آنومی اجتماعی در بین حاشیه نشینان شهر اردبیل و عوامل اجتماعی مرتبط با آن

 آنومی اجتماعی  در بین حاشیه نشینان شهر اردبیل و عوامل اجتماعی مرتبط با آن

 

چکیده:

تحقیق حاضر با هدف تعیین عوامل مرتبط با آنومی اجتماعی حاشیه نشینان اردبیل انجام شد. متغیرهای کنترل اجتماعی- فقر فرهنگی-فرهنگ فقر متغیرهای مستقل می باشند. متغیری که به عنوان مسأله اصلی تحقیق در نظر گرفته شده بود نیز آنومی اجتماعی حاشیه نشینان است. جامعه آماری شامل 10698 خانوار از حاشیه نشینان اردبیل است که طبق فرمول کوکران 371 خانوار از آنها به روش تصادفی سیستماتیکی انتخاب شده اند.

   روش تحقیق حاضر از نوع پیمایش از نوع همبستگی است و گردآوری داده ها به وسیله پرسشنامه محقق ساخته انجام شده است. در این بررسی از اعتبار محتوایی (صوری) جهت تعیین اعتبار پرسشنامه و ضریب آلفای کرون باخ برای تعیین پایایی سؤالات استفاده شد که عمده ترین نتایج بدست آمده به شرح زیر می باشد.

   میزان آنومی حاشیه نشینان به فقر فرهنگی، فرهنگ فقر و کنترل اجتماعی مرتبط است ولی ارتباطی بین جنسیت حاشیه نشینان با میزان آنومی آنها مشاهده نشد. همچنین طبق رگرسیون چندگانه به روش گام به گام نیز به ترتیب فرهنگ فقر و کنترل اجتماعی به میزان 11 درصد میزان آنومی حاشیه نشینان را تبیین نمودند.

مقدمه

   جامعه شناسان ریشه بسیاری از کجرویهای اجتماعی را در محیط و شرایط اجتماعی جستجو می کنند و علل زیرساز بسیاری از آنها را خود جامعه می دانند. وقتی خواستهای فرد با انتظارات جامعه هماهنگ و همنوا نباشد، نابهنجاری فرد آغاز می شود و در صورت تداوم، زمینه های کجرویها را پدید می آورد. مثلاً در ایران، منشاء زندگی اجتماعی، تشدید مهاجرت ها و به هم خوردن نسبت تراکم جمعیت بین شهرها و روستاها، آشفتگی و به هم ریختگی ساختار جمعیت کشور، گرانی، بیکاری و ... همه دست به دست هم داده و موجبات انحراف برخی از انسان ها را از هنجارهای اجتماعی فراهم آورده است.

حاشیه نشینی یکی از پیامدهای مهاجرت روستاییان به شهر می باشد. حاشیه نشینان که دارای فرهنگی متمایز از شهرنشینان هستند، با عواملی دست بگریبان هستند که با عدم رعایت نظم ، هنجارهای رایج در این منطقه را عمومیت داده اند . از اینرو حاشیه نشینی یکی از بسترهای مناسب برای آسیب های اجتماعی می باشد. در شرایط نظم گریزی عملا آسیب ها حیات اجتماعی را تهدید می کنند که عوامل چندگانه و عمده ای در آن دخیلند.

حاشیه نشینی در ایران صرفا مسئله ای فیزیکی و کالبدی نبوده،بلکه مسئله ای ساختاری است که در اثر نابرابریهای اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی در سطح ملی و منطقه ای به وجود آمده است، حاشیه نشینان نسبت به سایر شهروندان بیشتر در معرض انجام اعمال انحرافی و آنومیک می باشند. بنابراین در این پژوهش در پی یافتن عوامل موثر  بر میزان آنومی در بین حاشیه نشینان شهر اردبیل می

 

فهرست مطالب

 

عنوان .................................................................................................................................... صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق 

1-1- مقدمه. 2

1-2- بیان مسئله. 3

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق.. 4

1-4- اهداف تحقیق.. 5

1-4-1- هدف کلی.. 5

1-4-2- اهداف اختصاصی.. 5

 

فصل دوم: ادبیات تحقیق

مقدمه. 7

2-1- حاشیه نشینی- آنومی اجتماعی.. 9

2-1-1- حاشیه نشینی.. 9

2-1-1-1- تعاریف حاشیه نشینی.. 9

2-1-1-2- تاریخچه ی حاشیه نشینی.. 10

2-1-1-3- حاشیه نشینی شهری.. 12

2-1-1-4- حاشیه نشینی شهری پیشرفته. 15

2-1-1-5- ویژگی های مناطق حاشیه نشین.. 18

2-1-1-6- عوامل حاشیه نشینی.. 18

2-1-1-6-4-  مسكن و بهداشت... 21

2-1-1-6-5-  اشتغال و درآمد. 22

2-1-2-آنومی اجتماعی.. 25

2-1-2-1- تعریف واژه آنومی.. 25

2-1-2-2- رویکردهای مختلف در تعریف آنومی: 26

2-1-2-3- آگاهی از هنجارها در كشورهای جهان سوم. 29

2-1-2-4-  شهرنشینی و آنومی: 30

2-1-2-5- حاشیه نشینی و آنومی: 33

2-1-2-6- فقر فرهنگی و آنومی.. 35

2-1-2-7- فرهنگ فقر و آنومی.. 36

2-1-2-8- ویژگیهای فرهنگ فقر. 38

2-1-2-9- کنترل اجتماعی.. 39

2-1-2-10- عوامل جرم. 41

2-2- چارچوب نظری تحقیق.. 48

2-2-1- نظریه های حاشیه نشینی.. 48

2-2-1-1- نظریه فرهنگ فقر از اسکار لوئیز. 48

2-2-1-2- نظریه ی تقویت افتراقی.. 49

2-2-1-3- نظریه ی تقلید. 50

2-2-1-4- نظریه دوایر متحدالمرکز برکس... 51

2-2-1-5- تئوری فری.. 53

2-2-2-نظریه های آنومی.. 54

2-2-2-1- نظریه آنومی دوركیم. 54

2-2-2-2- نظریه آنومی مرتن.. 55

2-2-2-3- نظریه بوم شناختی و جمعیتی.. 59

2-2-2-4- نظرات رابرت آگینو و مسنرو روز نفلد. 60

2-2-2-5- نظریه ی بی هنجاری.. 62

2-2-2-6-نظریه ی لی و همکاران. 63

2-2-2-7- نظریه كنترل اجتماعی هیرشی.. 69

2-3- پیشینه عملی تحقیق: 70

2-3-1- پیشینه عملی خارجی.. 70

2-3-2- پیشینه داخلی.. 73

2-4- فرضیه های تحقیق: 80

2-6- مدل نظری تحقیق: 81

 

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

3-1- تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها 84

3-1-1-تعریف نظری آنومی : 84

3-1-2- تعریف عملیاتی آنومی : 84

3-1-3- تعریف نظری فقر فرهنگی خانواده : 85

3-1-4- تعریف عملیاتی فقر فرهنگی خانواده : 85

3-1-5- تعریف نظری کنترل اجتماعی : 85

3-1-6- تعریف عملیاتی کنترل اجتماعی : 85

3-1-7- تعریف نظری فرهنگ فقر: 86

3-1-8- تعریف عملیاتی فرهنگ فقر: 86

3-1-9- تعریف نظری حاشیه نشینی: 86

3-1-10- تعریف عملیاتی حاشیه نشینی: 87

3-2- روش تحقیق: 87

3- 3- جامعه آماری: 87

3- 4- شیوه تعیین حجم نمونه : 87

3- 5- روش نمونه گیری : 88

3-6- ابزار  اندازه‌گیری : 88

3-7- نحوه سنجش متغیرها و سازه‌ها 89

3-7-1- نحوه سنجش آنومی اجتماعی: 89

3-7-2- نحوة سنجش فقر فرهنگی خانواده: 89

3-7-3- نحوه سنجش کنترل اجتماعی: 90

3-7-4- نحوه سنجش فرهنگ فقر حاشیه نشینان: 90

3-8- اعتبار و پایایی ابزار اندازه‌گیری : 91

3-9- تجزیه و تحلیل داده‌ها : 92

3-10-  قلمرو مكانی تحقیق: 92

3-11-  قلمرو زمانی تحقیق: 92

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- یافته‌های توصیفی: 94

4-1-1- توزیع فراوانی و درصد فراوانی جنسیت حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه: 94

4-1-2- توزیع فراوانی ودرصد فراوانی میزان تحصیلات حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه: 95

4-1-3- توزیع فراوانی درصد فراوانی وضعیت اشتغال حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه: 96

4-1-4- توزیع فراوانی ودرصد فراوانی نوع شغل حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه: 97

4-1-5- توزیع فراوانی ودرصد فراوانی وضعیت تأهل حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه: 98

4-1-6- توزیع فراوانی ودرصد فراوانی نوع منزل مسکونی حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه: 99

4-1-7- توزیع فراوانی ودرصدفراوانی محل تولد حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه: 100

4-1-8- توزیع فراوانی و درصدفراوانی محل سکونت حاشیه نشینان  اردبیل مورد مطالعه: 101

4-1-9- توزیع پراکندگی سن حاشیه نشینان  اردبیل مورد مطالعه: 102

4-1-10- توزیع فراوانی و درصد فراوانی درآمد ماهیانهی حاشیه نشینان  اردبیل مورد مطالعه: 103

4-1-11- توزیع پراکندگی تعداد اعضای خانوادهی حاشیه نشینان  اردبیل مورد مطالعه: 104

4-1-12- توزیع پراکندگی فرهنگ فقر حاشیه نشینان  اردبیل مورد مطالعه: 105

4-1-13- توزیع پراکندگی فقر فرهنگی حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه: 106

4-1-14- توزیع پراکندگی کنترل اجتماعی حاشیه نشینان  اردبیل مورد مطالعه: 107

4-1-15- توزیع پراکندگی آنومی اجتماعی حاشیه نشینان  اردبیل مورد مطالعه: 108

4-2آزمون فرضیه ها: 110

4-2-1- فرضیه 1:  بین فرهنگ فقر و آنومی اجتماعی  در بین حاشیه نشینان اردبیل رابطه وجود دارد. 110

4-2-2- فرضیه 2:  بین فقر فرهنگی و آنومی اجتماعی در بین حاشیه نشینان اردبیل رابطه وجود دارد. 111

4-2-3- فرضیه 3: بین کنترل اجتماعی و آنومی اجتماعی د ر بین حاشیه نشینان اردبیل رابطه وجود دارد. 112

4-2-4-  فرضیه 4: میزان آنومی اجتماعی در بین حاشیه نشینان اردبیل بر اساس جنسیت آنها متفاوت است. 114

4-2-5- تبیین آنومی اجتماعی حاشیه نشینان اردبیل بر اساس متغیرهای فرهنگ فقر، فقر فرهنگی، و کنترل اجتماعی: 115

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1-  یافته هاو داده های توصیفی : 118

5-2- یافته هاو داده های استنباطی  : 119

5-3- محدودیتهای تحقیق: 123

5-4- پیشنهاد های تحقیق: 123

5-4-1- پیشنهاد های کاربردی تحقیق: 123

5-4-2- پیشنهاد های پژوهشی تحقیق: 124

منابع. 125

 

فهرست جداول :

عنوان ..................................................................................................................................... صفحه

جدول(2-1) خلاصه طبقه بندی  مرتن درباره انواع انطباق فرد با اهداف و وسایل آنها در جامعه.......... 55

جدول(3-1): پایایی سؤالات مربوط به سازه‌های مورد بررسی........................................................... 90

جدول شماره (4-1)  توزیع فراوانی و درصد فراوانی  جنسیت حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه........ 92

جدول شماره (4-2) توزیع فراوانی ودرصد فراوانی میزان تحصیلات حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه 93

جدول شماره (4-3)  توزیع فراوانی و درصد فراوانی وضعیت اشتغال حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه 94

جدول شماره (4-4)  توزیع فراوانی و درصد فراوانی  نوع شغل حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه...... 95

جدول شماره (4-5) توزیع فراوانی و درصد فراوانی وضعیت تأهل حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه.. 96

جدول شماره (4-6)  توزیع فراوانی و درصد فراوانی نوع منزل مسکونی حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه   97

جدول شماره (4-7)  توزیع فراوانی و درصد فراوانی محل تولد حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه...... 98

جدول شماره (4-8)  توزیع فراوانی و درصد فراوانی محل سکونت حاشیه نشینان  اردبیل مورد مطالعه 99

جدول شماره (4-9) توزیع پراكندگی سن حاشیه نشینان  اردبیل مورد مطالعه................................... 100

جدول شماره (4-10) توزیع فراواتی و درصد فراوانی درآمد ماهیانه­ی حاشیه نشینان  اردبیل مورد مطالعه 101

جدول شماره (4-11) توزیع پراكندگی تعداد اعضای خانواده­ی حاشیه نشینان  اردبیل مورد مطالعه..... 102

جدول شماره (4-12) توزیع پراكندگی فرهنگ فقر حاشیه نشینان  اردبیل مورد مطالعه...................... 103

جدول شماره (4-13) توزیع پراكندگی فقر فرهنگی حاشیه نشینان  اردبیل مورد مطالعه..................... 104

جدول شماره (4-14) توزیع پراكندگی کنترل اجتماعی حاشیه نشینان  اردبیل مورد مطالعه................. 105

جدول شماره (4-15) توزیع پراكندگی آنومی اجتماعی حاشیه نشینان  اردبیل مورد مطالعه................. 106

جدول شماره (4-16) آزمون اسمیرنف كولموگروف برای مشخص كردن طبیعی بودن توزیع مقادیر سازه‌ها    107

جدول شماره (4-17) همبستگی بین فرهنگ فقر و آنومی اجتماعی حاشیه نشینان اردبیل................... 108

جدول شماره (4-18) همبستگی بین فقر فرهنگی و آنومی اجتماعی حاشیه نشینان اردبیل.................. 110

جدول شماره (4-19) همبستگی بین کنترل اجتماعی و آنومی اجتماعی حاشیه نشینان اردبیل.............. 111

جدول شماره (4-20) نتایج آزمون تفاوت میانگین برای متغیر آنومی اجتماعی حاشیه نشینان با توجه به جنسیت        112

جدول شماره (4-21) نتایج آزمون یکنواختی واریانسها برای متغیر آنومی اجتماعی حاشیه نشینان با توجه به جنسیت  112

جدول شماره (4-22) ضریب همبستگی چندگانه برای آنومی اجتماعی حاشیه نشینان  اردبیل............. 113

جدول شماره (4-23) تحلیل واریانس برای آزمون معنی‌داری شكل رگرسیونی ................................ 114

جدول شماره (4-24) ضرایب متغیرهای مستقل باقیمانده در شكل رگرسیونی به روش گام به گام      115
فهرست شکل ها و نمودار ها :

عنوان ................................................................................................................................... صفحه

شکل(2-1): مدل توسعه فضا از برگس............................................................................................ 51

شکل (2-2): مدل تجربی «سیستم بلوک های مرتب» در نظریه ی لی و همکاران................................. 63

شکل(2-3): رابطه ی عناصر بی ثباتی اجتماعی در مدل «سیستم بلوک های مرتب».............................. 63

نمودار شماره (4-1)  توزیع فراوانی و درصد فراوانی جنسیت حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه......... 92

نمودار شماره (4-2)  توزیع فراوانی میزان تحصیلات حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه...................... 93

نمودار شماره (4-3)  توزیع فراوانی و درصد فراوانی وضعیت اشتغال حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه 94

نمودار شماره (4-4)  توزیع فراوانی و درصد فراوانی  نوع شغل حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه...... 95

نمودار شماره (4-5)  توزیع فراوانی و درصد فراوانی وضعیت تأهل حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه. 96

نمودار شماره (4-6)  توزیع فراوانی و درصد فراوانی نوع منزل مسکونی حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه   97

نمودار شماره (4-7)  توزیع فراوانی و درصد فراوانی  محل تولد حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه..... 98

نمودار شماره (4-8)  توزیع فراوانی و درصد فراوانی محل سکونت حاشیه نشینان  اردبیل مورد مطالعه 99

نمودار شماره (4-9) توزیع پراکندگی سن حاشیه نشینان  اردبیل مورد مطالعه................................... 100

نمودار شماره (4-10) توزیع پراكندگی درآمد ماهیانه­ی حاشیه نشینان  اردبیل مورد مطالعه................. 101

نمودار شماره (4-11) توزیع پراكندگی تعداد اعضای خانواده­ی حاشیه نشینان  اردبیل مورد مطالعه..... 102

نمودار شماره (4-12) توزیع پراكندگی فرهنگ فقر حاشیه نشینان  اردبیل مورد مطالعه...................... 103

نمودار شماره (4-13) توزیع پراكندگی فقر فرهنگی حاشیه نشینان  اردبیل مورد مطالعه..................... 104

نمودار شماره (4-14) توزیع پراكندگی کنترل اجتماعی حاشیه نشینان  اردبیل مورد مطالعه................. 105

نمودار شماره (4-15) توزیع پراكندگی آنومی اجتماعی حاشیه نشینان  اردبیل مورد مطالعه................. 106

نمودار شماره (4-16) همبستگی بین فرهنگ فقر و آنومی اجتماعی حاشیه نشینان اردبیل................... 109

نمودار شماره (4-17) همبستگی بین فقر فرهنگی و آنومی اجتماعی حاشیه نشینان اردبیل.................. 110

نمودار شماره (4-18) همبستگی بین کنترل اجتماعی و آنومی اجتماعی حاشیه نشینان اردبیل.............. 111

برنامه نویسی