پیشرفت تحصیلی یكی از متغیرهای اصلی آموزش و پروش است ولی میتوان از آن به عنوان شاخص عمده سنجش كیفیت آموزش و پرورش یاد كرد . معمولاً پیشرفت تحصیلی بر اساس نتایج آزمون ها مورد سنجش قرار می گیرد و نمراتی كه دانش آموزان در دروس مختلف كسب می نمایند نشانی از میزان پیشرفت تحصیلی آنان تلقی می كنند .
یك مرحله از طراحی آموزش ، تعیین نظام ارزشیابی است . ارزشیابی صحیح اطلاعاتی از قبیل نقاط قوت و ضعف موجود در طرح ، صحت و دقت نحوه ارزشیابی و میزان آمادگی شاگردان برای قبول آموزشهای بعدی را در اختیار معلم قرار می دهد .
نتایج ارزشیابی تشخیص و مقایسه آن با ارزشیابی پایان تدریس می تواند معیار موثری باشد زیرا تا اطلاعات بدست آمده ، از ارزش و اعتبار بیشتری برخوردار شود . نتیجه ارزشیابی و سنجش میزان یادگیری شاگردان می تواند نمایانگر موفقیت یا عدم موفقیت برنامه آموزشی باشد . اگر نتایج ارزشیابی چندان رضایت بخش نباشد می تواند دلایل زیر را برای توجیه آن بكار برد .
1-بیان نشدن هدف آموزش به طور صریح و روشن .
2-خوب نبودن كیفیت محتوا
3-عدم تناسب روش تدریس با هدف تدریس
4-فراهم نشدن شرایط لازم برای یادگیری
5-ناتوانی دانش آموزان به دلایل مختلف (وجود مشكلات شخصی)
6-عدم تناسب نحوه ارزشیابی با هدف به این صورت كه سئوالها گنگ بیان شده باشند یا آنقدر طولانی باشند كه تمام وقت شاگرد برای خواندن متن صرف شود یا سوالات متناسب با زمان پاسخگویی نباشند .
بهرحال معلم باید از تجارب حاصل از طرح و برنامه برای طراحی بعدی و پیشبرد هدفهای آموزشی استفاده كند . در واقع ارزشیابی جهت اصلاح مستمر برنامه است كه میتواند معلم را نسبت به فعالیت های رو به رشد خود امیدوار سازد .
متاسفانه وقتی سخن از امتحان به میان می آید نوعی غرور در شخصیت معلم و نگرانی و اضطراب در چهره شاگردان بوضوح مشاهده می شود . مفاهیم مختلف ارزشیابی برای شاگردان همراه با تدریس است زیرا در آنها معنای شكست یا موفقیت را تداعی می كند . معلم همواره از امتحان به عنوان یك ابزار قدرت استفاده می كند و با ایجاد زمینه های نامطلوب آموزشی نوعی وحشت از امتحان ایجاد می كند در حالیكه امتحان مشخص می سازد كه معلم و فراگیر تا چه حدی به هدفهای آموزشی نایل شده اند .
علوم انسانی