علم اقتصاد، مکتب اقتصادی و سیستم اقتصاد اسلامی‌

ماهیت‌ اقتصاد اسلامی‌        

          آیا اقتصاد اسلامی‌ از مقولات‌ علمی‌ است‌؟ یا اینكه‌ اقتصاد اسلامی‌ مقوله‌ای‌ مكتبی‌ یا اخلاقی‌ است‌؟ و یا اقتصاداسلامی‌ یك‌ سیستم‌ اقتصادی‌ است‌؟ برای‌ روشن‌ شدن‌ بحث‌ لازم‌ است‌ هر یك‌ از مفاهیم‌ فوق‌ قدری‌ شكافته‌ شده‌ و مورد بحث‌ قرار گیرند.

 علم‌ اقتصاد( اقتصاد اثباتی ) 

 تعاریف  مختلفی برای علم وجود دارد. چون در اینجا هدف بحث در مفاهیم نیست لذا به اجمال به ارائه بعضی از تعاریف می پردازیم.در یکی از تعاریف علم آمده است:  علم‌ شامل‌ مجموعه‌ای‌ از قضایای‌ كلی‌ است‌ كه‌ محور خاصی‌ برای‌ آنها لحاظ‌ شده‌ و هر قضیه‌ قابل‌ صدق‌ و انطباق ‌بر مصادیق‌ متعددی‌ است1 با این‌ تعریف‌ علم‌ اقتصاد عبارت‌ از قضایای‌ كلی‌ است‌ كه‌ درخصوص‌ پدیده ‌های ‌اقتصادی ‌ مصداق‌ دارند.

تعریف دیگری علم‌ اقتصاد را اینگونه‌ بیان‌ می‌كند. علم‌ اقتصاد بررسی‌روشهایی‌ است‌ كه‌ بشر به وسیله پول‌‌ یا بدون‌ آن برای‌ بكار بردن‌ منابع‌ كمیاب‌ تولید به‌ منظور تولید كالاها و خدمات ‌در طی‌ زمان‌ و همچنین‌ برای‌ توزیع‌ كالاها و خدمات‌ بین‌ افراد و گروه‌ها در جامعه‌ به‌ منظور مصرف‌ در حال‌ و آینده‌انتخاب‌ می‌كند2.      

در  تعریفی‌ دیگر علم‌ اقتصاد ‌، عبارت‌ از علمی‌ است‌ كه‌ حیات‌ اقتصادی‌ پدیده‌ها وجلوه‌های‌ آن‌ را تفسیر كرده‌، ارتباط‌ آن‌ پدیده‌ها و جلوه‌ها را با اسباب‌ و عوامل‌ كلی كه‌ بر آن‌ حاكم‌ است‌ بیان‌ می‌دارد3.  بنابراین دیدگاه علم‌ اقتصاد مسئولیت‌ دارد تا آن‌ پدیده‌های‌ اجتماعی‌ و یا طبیعی‌ را كه‌ در زندگی‌ اقتصادی‌ پدید می‌آیند بررسی‌نموده‌ اسباب‌ و علل‌ پدید آمدن‌ وقایع‌ را در خارج‌  بیان ‌دارد4.

منابع‌ و مآخذ

1ـ «قرآن‌ کریم»، ترجمه‌ الهی‌ قمشه‌ای‌، انتشارات‌ علمی‌، 1356.

2ـ «نهج‌البلاغه‌»، ترجمه‌ فیض‌الاسلام‌، 1351.

 3ـ «المعجم‌ المفهرس‌»، محمد فؤاد عبدالباقی‌، انتشارات‌ اسماعیلیان‌، 1364.

4 – حر عاملی، وسائل الشیعه ، جلد 27.

5 -  امام‌ خمینی‌، «موضوعات‌ و رهنمودهای‌ اقتصادی‌»، مؤسسه‌ مطالعات‌ و پژوهشهای‌ بازرگانی، 1362.

6 -  مجله‌ دانشكده‌ علوم‌ اداری‌ و اقتصادی‌، دانشگاه‌ اصفهان‌، سال‌ دوازدهم‌، شماره‌  1،  1377.

7 -  فصلنامه  تخصصی اقتصاد اسلامی ، سالهای مختلف.

 8-  دفتر همكاریهای‌ حوزه‌ و دانشگاه‌، «درآمدی‌ بر اقتصاد اسلامی‌»، مؤسسه‌ در راه‌ حق‌، 1363.

 9 ـ صدر، سیدمحمدباقر، «اسلام‌ و مكتبهای‌ اقتصادی‌»، ترجمه‌ محمد نبی‌زاده‌، انتشارات‌ مرتضوی‌، 1355.

10ـ صدر، محمد باقر، «اقتصاد ما جلد 1»، ترجمه‌ محمد كاظم‌ موسوی‌، جهاد سازندگی‌ خراسان‌، 1360.

11ـ صدر، محمدباقر، «اقتصاد ما جلد 2»، ترجمه‌ دكتر اسپهبدی‌، جهاد سازندگی‌ خراسان‌، 1360.

12ـ صدر، سید محمدباقر، «نهادهای‌ اقتصادی‌ اسلام‌»، ترجمه‌ غلامرضا بیات‌، فخرالدین‌ شوشتری‌، 1358.

13- صدر، سید کاظم، " اقتصاد صدر اسلام" ، تهران، دانشگاه شهید بهشتی، 1375 .

14ـ  مظاهری‌، حسین‌، «مقایسه‌ای‌ بین‌ سیستمهای‌ اقتصادی‌ جلد 1»، مؤسسه‌ دفتر انتشارات‌ اسلامی‌، بدون تاریخ‌

15ـ مطهری‌، مرتضی‌، «شناخت‌ در قرآن‌»، انتشارات‌ سپاه‌ پاسداران‌ انقلاب‌ اسلامی‌، 1361.

16ـ مصباح‌ یزدی‌، محمدتقی‌، «آموزش‌ فلسفه‌»، سازمان‌ تبلیغات‌ اسلامی‌، جلد اول‌، 1364.

17- سا مو ئلسن،  پل،  "اقتصاد جلد 1 "،  ترجمه دکتر پیر نیا ،  بنگاه ترجمه و نشر، 1356.

18ـ بهشتی‌،سید محمد، «اقتصاد اسلامی‌»، دفتر نشر فرهنگ‌ اسلامی‌، پائیز 1362.

19ـ بهشتی‌، احمد، «اقتصاد در مكتب‌ توحید»، كانون‌ نشر حدید، بدون‌ تاریخ‌.

20 ـ هاشمی‌ رفسنجانی‌، «سیاست‌ اقتصادی‌»، حزب‌ جمهوری‌ اسلامی‌، 1362.

21-گلزاده‌ غفوری‌، علی‌، «خطوط‌ اصلی‌ در نظام‌ اقتصادی‌ اسلام‌»، نشر فجر، بدون‌ تاریخ‌.

22 ـ نوری‌، حسین‌، «اقتصاد اسلامی‌ جلد 1»، دفتر نشر فرهنگ‌ اسلامی‌، 1366.

23 ـ فرشاد، مهدی‌، «نگرش‌ سیستمی‌»، انتشارات‌ امیركبیر، 1362.

24ـ دادگر، یدا...، «نگرشی‌ بر اقتصاد اسلامی‌»، پژوهشكده‌ اقتصاد دانشگاه‌ تربیت‌ مدرس‌، 1378.

25 ـ بناء رضوی‌، مهدی‌، «طرح‌ تحلیلی‌ اقتصاد اسلامی‌»، بنیاد پژوهشهای‌ اسلامی‌ آستان‌ قدس‌ رضوی‌، 1367.

26ـ تسخیری‌، محمدعلی‌، «درسهایی‌ از اقتصاد اسلامی‌»، سازمان‌ تبلیغات‌ اسلامی‌، 1368.

27ـ فرهنگ‌، منوچهر، «فرهنگ‌ علوم‌ اقتصادی‌»، تهران‌، مؤسسه‌ عالی‌ علوم‌ سیاسی‌، 1351.

28 ـ كاتوزیان‌، محمدعلی‌، «ایدئولوژی‌ و روش‌ در اقتصاد»، ترجمه‌ م،‌ قائد، تهران‌، 1374.

29 ـ جلال‌، رفعتی‌ (رفیع‌)، «اصول‌ حاكم‌ بر روابط‌ اقتصادی‌ اسلام‌»، انتشارات‌ میلاد، 1357.

30 ـ احمد، خورشید، «مطالعاتی‌ در اقتصاد اسلامی‌»، ترجمه‌ محمدجواد مهدوی‌، بنیاد پژوهشهای‌ اسلامی‌، 1374.

31 – مبارک، محمد،" النظام الاسلامی الاقتصادی مبادی و قواعد عامه" ، بیروت، دارالفکر، 1974.

  32ـ  پایدار، حبیب‌ا...، «مالكیت‌ كار و سرمایه‌»، دفتر نشر فرهنگ‌ اسلامی‌، بدون‌ تاریخ‌.

33- Lipsey R. Douglas, D. Purvis and P. Steiner Economics, Harper& Row Publisher. 1988  6th. Edition, New york.