نظریه گشتالت در معماری اسلام

نخستین بار با نظریه گشتالت در کتاب فلسفه هنر و معماری آشنا شدیم.پس از مطالعه کتاب برای آشنایی بیشتر با این نظریه و کاربرد آن اقدام به مطالعات بیشتری در کتابهایی چون معنی زیبایی، زیبا شناختی در معماری و آفرینش نظریه معماری و...پرداختیم و سری به سایتهای مختلف زدیم.تقریبا در تمام منابع مورد مطالعه کاربرد این نظریه  در بناهای مدرن و امروزی بررسی شده بود.با توجه به اینکه نظریه گشتالت یک نظریه نو پا می باشد ،آنچه در ذهن ما سوال برانگیز بود کاربرد متعدد این نظریه در آثار معماری گذشتگان بود. این موضوع ما را بر آن داشت که به کاربرد این نظریه در آثار معماری گذشتگان به ویژه در معماری اسلامی بپردازیم.

گشتالت را علم روانشناسی شناخت فرم و شکل معنا می کنند که از سال 1920 در بین روانشناسان آلمانی مطرح شد. نظریه گشتالت بیان می کند که مغز انسان برای درک موضوعات پیچیده ای که از اجزای گوناگون تشکیل شده اند،  این روش را در پیش می گیرد که تمام اجزاء را درقالب یک موضوع واحد جمع بندی کند و در ابتدا یک درک کلی از آن موضوع حاصل کند. هرچقدر که اجزای این مجموعه وابستگی و ارتباط منطقی تری با یکدیگر داشته باشند، گشتالت آن مجموعه مستحکم تر است و درک پیچیدگی آن نیز با تلاش کمتر و راحت تر صورت می پذیرد.

جرج سانتایانا زیبایی شناسی را به 3 دسته تحت عنوان "زیبایی شناسی فرمی، حسی و نمادین" تقسیم كرده كه هنوز هم معتبر است .
- در مورد زیبایی شناسی حسی به دلیل اینكه تحلیل های موجود بشدت ذهنی و درونی ‌اند دانش كمی وجود دارد كه به معنای كم اهمیت بودن آن نیست بلكه نشان دهنده ‌ی عدم وجود دانش كافی در مورد آن است .
- موضوع زیبایی شناسی فرمی ، ارزشهای اشكال و سازه های محیط است .
- زیبایی شناسی نمادین با معانی تداعی كننده و لذت بخش محیط سروكار دارد.

موضوع زیبایی شناسی فرمی نقش و تاثیراشكال ، تناسبات ، ریتم ، مقیاس ، پیچیدگی رنگ و سایه روشن محیط ساخته شده و طبیعی و لذتی است كه مردم از الگوهای مختلف جهان به خاطر مقاصد ابزاری یا معانی تداعی كننده آنها .

نظریه گشتالت و جزء بینی :

دریافت پیامهای بینایی اصولاً از دو طریق جزء بینی و یا به صورت گشتالت است .جزء بینی مثل دیدن تلویزیون و یا خواندن كتاب و گشتالت نیز كه به صورت كلی بینی و یك روند كل به جزء است در معماری كاربرد دارد .

قانون برجستگی یا قانون شكل و زمینه اساس نظریه گشتالت است . قوانین گشتالت شامل موارد زیر است كه البته به عناوین مختلف مطرح است ولی به طور كل همه بیانگر همین اصول است .

1-قانون زیاده نمایی یا قانون شكل خوش

2-قانون مجاورت

3-قانون بستگی

4-قانون مشابهت

5-قانون تجربه

قوانین گشتالت :

مجاورت –ساده ترین شرط سازماندهی فضایی است یعنی اشیایی که به هم نزدیک هستند به گروه شدن تمایل دارند

تشابه – اگر عناصر شکل از نظر اندازه بافت رنگ و غیره کیفیت های مساوی داشته باشند       واحد های یگانه دریافت می‌شود.

بستگی – بر طبق قانون بستگی یا فضای محصور واحد های بصری به صورت کل بسته شکل می‌گیرد

تدام مطلوب –افراد تمایل دارند که عناصر ادامه دار را به شکل ترکیبی واحد دریافت نمایند

سطح و تقارن در گشتالت خیلی بنیانی نیستند

تعادل

تبصره : زیبایی شناسی گشتالت چرخه ایجاد می‌کند .