انباشته های گرمایی تابعی از شكل كاواك های سنگ میزبان و یا چگونگی جانشینی در آن است. از همین رو در این دسته از كانسارها انواع رگه ها ، عدسی ها، كانسارهای لایه ای، استوك ورك و اشكال پیچیده دیده می شود. با توجه به رده بندی لیندگرن كانسارهای گرمایی به پنج گروه تقسیم می شوند كه مهمترین آنها در ارتباط با سرب و روی عبارتند از:

1-2-4-1 كانسارهای هیپوترمال:

این كانسارها نشان دهنده دما و فشار زیاد هستند و درجه حرارت پیدایش آنها را از 300 تا 500 درجه سانتیگراد تعیین كرده اند. در این نوع كانسارها پدیده جانشینی آشكارا قابل تشخیص است و دارای بافت درشت دانه هستند. حجم آنها زیاد و شكل نامنظم دارند ولی بطور كلی به صورت رگه مانند و لایه ای هستند. در بیشتر موارد جای پیدایش آنها ستیغ چین ها و مناطق برشی است.

پارك و مك دیارمید (1975) معمول ترین كانه های این نوع كانسارها را اسفالریت، گالن، كالكوپیریت، فلوئوریت و باریتیت می دانند. برای آشنایی با كانسارهای شناخته شده هیپوترمال در دنیا به كانسار معروف سرب و روی و نقره بروكین هیل در منطقه جنوب استرالیا كه نمونه ای از كانسارهای گرمایی نوع هیپوترمال است می‌توان اشاره نمود.

2-2-4-1 كانسارهای مزوترمال:

كانسارهای مزوترمال در شرایط دما (200 تا 300 درجه سانتیگراد) و فشار متوسط ایجاد می شوند. منطقه مزوترمال وجوه مشترك كانسارهای هیپوترمال و اپی ترمال است؛ از این رو كانسارهای مزوترمال حد واسط میان دو گروه یاد شده است. در این كانسارها پدیده جانشینی فراوان است.

سنگ میزبان در بیشتر موارد رسوبی است ولی می تواند سنگ های آذرین یا دگرگونی نیز باشد. مواد اصلی كانسارهای مزوترمال مس، سرب و روی ، نقره و طلا هستند. كانه‌ها شامل اسفالریت، گالن و بسیاری كانه های دیگر است. (4 ، ص 25)

3-2-4-1 كانسارهای زینوترمال:

اگر توده ماگمایی بتواند به بخش های كم ژرفا و به نسبت سطحی نفوذ كند سیال های كانه دار با دمای بالا به مناطق كم فشار راه می یابند كه این حالت از شرایط اصلی پیدایش این نوع كانسارها است. در چنین شرایطی، حرارت و فشار توده نفوذی با شتاب كاهش می یابد و كانه سازی در فاصله‌ای كوتاه و با پاراژنزی مبهم انجام می گیرد.

كانی هایی كه در دمای بالا متبلور می شوند نخست شكل می گیرند ولی از آنجا كه كاهش فشار و حرارت شتاب زده است كانی های وابسته به حرارت و فشار پایین نیز همزمان یا كمی بعد و به گونه ای در هم با كانی های حرارت بالا متبلور می شوند. كانسارهایی كه دارای چنین مخلوط ناجوری هستند به نام كانسارهای زینوترمال نامیده می شوند و پیشوند زینو (xeno) در اینجا به معنی عجیب یا غیر عادی است.

در بیشتر این نوع كانسارها مناطق كانی سازی همپوشی پیدا می كنند و حالت تلسكوپی در آنها مشاهده می شود كه این امر از صفات مشخص كانسارهای زینوترمال است. بیشتر این كانسارها با سنگهای آتش فشانی و توف های به نسبت جوان همراه اند. در این كانسارها بطور عمده پر شدن فضای خالی نسبت به جانشینی كانی ها برتری دارد. سنگ میزبان بطور معمول شكسته و خرد شده است و كانه ها بطور كلی دانه ریز هستند.

در جهان نمونه هایی از این كانسارها یافت می شود كه از آن جمله می توان ناحیه ایكونو ـ آكنوب در جنوب ژاپن را نام برد كه از آن فلزات طلا، نقره، مس، سرب و روی، قلع، تنگستن و بیسموت بهره برداری می شود. انباشتگی این ناحیه در سنگ های پالئوزوئیك تا سنوزوئیك جای دارند و كانی سازی در فاز پسین فاز تكاپوهای آتش فشانی انجام گرفته است. بررسی های ژئومتری در این كانسارها نشان داده است كه تغییرات درجه حرارت كانه سازی در این منطقه مرزی از 350 درجه تا 160 درجه سانتیگراد داشته است.

2-7-2 تعیین مكان و محدودة اكتشاف نیمه تفضیلی:

پس از تعیین منطقة كلی، حال به دنبال كوچك كردن منطقه و بعد بدست آوردن اطلاعات دقیق تری هستیم تا بتوانیم مكان های احتمالی حفاری ها و یا كارهای ژئوفیزیكی و غیره را پیدا كنیم. فرض كنیم ما به دنبال سرب و روی هستیم می‌ دانیم كه سرب و روی دارای چگالی نسبتاً بالایی هست پس ما می توانیم از یك نقشه گرانی سنجی استفاده كنیم در مرحله بعد می توان تیپ و نوع و ژنز سرب و روی های منطقه را بررسی كرد مثلا سرب و روی در آهك های كرتاسه، پس اگر یك نقشة زمین شناسی داشته باشیم می توانیم اطلاعات خوبی را در مرحلة اكتشاف نیمه تفضیلی بدست آوریم.

البته چون این كار خود می تواند در قالب یك پروژه كارشناسی بگنجد اینجانب فقط به توضیح مختصری اكتفا می كنم. برای این كار ما احتیاج به یك نقشه گرانی سنجی، یك نقشه زمین شناسی و یك نرم افزار GIS مثلا Arc viwe  یا lilwis و یك كارشناس خبره آشنا به نقشه گرانی سنجی در زمین شناسی داریم.

ابتدا نقشه زمین شناسی را رقومی كرده و در نرم افزارarc viwe  یا Import ilwis می كنیم (البته این كار را میتوانیم به صورت دقیق تر با نرم افزار ilwis انجام بدهیم)

در مرحله بعد باید نقشه گرانی سنجی را رقومی كرده و در نرم افزار Arc viwe یا ilwis import می كنیم بعد باید منطقه ای را كه احتمال وجود سرب و روی آن  بیشتر است یعنی گرانی بیشتری را نشان می دهد را توسط پلی گون جدا كرده و روی نقشه مشخص كنیم.

البته قبل از اینكه دو نقشه را وارد نرم افزار Arc viwe یا ilwis كنیم باید نقشه هم مقیاس و منطبق بر هم شوند تا بتوان عملیات را اجرایی كرد.

پروژه هم مقیاس و منطبق كردن نقشه ها را در بخش 8 می توانید مطالعه كرد.

حال می توان دو نقشه را روی هم انداخت و مشاهده كرد كدام مناطق دارای آهك كرتاسه و همچنین چگالی زیادتری نسبت به مناطق دیگر دارد.

در اینجا می توان دو كار را انجام داد یكی اینكه با پلی گون بندی مناطقی را كه روی هم افتاده جدا كنیم و یك نقشه جدید بسازیم یك شبكه اكتشاف برای حفاری، كار ژئوفییكی نمونه برداری، ژئوشیمیایی روی نقشه جدید ترسیم كرد و بعد پیرینت بگیریم و یا اینكه روی همان نقشه قبلی این كار را انجام دهیم و یك نقشه با مقیاس و تعیین دقیق محلی حفاری بدست آوریم و بعد از آن پیرینت بگیریم.

3-7-2 تعیین مكان و محدودة حفاری های اكتشافی:

بعد از اكتشاف نیمه تفضیلی و بدست آوردن پلی گون مورد مطالعه می توان با نقاط حفاری را به صورت دقیق روی پلی گونها با دقت بالا مشخص كرد و برای این كار می‌توان از گزینه point استفاده كرد.

4-7-2 تعیین مكان و محدوده اكتشاف تفضیلی:  

بعد از بدست آوردن اطلاعات از حفاری اكتشافی و مطالعه دقیق تر می توان شبكه اكتشاف را كوچكتر و محل دقیق تر مكانهای حفاری را تعیین كرده و بعد منطقه اكتشاف تفضیلی را تعیین كرد. همانطور كه برای تعیین مكان حفاری اكتشافی و زدن گمانه می توان از تصاویر ماهواره ای استفاده كرد می توان برای تعیین چاه و چاهك و باقی مكانهای نمونه برداری در آبراهه ها برای كارهای ژئوشیمیایی نیز از این تصاویر استفاده كرد.

5-7-2 تعیین محل تأسیسات و ماشین آلات معدنی: 

فرض كنید می خواهیم یك كارخانة كانه آرایی در كنار یك معدن تأسیس كنید اولین نكته باید كوتاهترین مسیر برای انتقال كانسنگ، مساحت كارخانه و تعیین محل دقیق كارخانه و از همه مهمتر قرارگیری كارخانه در جایی كه حداقل در سطح آن كانی سازی وجود نداشته باشد چون اگر كانی سازی در سطح باشد، به دلیل وجود كارخانه نمی توان آنرا استخراج نمود و عملا از دست می رود.

اما حتی اگر در زیر زمین و در اعماق بیشتر وجود داشته باشد می توان اب حفر تونل و عملیات نگهداری آن را استخراج كرد.

8-2 كاربرد GIS در مهندسی معدن: (1)

امروزه با پیشرفت علوم مختلف شاهد آمیخته شدن بعضی از علوم با هم هستیم، به بیان دیگر استفاده از توانایی های یك علم در علم دیگر.

یكی از علومی كه علی رغم توانایی های آن در مهندسی معدن ناشناخته مانده است، GIS می باشد. یكی از كارهایی كه برای اكتشاف انجام می شود حفاری، مدیریت چاههای حفاری تعیین مكان دقیق و آزیموت چال غیرعمودی است، در نتیجه ما احتیاج به طراحی یك شبكه اكتشاف داریم، پس بعد از كارهای مقدماتی و محاسبات شبكه (در اینجا از ذكر طراحی شبكه صرفنظر می كنیم) و به دست آوردن ابعاد آن باید یك شبكه اكتشاف منظم طراحی كرد قبلا این كار به صورت دستی و یا با نرم افزارهای اتوكد یا سورفر انجام می شد اما نرم افزار Ilwis قابلیت های بیشتری دارد كه از سایر نرم افزارها متمایزش می كند به عنوان مثال شما می توانید شبكه را به راحتی طراحی كنید و بعد روی نقشه خود بیندازیدو از همه مهمتری اینكه می توان مختصات نقاط را روی نقشه بلافاصله هم به صورت Lat lon یا UTM مشاهده كرد و دیگر احتیاجی به نقشه زمین شناسی و یا مختصات محلی غیره نداریم.

از جمله كارهای مدیریتی بدست آوردن چگالی شبكه اكتشاف است كه از تقسیم مساحت محدوده به تعداد چال ها بدست می آوریم.

در نرم افزار Ilwis به راحتی می توان مساحت محدوده را بدست آورد و بر تعداد چال ها تقسیم كرد.

9-2 كاربرد GIS در مهندسی معدن (2)

یكی دیگر از كاربردهای GIS به روز كردن نقشه ها می باشد. یكی از مسائلی كه در نقشه های معدنی از جمله زمین شناسی مورد بحث است اشكالات آنها می باشد كه باید تصحیح و به روز شود. البته به روز شدن به معنی تحقیقات و بررسی های بیشتر به منظور تصحیح نقشه های قبلی است.

به عنوان مثال گسل های موجود در یك نقشه به طور صد در صد درست نیستند. البته این امر در بررسی های زمین شناسی و برداشت ها و یا كارهای تحقیقاتی مشخص می شود.

در نتیجه نقشه ها باید تصحیح شوند و یا گسلی ناشناخته بوده و در تحقیقات وجود آن مسلم شده كه باید در نقشه به صورت دقیق آورده شود.

معرفی برخی از نرم افزارها

1-5 نرم افزار ERMAPPER 

erMapper یكی از پیشرفته ترین نرم افزارهای پردازش تصویر در جهان است كه بر روی سیستم عامل های  Window 95/98 قابل اجرا می باشد. این نرم افزار دارای قابلیت های بسیاری در زمینه نمایش داده های رستری و پردازش آنها بوده و به راحتی امكان كار بر روی داده های وكتوری و GIS/LIS را بر قرار سازد.

در این سیستم از اصل منحصر به فردی به نام الگوریتم استفاده می شود كه با استفاده از آن نسخه  اصلی داده های تصویری از مراحل پردازش تصویر كاملاً جدا بوده و برای انجام مراحل پردازش و مشاهده نتیجه آن و حتی ذخیره دیسك به دیسك نمی باشد. استفاده از الگوریتم مزایای بسیار قابل توجهی برای كاربر ایجاد می كند كه برخی از آنها عبارتند از:

-كاركردن با داده های تصویری بدون تغییر در اصل نسخه كه صحت داده ها را در ایمن بودن آنها میسر می سازند.

- پردازش همزمان امكان بررسی نتیجه روش های مختلف و انتخاب مهمترین روش را به سریعترین حالت میسر می سازد.

- نیازی  به كپی و یا ذخیره كردن فایل های پردازش شده و فایل های موقت نمی باشد.

- erMapper یك نرم افزار كاملاً باز می باشد كه امكان استفاده از دامنه وسیعی از فرمت‌های تصاویر ماهواره ای، تصاویر گرافیكی و داده های برداری یا فرمت های مختلف برقرار می سازد. همچنین از erMapper جهت طراحی نقشه، افزودن اطلاعات جانبی از قبیل مقیاس، شبكه علائم را هنجار و ....... به ساده ترین روش استفاده كرد و حتی از تلفیق نقشه های رستری و  وكتوری نقشه های دلخواه را تهیه كرد. با استفاده از نرم افزار می توان طبقه بندی  Classificatiation)) اجزای فایل های تصویری را به دو صورت unsuperrised  ,Superrised از روش های گوناگون انجام داد و حروفی را به عنوان فایل رستری دیگری ذخیره كرد. طبقه بندی تصویر در این نرم افزار به گونه ای طراحی شده كه كاربرد به ساده ترین روش و دقیق ترین روش بتواند این كار را انجام دهد. همچنین استفاده از  ScatterdiagraM در  ارزیابی و تنظیم نهایی مناطق تعریف شده (training) یكی از خصیصه های بازرسی می باشد.

2-5 نرم افزار ILWis 

مخفف عبارت  (Integrated landnd water inforMation systeM) یعنی سیستم اطلاعات كامل آب و زمین می باشد. این نرم افزار یك سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) بوده و دارای قابلیت خوبی است. سیستم اطلاعات جغرافیایی امروزه در بسیاری از زمینه ها كاربردهای مختلفی برای كمك به تصمیم گیری در كارها دارد. برای مثال در زمین شناسی (GIS) برای پیدا نمودن مناسبترین جاها برای استخراج معدن یا تعیین مناطق تحت تأثیر خطرات طبیعی استفاده می شود. به منظور دستیابی به تصمیمات مطلوب دسترسی به انواع اطلاعات مورد نیاز است.

داده ها بایستی نگهداری و به روز آورده شوند و در تجزیه و تحلیل برای بدست آوردن اطلاعات مفید استفاده شوند. در این زمینه iLwis می تواند یك ابزار مهم متعداد شود.

3-5 نرم افزار ARCVIEW:

بسیاری از تصمیم گیرها در پروژه های عمرانی و زیست محیطی به نوعی به مكان و موقعیت خاص جغرافیایی مربوط می باشد در نتیجه وجود یك سیستم اطلاعات جغرافیایی هوشمند می تواند كمك اساسی به مدیران در اخذ تصمیمات بهینه ایفا كند. موارد نگران كننده بسیاری در جهان امروز با ابعاد جغرافیایی وجود دارد كه باعث شده بشر به فكر ایجاد سیستم هایی باشد كه دسترسی وی را به اطلاعات آسان تر و سریعتر نماید.

نرم افزار ARCVIEW كه توسط ESRI تولید شده عبارت است از یك ابزار كامپیوتری برای حل مسائل و پروژه های جغرافیایی بوده و می تواند برای تهیه، مشاهده و ارائه لایه‌های اطلاعاتی دقیق تر، به كارشناسان مربوطه كمك كند.

مشخصات كلی ARCVIEW:

- تلفیق چارت ها، نقشه ها، تصاویر و مولتی مدیا

- مشاهده با قدرت تفكیك بالای نقشه ها

- كار توگرافی آسان و با كیفیت بالا

- توانایی وارد كردن توضیح و بر چسب به نقشه ها

- دارای هزاران سمبل برای كاربردهای ویژه

- برنامه های جنبی اضافی به نام EXtension برای كاربردهای خاص

- دارای لینك (ارتباط) به همه فرصت های داده های پشتیبانی شده

- توانایی تجزیه و تحلیل های ویژه نقشه ها

- تلفیق با داده های CAD

- یك پارچه كردن دسترسی كاربر به مقام اطلاعات

- دارای خود آموز یادگیری

- پشتیبانی قوی سازنده نرم افزارها

- زبان برنامه نویسی Avenue برای تولید برنامه های مورد نیاز كاربر

4- 5 نرم افزار Arcinfo:

نرم افزار  Arcinfo نرم افزاری است كه تحت انواع محیط ها، Window,DOS كار می كند و از كاربردهای آن، تبدیل مختصات جغرافیایی به مختصات متریك       (UTMو یا بالعكس می باشد.(6)

-1-7 مرحله اول:  

در این مرحله باید شناخت كامل از منطقه داشته باشیم و بدانیم به دنباله چه چیزی می‌گردیم در این مرحله ما باید به دنبال خود سرب و روی و یا سنگهای در برگیرنده آن و یا سنگهایی كه می‌دانیم مرتبط با تشكیل سرب و روی است بگردیم و این مستلزم مطالعه ژنزكانسار سرب و روی مهدی آباد می‌باشد.

البته در مورد اول یعنی خود سرب و روی باید به دنبال رخنمون‌های سرب و روی بگردیم كه این مستلزم وجود یك تصویر با قدرت تفكیك بالا است كه ما در اختیار نداریم اما در صورت وجود این تصاویر و همچنین برداشت چند رخنمون می‌توان نتیجة بهتری را از این بررسی و مطالعه مقدماتی بدست آورد. اما اگر رخنمون كافی و همچنین تصاویر با قدرت تفكیك بالا وجود نداشته باشد، باید به دنبال سنگهایی بگردیم كه سرب و روی درون آن تشكیل می‌شوند. البته همان طور كه مشخص است دلیل این كار این است كه سنگهای دربرگیرنده هم گسترده‌تر و هم بزرگتر است و برای اكتشاف مناسب‌تر است همان گونه كه از مطالعه ژنزكانسار سرب و روی مهدی آباد مشخص است سنگ درون گیری كانسار سرب و روی دولومیت كرتاسه می‌باشد.

دولومیت كرتاسه در سطح وسیعی از منطقه حتی به جز مهدی آباد گسترده شده است اما همة آنها در برگیرندة سرب و روی نیستند تنها دولومیت‌های آنكریتی شده حاوی سرب و روی‌اند منظور از دولومیت آنكریتی این است در دولومیت در اثر كانی سازی سرب و روی دولومیت‌ها دچار دگر سانی هیدروترمال از نوع آنكریتی شده است. پس ما باید دولومیت آنكریتی شده را از دولومیت جدا كنیم.

 فهرست

عنوان

                                 صفحه

 فصل اول: كانسارهای سرب و روی

1-1 مقدمه....................................................................................................... 1

2-1 ژئوشیمی و میزالوژی سرب..................................................................... 2

3-1 ژئوشیمی و میزالوژی روی....................................................................... 2

4-1 انواع كانسارهای سرب و روی................................................................. 3

     1-4-1 اسكارن.......................................................................................... 3

     2-4-1 رگه‌ای........................................................................................... 5

              1-2-4-1 كانسارهای هیپوترمال.................................................... 5

              2-2-4-1 كانسارهای مزوترمال..................................................... 6

              3-2-4-1 كانسارهای زینوترمال.................................................... 6

    3-4-1 استراتاباند....................................................................................... 8

              1-3-4-1 تیپ دره می‌سی‌سی‌پی.................................................. 8

              2-3-4-1 لایه‌ای........................................................................... 10

              3-3-4-1 ماسیوسولفاید................................................................ 11

     4-4-1 کانسارهای دگرگونی..................................................................... 13

5-1 كانسارهای سرب و روی مهدی آباد......................................................... 15  

     1-5-1 زمین‌شناسی كانسار سرب و روی مهدی آباد................................ 15

             1-1-5-1 سازند سنگستان.............................................................. 16

             2-1-5-1 سازند تانت.................................................................... 16

             3-1-5-1 سازند آب كوه................................................................ 17

             4-1-5-1 نهشته‌های كواترنر.......................................................... 17

فصل دوم: كلیات بر سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS

1-2 كلیات بر سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS.............................................. 19

2-2 سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS............................................................. 20

3-2 اهداف سیستم اطلاعات............................................................................ 22

4-2 عناصر و اجزای GIS.............................................................................. 23

5-2 قابلیت های تحلیلی یك سیستم اطلاعاتی جغرافیایی................................ 24

6-2 كاربرد‌های (GIS)................................................................................... 25

      1-6-2 استفاده از GIS  در برنامه ریزی شهری...................................... 62

      2-6-2 GIS در مدل‌سازی مانورهای نظامی........................................... 26

      3-6-2 GIS در برخورد با سوانح طبیعی مانند زلزله.............................. 27

      4-6-2 تكنولوژی GIS به همراه گیرنده های GPS در شرایط اضطراری نشت        

               نفت در آب دریا............................................................................. 27

      5-6-2 GIS در بررسی و ارزیابی فرسایش خاك.................................... 27

      6-6-2 GIS در علوم مهندسی عمران..................................................... 28

7-2 GIS در اكتشاف معدن............................................................................ 28

      1-7-2 تعیین مكان و محدودة پی‌جویی................................................... 29

      2-7-2 تعیین مكان و محدودة اكتشاف نیمه تفضیلی............................... 30

      3-7-2 تعیین محدودة حفاری‌های اكتشافی............................................. 38

      4-7-2 تعیین مكان و محدودة اكتشاف تفضیلی....................................... 31

      5-7-2 تعیین حمل تأسیسات و ماشین ‌آلات معدن................................. 32

8-2 كاربرد GIS در مهندسی معدن (1)......................................................... 32

9-2 كاربرد GIS در مهندسی معدن (2)......................................................... 23

10-2 كاربرد GIS در مهندسی معدن (3)...................................................... 34

فصل سوم: سنجش از دور

1-3 مقدمه....................................................................................................... 35

2-3 مبانی سنجش از دور................................................................................ 35

3-3 طیف الكترومغناطیس............................................................................... 37

4-3 مدارها....................................................................................................... 38

5-3 گزینش سیستم مناسب............................................................................. 40

فصل چهارم: نمایش داده‌ها

1-4 مقدمه....................................................................................................... 42

2-4 تعریف نقشه............................................................................................. 42

3-4 عوارض نقشه........................................................................................... 42

4-4 ساختار نقشه............................................................................................. 43

5-4 مقیاس نقشه............................................................................................. 43

6-4 سیستم تصویر نقشه‌ها............................................................................... 44

      1-6-4 سیستم تصویر لامیر...................................................................... 45

      2-6-4 سیستم تصویر UTM................................................................. 45

      3-6-4 سیستم تصویر قطبی..................................................................... 45

7-4 نمایش داده‌های جغرافیایی....................................................................... 48

      1-7-4 اطلاعات مكانی............................................................................ 48

      2-7-4 اطلاعات توصیفی......................................................................... 49

8-4 رقومی كردن............................................................................................. 49

9-4 نشان دادن عارضه‌ها بر روی یك نقشه..................................................... 50

      1-9-4 عوارض فضایی............................................................................ 50

      2-9-4 مدل رستری یا شبكه‌ای................................................................ 52

      3-9-4 مدل برداری................................................................................. 52

فصل پنجم: معرفی برخی نرم‌افزارها

1-5 نرم افزار Er mapper............................................................................ 54

2-5 نرم افزار Ilwis....................................................................................... 55

3-5 نرم افزار Arc view............................................................................... 56

4-5 نرم افزارinfo Arc................................................................................. 57

فصل ششم: تهیه نقشه‌های پتانسیل معدن

1-6 تهیه نقشه‌های پتانسیل معدن.................................................................... 58

2-6 مدل مفهومی............................................................................................. 60

     1-2-6 مرحلة 1........................................................................................ 63

     2-2-6 مرحلة 2........................................................................................ 64

     3-2-6 مرحلة 3........................................................................................ 68

فصل هفتم: اكتشاف سطحی كانسار سرب و روی مهدی آباد

1-7 اكتشاف سطحی كانسار سرب و روی مهدی آباد...................................... 69

     1-1-7 مرحلة اول..................................................................................... 70

     2-1-7 مرحلة دوم..................................................................................... 71

     3-1-7 مرحلة سوم.................................................................................... 75

     4-1-7 مرحلة چهارم................................................................................ 78

              1-4-1-7 Map list.................................................................... 79

              2-4-1-7 انتخاب تصویر كاذب..................................................... 80

              3-4-1-7 نمونه‌گیری.................................................................... 80

              4-4-1-7 Classify.................................................................... 81

فصل هشتم: مسائل كاربردی نرم افزار ilwis

1-8  ilwis (1)  سیستم مختصات Coordineate System..................... 91

              1-1-8 تصویرگیری نقشه.............................................................. 92

2-8  ilwis(2) زمینه (Domain)................................................................ 93

3-8 ilwis (3) نمایش و رنگامیزی (Representation)........................... 94

4-8 ilwis (4)  زین مرجع (Georefrence).............................................. 94

نتیجه‌گیری........................................................................................................ 96

پیشنهادات......................................................................................................... 97  

منابع.................................................................................................................. 98