فعالیتی گسترده است كه حوزههای متنوعی مانند سد سازی، راهسازی، ساختمان سازی، تاسیسات نفت و گاز و خدمات را پوشش میدهد. فرآیند پیمانكاری دارای جزئیات فنی زیادی است كه از تهیه اسناد مناقصه شروع میشود و تا تحویل قطعی كار به كار فرما ادامه مییابد.
مهمترین مسئله حسابداری برای پیمانهای بلند مدت زمان شناسایی درآمد و سود و یا به عبارت دیگر تخصیص درآمدها و هزینههای پیمان به دورههایی است كه در آن دورهها عملیات موضوع پیمان اجرا میشود.
اجرای یك پیمان توسط پیمانكار ممكن است در دورههای حسابداری مختلف واقع شود اگر پیمانكار درآمد پیمان را پس از تمكیل پیمان شناسایی كند و در طول اجرای پیمان از شناسایی درآمد خودداری كند صورت سود و زیان پیمانكار در دوره اجرای پیمان، نتایج عملكرد را متناسب با كار انجام شده نشان نمیدهد.
استاندارد حسابداری شماره ۹ برای حسابداری پیمانهای بلند مدت در صورتهای مالی پیمانكار بكار گرفته میشود و برای حسابداری در صورتهای كارفرما كاربرد ندارد. كارفرما برای حسابداری دارایی در جریان ساخت معمولاً از ضوابط استاندارد حسابداری شماره ۱۱ (داراییهای ثابت مشهود) و شماره ۸(موجودی مواد و كالا) تبعیت میكند. اگر چه به عنوان استاندارد«پیمان بلند مدت» است و به طور معمول پیمان بلند مدت بیش از یكسال به طول میانجامد. اما الزامات استاندارد برای پیمانهای كه مدت آن از یك سال كمتر است نیز كاربرد دارد.
تعـاریف:
پیمان بلند مدت: پیمانی است كه برای طراحی، تولید یا ساخت یك دارایی منفرد قابل ملاحظه یا ارائه خدمات منعقد میشود و مدت زمان لازم برای تكمیل پیمان چنان است كه فعالیت پیمان در دورههای مالی متفاوت قرار میگیرد.
پیمان مقطوع: پیمان بلند مدتی است كه به موجب آن پیمانكار با یك مبلغ مقطوع برای كل پیمان یا یك نرخ ثابت برای هر واحد موضوع پیمان كه در برخی موارد ممكن است بر اساس مواردی خاص مشمول تعدیل قرار گیرد توافق میكند.
پیمان امانی (پیمان با حقالزحمه مبتنی بر مخارج): پیمان بلند مدتی است كه به موجب آن مخارج قابل قبول یا مشخص شده در متن پیمان به پیمانكار تادیه و درصد معینی از مخارج مزبور یا حقالزحمه ثابتی نیز به پیمانكار پرداخت میشود.
صورت وضعیت: صورتحسابی است كه وضعیت كارهای انجام شده را، از ابتدای كار تا تاریخ صورت وضعیت، به صورت انباشته نشان میدهد و به طور ادواری (معمولاً ماهانه) برای كارفرما فرستاده میشود.
تعدیل قرارداد: تعدیل قرار داد اولیه به گونهای كه شرایط آن بدون افزودن شرط جدیدی تغیر مییابد.
ادعاها: مبالغ مازاد بر مبلغ قرارداد كه پیمانكار به دلیل تاخیر كارفرما، اشتباه در تعیین مشخصات و طراحی، تغییرات توافق شده در كار یا در سایر رخدادهایی كه ادعا میشود عامل مخارج پیشبینی نشده است، از كارفرما مطالبه میكند.
پیمان در جریان پیشرفت: حسابی كه برای انباشت مخارج ساخت پروژه استفاده میشود.
روش درصد پیشرفت كار: یك روش حسابداری است كه درآمد قرارداد متناسب با پیشرفت كار شناسایی میشود.
روش كار تكمیل شده: یك روش حسابداری است كه درآمد قرارداد در هنگام تكمیل پیمان شناسایی میشود.
مخارج پیش از قرارداد: مخارجی كه قبل از انعقاد قرار داد انجام میشود(مانند تهیه نقشه، خرید تجهیزات خاص، …)
مركز سود: واحد انباشت درآمدها و هزینهها برای اندازهگیری عملكرد قرارداد
پیمانكار جزء: شخص حقیقی یا حقوقی است كه تخصص در انجام كارهای اجرایی دارد و پیمانكار برای اجرای بخشی از عملیات پیمان با او قرارداد میبندد.
تكمیل اساسی: مقطعی كه در آن كارهای مهم قرارداد تكمیل شده است و تنهامخارج و خطرات بالقوه اندكی باقی مانده است.
پیش دریافت پیمان: بخشی از مبالغ دریافتنی توسط پیمانكار است كه كار مربوط به آن تا تاریخ ترازنامه انجام نشده است.
مبالغ دریافتنی بابت پیشرفت كار عبارت است از:
الف. علی الحسابها: مبالغی است كه به طور موقت در قبال صورت حسابها
علوم انسانی