بررسی تاثیر ساختار سازمانی بر مدیریت دانش

مدیریت
دانلود پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت بررسی تاثیر ساختار سازمانی بر مدیریت دانش در شرکتهای فعال منطقه ویژه اقتصادی شهید رجائی بندر عباس مقدمه اهمیت مقوله دانش در دهه های اخیر رشد روزافزونی داشته است که این امر ناشی از تمرکز بر دانش به عنوان یکی از منابع استراتژیک سازمان می باشد. امروزه سازمان ها یکی از راه های تمایز خود از سازمان های دیگر را در افزایش میزان دانش بنیانی سازمانی خود جستجو می کنند تا بتوانند از طریق آن به سطوح بالاتری از کارایی و نوآوری دست یابند. توانایی سازمان ها در یکپارچه سازی و هماهنگ نمودن دانش به عنوان یکی از راه های دستیابی و حفظ مزیت های رقابتی تلقی می گردد. والتراتال 2006 به جهت افزایش اهمیت دانش در سازمان ها، مقوله مدیریت دانش به عنوان یک مبحث مهم وارد سازمان های امروزی گردیده است. مدیریت دانش، فرآیندی است که به واسطه آن سازمان ها در زمینه یادگیری (درونی کردن دانش)، کدگذاری دانش (بیرونی کردن دانش)، توزیع و انتقال دانش، مهارت هایی را کسب می کنند (ابطحی و صلواتی 1385). اهمیت مدیریت در سازمان ها لزوم به کارگیری استراتژی هایی را در این زمینه ضروری نموده است. مکاتب مختلفی از استراتژی های مدیریت دانش در سازمان ها وجود دارد که هر کدام از جنبه-های مختلف به بیان استراتژی های مدیریت دانش پرداخته اند. ساختار سازمانی در این بین به عنوان یکی از عوامل بسیار مهم در موفقیت استراتژی های مدیریت دانش قلمداد می گردد به همین جهت در این پژوهش سعی گردیده است تا ضمن بیان ساختارهای سازمان های دانش محور به بررسی رابطه میان مولفه های ساختار سازمانی ( پیچیدگی، رسمیت و تمرکز ) با مدیریت دانش بپردازد. کلمات کلیدی: مدیریت دانش ساختار سازمانی تاثیر ساختار سازمانی بر مدیریت دانش شرکتهای فعال منطقه ویژه اقتصادی شهید رجائی بندر عباس بیان مساله تحقیق: جهان پس از گذر از انقلاب صنعتی كه سرمایه‌های انسانی و مادی منبع اصلی آن بود، امروز شاهد انقلاب اطلاعاتی می‌باشد كه در آن منبع ارزشمند، خلق ثروت و درآمد دانش است. در اقتصادهای دانش محور امروزی دانش به عنوان منبع كلیدی محسوب می‌شود كه باید همانند جریان نقدینگی، منابع انسانی و یا مواد اولیه مدیریت شود. در چنین شرایطی تنها سازمانی می‌تواند عملكرد موفقیت‌آمیزی داشته باشد كه بتواند از دانش به عنوان یك مزیت رقابتی پایدار بهره گیرد. (استون،1996،685) اگر در قرن بیستم با ارزش ترین دارایی شرکت ها تجهیزات تولید آنها بوده است، در قرن بیست یکم کارکنان دانشی و بهره وری آنان مهم ترین و ارزشمند ترین دارایی تلقی می شود.(هانگ،2009) امروزه اقتصاد جهان از یک اقتصاد تولیدگرا با اقتصادی مبتنی بردانش و خدمات، جایی که کالای اصلی دانش و اطلاعات به شمار می آید، تغییر کرده است؛ به طوری که موضوع حیاتی در اقتصاد جهانی امروزی، مدیریت موثر سرمایه های فکری و دانش است. با گسترش جهانی شدن، اقتصاد سازمان ها با فشار روز افزون برای اداره موثر سرمایه های فکری خود مواجه می شوند.(والکزاک،2005،ص331) سازمان های سلسله مراتبی و بزرگی که زمانی به لحاظ تسهیلات فیزیکی و زیرساخت های توسعه ای خود رسوخ ناپذیر تلقی می شوند، امروزه در پاسخ به محیط ناپایدار و نیز برآوردن نیاز مشتریان و مخاطبان خود از حیث ارائه سریع کالاها و خدمات، با مشکل مواجه شده اند. بنابرنظر مدیران، برای بقا در محیط های پیچیده و پویا، ضروری است که سازمان ها از چابکی و انعطاف پذیری لازم برخوردار باشند و در اداره دانش به صورت کارا عمل کنند. با این وجود اکثر مدیران، سازمان ها در درک جنبه های عملی مدیریت دانش ، با مشکل روبرو شده اند. با توجه به محیط بسیار پیچیده و متغیر کنونی سازمان ها دیگر همچون گذشته قادر به پیش بینی وضعیت آینده نیستند.چنین شرایطی محصول جهانی شدن و فناوری اطلاعات و ارتباطات است (شریفی و اسلامیه، 1387) ؛ از طرفی پارادیم مدیریت نیز طی چندین مرحله مشخص، تکامل و تغییر یافته است. یکی از عوامل محوری در جریان این تغییر، ساختار سازمانی است. ساختار سازمانی، نیروی اصلی تغییر است، چرا که شالوده و چارچوبی برای همه تصمیمات و فرایندهای سازمانی است( وانگ و احمد،2003) بنابراین تمامی سازمان ها و شرکت ها؛ از تغییرات عصر حاضر مصون نبوده و می بایست از راه به روز شدن و متناسب سازی ساختار سازمانی خود و ایجاد بستر مناسب برای استقرار مدیریت دانش در سازمان های خود، افراد و کارمندان را برای رویارویی با تغییرات آماده نمایند و توانایی تطبیق با شرایط و تغییرات سریع را افزایش دهند.گلد، مالهاترا و سگارز(2001) در بررسی اثر بخشی مدیریت دانش از دیدگاه قابلیت های سازمانی می گویند زیر ساخت های دانش از قبیل فن آوری، ساختار و فرهنگ پیش زمینه فعالیت های فرایند کسب، تبدیل، به کارگیری و نگهداری دانش هستند.(لئو و ویو،2010) به علاوه تحقیقی در 431 موسسه آمریکایی و اروپایی نشان می دهد که مقاومت در مقابل ایجاد و استقرار مدیریت دانش علل مختلفی دارد که از جمله آنها می توان به فقدان فرهنگ تصویری از استراتژی جمعی در سازمان، محدودیت فن آوری و ارتباطات، نبود سیستم انگیزشی و شرایط محیط کاری اشاره کرد.(افرازه،1386،ص 142) این تحقیق می گوید در 25 درصد مواقع، ساختار سازمانی نامناسب، مانع اصلی در استقرار مدیریت دانش است. بنابراین تغییرات شدید و مداوم محیطی، پرداختن به امر مدیریت دانش را الزامی می سازد و از سویی دیگر، بدون وجود ساختاری مناسب که از این فرایند حمایت کند، استقرار مدیریت دانش امکان پذیر نخواهد بود. مدیریت دانش به لحاظ نظری و ذهنی نوعی محاسبات و برنامه‌های رایانه‌ای همراه با تشریك مساعی سازمانی است (پولانی,1969 ,105). اهمیت دانش تا حدی است كه از آن به عنوان عامل تعیین كننده موفقیت در سطوح مختلف فردی، سازمانی، اجتماعی، ملی و بین‌المللی مطرح شده است. مدیریت دانش شیوه جدیدی برای تفكر در مورد سازمان و تسهیم منابع فكری و خلاقانه است. طبق تعاریف ارائه شده از طرف اندیشمندان مختلف، مدیریت دانش از ابعاد مختلف تشكیل می‌شود. طبق مدل نیومن دكنهراد مدیریت دانش از چهار بعد خلق دانش، حفظ و نگهداری دانش، تسهیم دانش و به كارگیری دانش تشكیل شده است. در یك نگاه كلی می‌توان گفت مدیریت دانش می‌تواند همان سازماندهی داشته‌ها و اطلاعات مخفی باشد، یعنی تلاش برای به دست آوردن دانش ضروری، اشتراك اطلاعات در داخل یك سازمان و تأكید بر تقویت حافظه سازمانی به منظور بهبود روند تصمیم‌گیری، افزایش تولید و حمایت از نوآوری در سازمان است. در سال‌های اخیر منبع اصلی مزیت رقابتی از كارایی و كیفیت به نوآوری و یادگیری تغییر یافته است (استون،1996،685)با این توجه به مباحث ذکر شده در این تحقیق بر آن هستیم تا با شناخت بیشتر و بهتر مولفه های ساختار سازمانی به بررسی تاثیر اشکال سازمانی متفاوت و پیامد های بر استقرار مدیریت دانش در سازمان بپردازیم. بنابراین با توجه به نتایج تحقیقات صورت گرفته در زمینه ساختار سازمانی و تاثیر آن بر استقرار مدیریت دانش درسازمان، در این پژوهش تلاش خواهد شد تا میزان تاثیر ساختار سازمانی بر استقرار مدیریت دانش درشرکت های فعال در منطقه ویژه اقتصادی شهید رجایی را مورد بررسی قرار گیرد. فهرست مطالب فصل اول:کلیات تحقیق 6 مقدمه 6 1-1بیان مساله تحقیق: 7 1-2بیان اهمیت وضرورت انجام تحقیق : 10 1-3 اهداف پژوهش 13 1-4 مدل تحلیلی تحقیق : 13 1-5 فرضیه اصلی : 14 1-6 قلمرو موضوعی : 15 1-7 بر آورد حجم نمونه و روش نمونه گیری 16 1-7-2 ابزار گرد آوری داده ها : 17 1-8 روش تجزیه وتحلیل داده ها: 18 1-9 تعاریف متغیر ها و داده ها : 19 فصل دوم:«مبانی نظری تحقیق» 22 بخش اول : ساختار سازمانی 22 مقدمه : 22 1-2- ساختار سازمانی : 23 2-2- تعاریف سازمان : 25 3-2- اهمیت و تعریف سازماندهی : 26 4-2- ساختار و فرآیند سازماندهی : 27 1-4-2- تعریف ساختار: 28 « ساختارهای سازمانی ، کالبدی است که در آن جلوه ای از موارد زیر تعیین می گردد: 29 2-4-2- تقسیم کار میان وظیفه های گوناگون : 31 3-4-2- ساختارهای بلند و مسطح : 32 5-4-2- شکل ساختار بوروکراتیک : 34 6-4-2- ساختارهای مکانیک و ارگانیک : 38 جدول 1-2- مقایسه ساختارهای مکانیکی و ارگانیکی(رابینز ، 1384،181) 40 جدول 2-2- تفاوت های دو سیستم مکانیکی و ارگانیکی (دفت ، 1381،104) 40 جدول 3-2- مقایسه کلی ساختارهای ارگانیک و مکانیک سازمان (فقهی فرهمند ، 1381،244) 41 5-2- ابعاد سازمان : 42 1-5-2ابعاد ساختاری : 42 شکل 1-2 تعامل ابعاد ساختاری و محتوایی سازمان(دفت ، 1381،19) 43 1-1-5-2- رسمیت یا رسمی بودن : 43 2-1-1-5-2 رسمیت از طریق جریان کار : 44 2-1-5-2- پیچیدگی : 50 پیچیدگی را می توان از مجرای سه بعد سنجید : 51 1-2-1-5-2تفکیک افقی : 51 2-2-1-5-2پیچیدگی سازمان در سطح عمودی : 52 3-2-1-5-2 تفکیک براساس مناطق جغرافیایی : 53 3-1-5-2- تمرکز : 55 6-2تفویض اختیار به چه معناست ؟ 57 7-2-تفاوت بین ساختار سازمان های متمرکز و غیر متمرکز : 58 8-2-تصمیم گیری و تمرکز : 59 9-2- رابطه بین (پیچیدگی ، رسمیت و تمرکز ) : 60 بخش دوم : مدیریت دانش 62 مقدمه 62 10-2-مدیریت دانش 62 11-2- داده ها ، اطلاعات و دانش 64 شکل 2-2 : ارتباط بین داده ها و اطلاعات و دانش ( توربان ، افرایم،2006) 64 13-2- تعاریف مدیریت دانش : 67 14-2- سیستم های مدیریت دانش : 68 شکل 3-2 : چرخه سیستم مدیرت دانش (توربان ، افرایم ، 2006) 68 15-2- نقش افراد در مدیریت دانش : 69 16-2- عوامل کلیدی موفقیت مدیریت دانش : 72 17-2پیشینه تحقیق : 76 تحقیقات داخلی : 81 فصل سوم:روش تحقیق 86 مقدمه 86 3-1- روش تحقیق 87 3-2- روش و ابزار گرد آوری اطلاعات : 89 3-3 قلمروهای تحقیق: 90 ب) قلمرو مکانی : 90 3-4 پرسشنامه: 90 جدول 3-1): مقیاس متغیرها 91 نحوه امتیازدهی و اعتباریابی پرسشنامه مدیریت دانش سازمانی سازمانی 92 3-5- اعتبار و روایی ابزار تحقیق 93 الف) تعیین اعتبار (روایی) پرسشنامه: 93 ب) تعیین پایایی (قابلیت اعتماد) پرسشنامه ها: 94 جدول 3-3) جدول میزان پایایی ساختار سازمانی و مدیریت دانش 96 3-6- مقیاس (ابزار) اندازه گیری 96 3-7- جامعه و نمونه آماری و روش نمونه گیری: 96 الف. آمار توصیفی: 98 ب. آمار استنباطی: 98 الف) روش همزمان، ب)روش گام به گام، ج) روش سلسله مراتبی. 101 - ساختار طرح پژوهشی. 102 « تجـزیـه و تحلیـل پـژوهـش» 103 فصل چهارم:« تجـزیـه و تحلیـل پـژوهـش» 104 مقدمه 104 4-1- بررسی جمعیت شناختی پاسخ دهندگان 105 جدول 4-2 : توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب جنس 107 جدول 4-3 : توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب سن 109 جدول 4-4 : توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب میزان تحصیلات 110 جدول 4-5 : توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب سابقه خدمت 112 جدول 4-6 : توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب نوع استخدام 114 4-2- بررسی توزیع فراوانی شاخصهای مربوط به ساختار سازمانی 115 جدول4- 7 : توزیع فراوانی شاخصهای مربوط به پیچیدگی سازمانی 115 جدول 4-8 : توزیع فراوانی شاخصهای مربوط به رسمیت 117 جدول4- 9 : توزیع فراوانی شاخصهای مربوط به تمرکز سازمانی 119 4-3- بررسی توزیع فراوانی شاخصهای مربوط به مدیریت دانش 122 جدول4- 10 : توزیع فراوانی شاخصهای مربوط به خلق دانش 122 جدول 4-11 : توزیع فراوانی شاخصهای مربوط به استقرار دانش 125 جدول4- 12 : توزیع فراوانی شاخصهای مربوط به تثبیت دانش 126 جدول 4-13 : توزیع فراوانی شاخصهای مربوط به تسهیم و مشارکت دانش 129 4-4- بررسی نرمال بودن متغیرهای تحقیق 130 جدول4- 14 : نتایج آزمون کولموگروف – اسمیرنف جهت بررسی نرمال بودن 130 جدول4- 15 : نتایج آزمون همبستگی پیرسون بین مولفه های ساختار سازمانی و مدیریت دانش 132 4-5- آزمون فرضیه های تحقیق 133 جدول4- 16 : نتایج تاثیر پیچیدگی در ساختار سازمانی بر استقرار مدیریت دانش 133 جدول 4-17 : نتایج تاثیر رسمیت در ساختار سازمانی بر استقرار مدیریت دانش 135 جدول 4-18 : نتایج تاثیر تمرکز در ساختار سازمانی بر استقرار مدیریت دانش 137 جدول4- 19 : نتایج تاثیر ساختار سازمانی بر استقرار مدیریت دانش 139 4-6- سایر یافته های تحقیق 141 4-6-1 تحلیل رگرسیونی بررسی تاثیر ابعاد ساختار سازمانی (پیچیدگی ، رسمیت و تمرکز) بر مدیریت دانش کارکنان از روش ورود قدم به قدم متغیرها 141 جدول4- 20 : نتایج ضرایب همبستگی چندگانه در مدل رگرسیونی 141 جدول 4-21 : نتایج آنالیز واریانس 142 جدول4- 22 : نتایج ضرایب مدل رگرسیونی 143 4-7- رتبه بندی شاخص های مربوط به مدیریت دانش کارکنان از طریق آزمون فریدمن 144 جدول4- 23 : نتایج رتبه بندی شاخص های مربوط به مدیریت دانش کارکنان 144 فصل پنجم:«بحث و نتیجه گیری» 146 مقدمه 146 5-1 بحث و نتیجه گیری 147 5-2 نتایج تحلیل توصیفی 148 5-2-1 نتایج مربوط به ویژگی های جمعیت شناختی 148 5-3 نتایج شاخصهای مربوط به مولفه های تحقیق 149 5-4 نتایج تحلیلی استنباطی 151 5-4-1 نتایج آزمون فرضیه های تحقیق 151 5-4-2 تحلیل رگرسیونی تاثیر ابعاد ساختار سازمانی بر مدیریت دانش به عنوان متغیر های وابسته 151 5-4-3 رتبه بندی ابعاد ساختار سازمانی و مدیریت دانش از طریق آزمون فریدمن و بر اساس ضریب همبستگی 153 5-5 نتیجه گیری و پیشنهادات : 153 5-6 پیشنهادات به سایر پژوهشگرها: 155 منابع و مآخذ : 158 پرسشنامه 162