زنگ‌خطر عدالت‌آموزشی برای مدارس دولتی/ رشته‌های خوب از دسترس طبقه متوسط هم حذف می‌شود

خبرنگار اجتماعی ، رضوان حکیم زاده در برنامه پرسشگر با موضوع چالش‌های تحقق عدالت آموزشی اظهار‌ کرد: عدالت آموزشی معنای کمی و کیفی دارد، در وجه ظاهری عدالت به معنای فرصت دسترسی به آموزش بدون تبعیض و صرف‌نظر از تمایزاتی همچون نژاد، جنسیت، فرهنگ، زبان و مذهب است.

وی ادامه داد: در معنای کیفی عدالت آموزشی یعنی فرصت برابر برای یاد‌گرفتن آیا دانش آموزانی که به مدرسه می‌روند همه به اندازه یکدیگر امکان یادگیری برایشان فراهم است تا از آن طریق فرصت‌های موفقیت را کسب کنند؟ از این جهت عدالت آموزشی زمینه‌ساز عدالت اجتماعی و تحرک اجتماعی در کشور است.

حکیم‌زاده ادامه‌داد: اگر فرزندان طبقات مختلف اجتماعی را در نظر بگیریم باید به صورت بالقوه این امکان وجود داشته باشد که بتوانند طبقه اجتماعی خود را تغییر دهند و محکوم به ماندن در یک طبقه نباشند، اگر کودکانی که به مدرسه می‌روند فرصت برابر یادگیری نداشته باشند برخی به مسیر موفقیت خود ادامه می‌دهند و برخی از این مسیر خارج می‌شوند.

رشته‌ها و دانشگاه‌های خوب در اختیار فرزندان خانواده‌های برخوردار

وی با اشاره به نتایج کنکور امسال عنوان‌کرد: اکثر رتبه‌های برتر کنکور در شرایط اجتماعی و اقتصادی برتر قرار داشتند، وقتی همه دانش‌آموزان به مدرسه می‌روند یعنی همه حق موفقیت دارند و این هدف نظام آموزشی است و شرایط باید به گونه‌ای باشد همه به یک اندازه فرصت رشد، پیشرفت و تحصیل داشته باشند اما این اتفاق نمی‌افتد و نتایج کنکور نشان می‌دهد که رشته‌هاو دانشگاه‌های خوب در اختیار مناطق برخوردار و در آنجا هم در اختیار خانواده‌های برخوردار قرار دارد.

قبولی‌های کنکور منطبق بر آمار توزیع ثروت در جامعه!

حکیم زاده ادامه‌داد: 80 درصد قبولی‌های کنکور از 20 درصد مدارس هستند که این منطبق بر آمار توزیع ثروت در جامعه است که 80 درصد ثروتمند جامعه در اختیار 20 درصد است.

معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش‌وپرورش درباره ریشه‌های این موضوع گفت: ریشه موضوع به دوران کودکی و حتی دوره پیش‌دبستانی بازمی‌گردد، یکی از کلیدهای عدالت آموزشی فرصت برخورداری از پیش دبستانی است و ایران در این زمینه دستاورد خوبی دارد، پوشش پیش دبستانی ما در کشور 74 درصد است و استانهای کم‌برخوردار در پیش دبستانی وضعیت بهتری نسبت به استان‌های برخوردار دارند.

وی مطرح‌کرد:  در پنج سال گذشته ردیف اعتباری خاصی برای دوره دبستانی در مناطق محروم و دو زبانه اختصاص یافت و هم اکنون پوشش پیش دبستانی در استان خوزستان 100 درصد، خراسان شمالی 90 درصد، ایلام 90 درصدو سیستان و بلوچستان 87 درصد است به گونه‌ای که در استان‌های کم‌برخوردار وضعیت پوشش پیش‌دبستانی خوب است.

معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش با اشاره به اینکه عوامل موثر در یادگیری در کلاس درس مشخص می‌کند چقدر عدالت آموزشی را تحقق می‌بخشیم، تاکید‌کرد: عوامل موثر بر یادگیری در کلاس درس عبارتند از کیفیت معلم، کیفیت همکلاسی‌ها، تراکم جمعیت کلاس‌درس،  فضا و امکانات و دستیابی به منابع یادگیری که این موارد کیفیت یادگیری دانش‌آموزان را تعیین می‌کند.

محرومیت دانش‌آموزان محروم از شاخص کیفیت معلم

وی درباره کیفیت معلم به عنوان یکی از شاخص‌های تحقق عدالت آموزشی خاطرنشان‌کرد:  باید بررسی کنیم سیاست‌های ما در جهت عدالت آموزشی و فرصت‌های برابر یادگیری قرار دارد یا خیر، آیا بهترین و باتجربه‌ترین معلمان را به مناطق محروم می‌فرستیم که کودکان امکان حمایت خانواده را هم ندارند؟ اما باید بگویم متأسفانه هم اکنون اینگونه نیست، برخی کودکان به دلیل کم سوادی و بیسوادی خانواده امکان حمایت آنها را ندارند و اگر معلم با کیفیت برایشان بفرستیم بخشی از عدالت آموزشی محقق شده است اما سیاست جذب و توزیع معلم رویه غلطی دارد و هر چقدر معلم با تجربه و با کیفیت‌تر می گردد در مناطق برخوردار حضور می‌یابد از سوی دیگر انگیزه‌های لازم را فراهم نمی‌کنیم تا معلمان با تجربه به مناطق محروم بروند.

وی ادامه داد:به عنوان مثال معلمان عشایر خیلی زحمت می‌کشند و در گذشته دانشسرای عشایر داشتیم که از بین بچه‌های عشایر برای آنها معلم تربیت می‌کردیم اما هم‌اکنون حذف شده است البته سرپرست آموزش و پرورش قول داده است با جدیت این موضوع را پیگیری کند، اگر سرباز معلم را به مناطق محروم بفرستیم که آمادگی لازم را ندارد به کیفیت یادگیری دانش‌آموزان مناطق محروم لطمه می‌خورد و این دانش‌آموز با دانش‌آموز تهرانی هر دو به مدرسه می‌روند اما امکان یادگیری برابر ندارند.

جداسازی دانش‌آموزان براساس آزمون و طبقه اجتماعی و اقتصادی 

حکیم زاده در ادامه درباره شاخص کیفیت همکلاسی‌ها گفت: اگر دانش‌آموزان باهوش و با انگیزه در کلاس درس باشند یادگیری بهتر انجام می‌شود اما انواع مدارس را ایجاد کردیم و به بهانه‌های مختلف دانش‌آموزان با انگیزه را برای فراهم کردن شرایط بهتر یاد‌گیری از سایر دانش‌آموزان جدا می‌کنیم، یادگیری از طریق همسالان یک اصل علمی است و دانش‌آموزان باهوش عامل یادگیری برای همسالان می‌شوند اما هم اکنون بر اساس یک آزمون غلط دانش‌آموزان را برچسب زده و بر اساس توانمندی یادگیری دروس تحصیلی آنها را از سایرین جدا کرده و به مدارس تیزهوشان می‌فرستیم، مدارس نمونه دولتی هم با آزمون گروه دیگری از دانش‌آموزان مستعد را جدا می‌کنند البته قرار بود این مدارس در مناطق محروم ایجاد شوند اما هم‌اکنون از مراکز شهرها سر در آورده‌اند در مدارس شاهد هم جدا‌سازی می‌کنیم، جداسازی بر اساس طبقه اجتماعی و اقتصادی نیز در مدارس غیردولتی رخ می‌دهد در مدارس هیات امنایی نیز میزان مشارکت مالی خانواده‌ها  در فراهم‌کردن فرصت‌های بهتر یادگیری اقدام می‌شود.

وی در ادامه درباره حضور اتباع خارجی در مدارس ایران عنوان‌کرد: ایران تلاش‌های زیادی را داشته است اما سکوت رسانه‌های بین الملل در این رابطه وجود دارد، در داخل کشور برای اضافه‌شدن این تعداد از دانش‌آموزان اتباع ظرفیت لازم به لحاظ معلمان و مدارس وجود نداشت اما با دستان خالی و ایثار معلمان و مدیران مدارس این فرصت را در اختیار کودکانی قرار دادیم که در ایران زندگی می‌کنند اما بازتاب بین‌المللی آن بسیار اندک است، امسال بر اساس بخشنامه‌ای که به مدارس ارسال شد تاکید شده است که تعامل با کودکان اتباع همانند دانش‌آموزان ایرانی باشد و آنها در مسابقات فرهنگی و علمی مشارکت کنند.

اولویت با ابتدایی نیست، حضور معلمان غیرمتخصص برای تدریس

وی با تاکید بر اینکه رویه‌های گذشته این بود که دوره ابتدایی در اولویت نباشد، ادامه داد: درسند تحول بنیادین تاکید شده است اولویت تخصیص منابع با دوره ابتدایی باشد اما هم اکنون نیروهای غیر آماده که جذب می‌شوند عمدتاً در دوره ابتدایی تدریس می‌کنند و تصور بر این است که تدریس در این دوره کار آسانی است در حالیکه تخصصی‌ترین کار است، سیاست جذب معلم به گونه‌ای است که اولویت با دوره ابتدایی نیست.

حکیم‌زاده تصریح‌کرد: یکی از راهکارها که به کیفیت بهتر یادگیری کمک می‌کند، یکپارچه‌کردن مدارس است در سند تحول بنیادین تاکید شده، کیفیت مدارس دولتی ارتقا یابد از سوی دیگر جدا‌سازی دانش‌آموزان بر اساس هوش خطرناک است و انگیزه را از بچه‌ها در کلاس درس می‌گیرد بنابراین در سند تأکید شده است به سمت  آموزش فراگیر برویم، اکثر کشورهایی که نظام آموزشی پیش رو دارند، جداسازی دانش‌آموزان را  ندارند و برنامه غنی‌سازی ارائه می‌کنند به عنوان مثال در کشور فنلاند به اساس استعدادها توجه دارند و دانش‌آموزان تیزهوش و مستعد در کلاس درس عادی حضور دارند و با برنامه‌های غنی‌سازی فرصت بیشتری به آنها اختصاص می‌دهند.

هشدار نسبت به عدالت آموزشی برای 85 درصد دانش‌آموزان

معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش با هشدار نسبت به اینکه هم اکنون صحبت بر سر این نیست که مدارس خاص اشکال دارند اما 85 درصد دانش‌آموزان مدارس دولتی از عدالت آموزشی دور هستند، متذکر‌شد: قطعا مدارس خاص دستاوردهای خوبی دارند اما اگر نگاه فراگیر داشته باشیم کاری می‌کنیم که شهید رجایی انجام داد و انواع مدارس را حذف ویکپارچه کرد.

کلاس‌های درس پرجمعیت همه در مدارس دولتی!

وی درباره تراکم کلاس درس و تأثیر آن بر کیفیت یادگیری اظهار‌کرد: طبق مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش تراکم کلاس درس در دوره ابتدایی نباید بالای 26 نفر باشد و جمعیت مطلوب کلاس‌های درس 22 تا 26 نفر است اما هم اکنون 62 درصد جمعیت دانش‌آموزی دوره ابتدایی در کلاس‌های با تراکم بالای 26 نفر، 42.2 درصد در کلاس‌های با جمعیت 26 تا 35 نفر، 12.1 درصد در کلاس‌های با جمعیت 36 تا 40 نفر و 1.7 درصد در کلاس‌های بالای 44 نفر  درس می‌خوانند، آیا این اتفاق در مدارس دولتی رخ می‌دهد؟ باید بگویم اینها همه مدارس دولتی هستند!

معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش مطرح‌کرد: وقتی 41 نفر دانش‌آموز را در کلاس درس قرار می‌دهیم که ممکن است در منطقه محروم باشد و امکان حمایت خانواده را هم نداشته باشند آیا آنها فرصت برابر با کودکی دارند که حمایت خانواده را داشته و در کلاس بیست نفری درس می‌خواند؟ اگر اینگونه پیش برود چند سال آینده کد رشته محل‌های خوب دانشگاهی از دسترس طبقات متوسط خارج می گردد مگر اینکه از هزینه‌های ضروری خود بزنند.

پایان/