اختصاصی|گزارش مجلس از آتش‌سوزی مدرسه دخترانه در زاهدان/ قصور آموزش و پرورش در این حادثه واضح است

گزارش کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری در خصوص

حادثه آتش‌سوزی مدرسه دخترانه زاهدان

بخش اول

• طرح مسأله:

در تاریخ 1397.9.27 مقارن ساعت 9 صبح به دلیل واژگونی بخاری فیتیله‌ای نفت‌سوز قابل حمل در کلاس اول دبستان دخترانه اسوه حسنه زاهدان، کلاس درس دچار حریق می‌شود. در این آتش‌سوزی، 4 نفر از دانش‌آموزان به نام‌های «مانا خسروپرست (پیش‌دبستانی)»، «صبا عربی»، «مریم نوکندی» و «یکتا میرشکار» (هر سه از پایه اول دبستان)، دچار سوختگی شدید شده و جان خود را از دست می‌دهند.

بخش دوم

• اقدامات کمیسیون و بیان نتایج حاصله از بررسی‌ها

کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری بلافاصله پس از این رخداد موضوع را فوراً در دستورکار خود قرار داد و با اعزام تیمی از اعضای کمیسیون به زاهدان در تاریخ 1397.9.30، تشکیل جلسه با حضور معاونان و مدیران وزارت آموزش و پرورش در محل کمیسیون و دعوت از وزیر آموزش و پرورش به بررسی همه‌جانبه موضوع پرداخت.

ساختمان این مدرسه یک طبقه و فاقد سیستم حرارتی استاندارد بوده است و برای گرمایش کلاس از بخاری غیر استاندارد و نفت‌سوز استفاده شده است. کف اتاق‌ها با موکت، پوشیده شده و به دلیل وجود اشیاء قابل احتراق و پخش شدن نفت، آتش به سرعت به کلیه نقاط ساختمان سرایت نموده است.

بررسی‌های کمیسیون از مجموع مشاهدات، دریافت گزارش نهادهای ذی‌ربط و استماع توضیحات مسئولان آموزش و پرورش ستادی و استانی، ذیل سه بخش بیان می‌شود:

الف) شرایط مدرسه اسوه حسنه

مدرسه غیردولتی دخترانه اسوه حسنه زاهدان در سال 1390 مقطع پیش‌دبستانی خود را تأسیس و در سال 1397 برای پایه اول دبستان نیز دانش‌آموز می‌پذیرد. عوامل اجرائی مدرسه عبارتند از: مدیر مدرسه (نیروی پیمانی شاغل در اداره آموزش و پرورش ناحیه 2 زاهدان)، معاون مدرسه، معلم پایه اول، 3 نفر مربی پیش دبستانی و خدمتگزار که بجز مؤسس، باقی عوامل از نیروهای آزاد هستند.

در سال تحصیلی جاری جمعاً 69 نفر دانش‌آموز (7 نفر پایه اول و 62 نفر در مقطع پیش‌دبستانی) در این مدرسه مشغول به تحصیل بوده‌اند. ساختمان مدرسه در زمان وقوع حادثه استیجاری بوده است و حدود یک ماه قبل، این ملک دراختیار مدرسه قرار داده شده است. پیش از آن و تا اوایل آبان‌ماه، مدرسه در محل استیجاری دیگری بوده که به دلیل عدم همکاری مالک و اتمام مدت قرارداد، فضای مدرسه به محل جدید انتقال پیدا می نماید. مستند مورخ 1397.10.1 اداره کل آموزش و پرورش استان سیستان و بلوچستان، عوامل اجرائی مدرسه مکاتباتی را برای انتقال ملک، با اداره آموزش و پرورش انجام می‌دهند و بلافاصله بدون کسب مجوز، مدرسه به فضای جدید که هیچ‌گونه مجوز تحکیم بنا یا مقاوم‌سازی را دارا نبوده است، منتقل می‌شود. لازم به ذکر است، فضای قبلی مدرسه نیز با وجود دارا بودن مجوز استحکام بنا، مجوز ایمن‌سازی و رعایت موارد ایمنی را نداشته است. در بازدیدی که در تاریخ 1397.2.2 از محل قبلی مدرسه به عمل می‌آید، اداره کل نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس استان سیستان و بلوچستان همزمان با صدور تأئید استحکام بنا، اعلام می‌کند که استفاده از سیستم گرمایش و سرمایش استاندارد و نصب کپسول اطفای حریق در مدرسه الزامی است. عدم نصب کپسول اطفای حریق در مکان بعدی مدرسه نیز ادامه پیدا می‌کند. لازم به ذکر است اداره کل آموزش و پرورش سیستان و بلوچستان در گزارشی در مورخ 1397.10.1 اعلام کرده بود که علی‌رغم وجود کپسول آتش‌نشانی، عوامل مدرسه به دلیل دستپاچگی و اضطراب، موفق به اقدام به موقع برای اطفای حریق نشدند که این موضوع مورد تایید نمی‌باشد.

محل جدید مدرسه در خیابان مصطفی خمینی شهر زاهدان است که در فاصله چندصد متری اداره آموزش و پرورش ناحیه 2 زاهدان قرار داده شده و عدم توجه به فعالیت مدرسه‌ای بدون مجوز در همسایگی اداره آموزش و پرورش، محل تأمل جدی است.

سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور، همان‌طور که ذکر شد اعلام داشت که این مدرسه فاقد مجوز لازم برای فعالیت بوده است؛ لکن مدارک موجود در اداره آموزش و پرورش ناحیه 2 زاهدان حاکی از آن است که تاریخ بازرسی مجدد مدرسه، 1397.10.1 مقرر شده است. این موضوع نیز بایستی مورد بررسی نهادها و مراجع ذی صلاح قرار گیرد. 

• کیفیت وقوع حادثه

کلاس درس دانش‌آموزان با قفسه‌بندی چوبی از دفتر مدیر جدا شده بوده و درب ورودی کلاس حدود 40 سانتی‌متر عرض داشته است. بررسی کمیسیون حاکی از آن است که احتمالاً به دلیل دستپاچگی و همچنین عرض بسیار کم درب ورودی مربی نتوانسته است چراغ نفت‌سوز را از محل حادثه خارج کند و  در هنگام آتش‌سوزی محل را ترک می‌کند. مدیر و معاون مدرسه نیز در لحظه حادثه در محل حضور نداشته‌اند. ظاهراً کیف یا پای یکی از دانش‌آموزان به چراغ نفتی برخورد کرده و با واژگون شدن آن و با توجه به وجود میز و نیمکت و همچنین ریزش نفت روی موکت کلاس، آتش بی‌درنگ، محیط کلاس را در بر می‌گیرد و دود غلیظ ناشی از آتش‌سوزی منتشر می‌شود. (علت دقیق واژگونی بخاری و احتمال قصور کادر مدرسه در این موضوع، توسط مراجع قضائی در حال پیگیری است).  4 نفر از دانش‌آموزان که به دلیل ترس و سرایت آتش‌سوزی به درب ورودی و حجم دود ناشی از آن به انتهای کلاس پناه برده بودند، از چشم عوامل به دور مانده و دچار سوختگی شدید می‌شوند. دانش‌آموزان «مانا خسروپرست» و «صبا عربی» حدود ساعت 14 مورخ 1397.9.27، دانش‌آموز «یکتا میرشکار» حدود ساعت 8 صبح و دانش‌آموز «مریم نوکندی» حدود ساعت 23 مورخ 1397.9.28 از شدت جراحات وارده، جان خود را ازدست می‌دهند.

• اقدامات نهادها و سازمان‌ها پس از حادثه

پس از وقوع حریق، آتش‌نشانی و اورژانس زاهدان بلافاصله در محل حاضر شدند و سانحه‌دیدگان به بیمارستان امام علی (ع) زاهدان انتقال یافتند.

تیم پزشکی اعزامی از تهران در محل حادثه حاضر شده و روند درمان مجروحان را تحت نظارت قرار داده‌اند.

مدیر آموزش و پرورش ناحیه 2 زاهدان ضمن پذیرش مسئولیت و عذرخواهی از سمت خود استعفا داده است.

مدیر مدرسه و معلم پایه اول با دستور دادستان استان، بازداشت شده‌اند.

وزیر آموزش و پرورش اظهار نموده است: برای 12 نفر از مسئولان آموزش و پرورش که در این حادثه مقصر بوده‌اند حکم آماده بخدمت صادر شده است، تا هیأت‌های تخلفات اداری، رأی خود را صادر کنند.

بخش سوم

• جمع‌بندی و ارائه پیشنهاد

کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری ضمن تسلیت مجدد به خانواده‌های داغدار اعلام می‌دارد:

مستند به قانون «تأسیس و اداره مدارس و مراکز آموزشی و پرورشی غیردولتی» این‌گونه مدارس تحت نظارت وزارت آموزش و پرورش تأسیس می‌شوند و فعالیت می‌کنند و مطابق ماده 4 همین قانون شورای سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و نظارت مرکزی به ریاست وزیر آموزش و پرورش تشکیل و تعیین می‌گردد. تقصیر و قصور مجموعه آموزش و پرورش در این حادثه واضح است. مدرسه مذکور به هیچ وجه اجازه فعالیت نداشته است و اهمال در بازرسی و نظارت بر مؤسسه فوق، منجر به بروز این حادثه شده است و مسئولان ذی‌ربط در مجموعه ستادی و استانی وزارت آموزش و پرورش مسئولیت این حادثه را برعهده دارد.

همچنین لازم است وزارت آموزش و پرورش با ارائه گزارش اقدامات انجام‌شده در سال‌های گذشته درخصوص ایمن سازی مدارس،‌ موانع و اختلالات موجود را شناسایی و اعلام کند تا در مسیر تقنین و نظارت در حوزه مجلس شورای اسلامی، این موانع مرتفع گردند.

محمدرضا عارف

رئیس کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری

پایان/