انواع گندم و شرایط مناسب برای رشد آن با تاکید بر گندم دوروم

کشاورزی و زراعت
دانلود پایان نامه رشته کشاورزی انواع گندم و شرایط مناسب برای رشد آن با تاکید بر گندم دوروم مقدمه امروزه غلات بعنوان مهمترین گیاهان زراعی محسوب می شوند و گندم در بین غلات بصورت یك محصول استراتژیك در جهان مورد توجه می باشد. در ایران گندم مهمترین منبع غذایی محسوب می شود و قسمت عمده كالری و پروتئین مورد نیاز از این طریق بدست می آید. گندم مهمترین محصولی است كه بیشترین سطح زیر كشت و بالاترین میزان تولید را در گیاهان مختلف زراعی دنیا دارا می باشد. گندم دوروم با نام علمی Triticum turgidum Var. durumو ‏نام انگلیسی Durum wheat گیاهی است ازخانواده Poaceae ، تك لپه، خودگشن، یك‌ساله و روز بلند. این محصول حدود 10% تولید گندم را در جهان تشكیل می‌دهد و حدود 25-20% بیشتر از گندم نان ارزش ریالی دارد. گندم دوروم گندمی است سخت، درازتر از حد معمول، زردرنگ و كمی براق (شیشه ای) و ضمناً مقدار پروتئین و گلوتن و همچنین كربوهیدرات‌های ساده آن نیز بیشتر از سایر واریته ‌های گندم می‌باشد. مهمترین محصول گندم دوروم سمولینا است كه معمولاً برای ساختن ماكارونی، بلغور و نان مصرف می‌شود. گندم دوروم با داشتن درصد بالایی پروتئین (12تا 14% )، در مقایسه با برنج(7%) و گندم نان (10 تا12%)، از جمله مهمترین مواد غذایی است. ماكارونی در سال ‌های اخیر به‌طورگسترده ای در برنامه غذایی مردم ایران وارد شده است. كارخانه های ماكارونی محصولات مختلفی از قبیل ماكارونی، اسپاگتی و ورمیشل تولید می كند. هر قدر دانه گندم دوروم درشت‏تر و شیشه‏ای‏تر باشد میزان سمولینای حاصل از آن، بیشتر از ارقام دانه ریز و غیر شیشه ای خواهد بود. رنگ زرد در ماكارونی مطلوب تراست كه آن هم به رنگ سمولینا و نسبت لیپواكسی ژناز بستگی دارد. كیفیت ماكارونی بهترین صفت آن بوده كه در زمان بعد از پخت ارزیابی می‌شود اغلب كشور‌های تولید كننده گندم دوروم دارای شرایط آب و هوائی خشك و گرم و بعضاً سرد بوده و این گندم دارای تحمل خوبی به شرایط نامساعد طبیعی از جمله خشكی، گرما، تغییرات ناگهانی دما و بیماریهایی مانند زنگ زرد و سیاهك ‌ها داشته و در مناطق با تابش آفتاب، دانه تولید شده از رنگ زرد و شفافی برخوردار می‌شود كه یك صفت برجسته برای تولیدات Pasta می‌باشد. تنش خشکی یک مشکل گسترده جهانی است که بطور جدی تولید و کیفیت گیاهان زراعی را تحت تأثیر قرار میدهد. بنابراین مطالعة فیزیولوژی گندم تحت تنش خشکی با هدف تولید و اصلاح آن برای مواجهه با عوامل تنش زای زنده و غیر زنده مهم می باشد .(Shao et al., 2005) از دیرباز گندم دوروم به صورت آبی و دیم در بخشهای مختلف کشور ایران کشت می شود. تنش آبی شاید مهمترین تنشی باشد که کشاورزان دوروم کار در نواحی مرکزی و غربی ایران با آن روبرو هستند. گندم دوروم در برابر این تنشها متحمل تر از گندم نان است.(Reeves et al., 1999) بر این اساس به نظر می رسد یافتن ارقام جدید گندم دوروم و دارای تحمل بالا به شرایط خشكی بویژه در فاز رشد زایشی هدف اصلاحی مهم طرحهای به نژادی گندم دوروم در مناطق خشك و نیمه خشك می باشد با توجه به اینكه بخش زیادی از زمینهای زیر كشت گندم ایران در معرض تنش های آبی و گرما بوده و این تنش ها تولید غلات را در این نواحی بخصوص در مناطق مركزی، غربی و جنوبی ایران محدود می نماید بنابراین بهبود تحمل به خشكی و گرما به عنوان هدف اصلاحی مهم در طرح های غلات این مناطق مد نظر می باشد. اما از سوی دیگر، گندم دوروم نسبت به گندم نان از قدرت پنجه زنی پایینتری برخوردار است و به این دلیل به تراکم بوته حساسیت بیشتری نشان می دهد. به این سبب یکی از مهمترین پارامترهایی که به شدت تحت شرایط فراهمی یا عدم دسترسی به آب، موجب افزایش یا افت عملکرد نهایی گندم (دوروم) می گردد تعداد بوته در متر مربع یا همان تراکم کاشت بذر است. بدیهی است که تراکم مطلوبی که در شرایط نرمال آبیاری ضامن تولید مناسب و عملکرد بالاست می تواند خود در شرایط کمبود آب به صورت عامل کاهنده عملکرد عمل کرده و خسارت جدی به تولید محصول وارد نماید. عدم آگاهی از مدیریت صحیح زراعی و کمبود ارقام اصلاح شده و ناشناخته بودن مسائل به زراعی آنها از شمار عوامل اساسی در پایین بودن عملکرد گندم دوروم می باشد. عملکرد گندم دوروم نیز همانند هر محصول زراعی حاصل رقابت برون و درون بوته ای برای عوامل محیط رشدی می باشد. حداکثر عملکرد زمانی حاصل می شود که این رقابت ها به حداقل خود رسیده و گیاه بتواند از عوامل محیطی رشد موجود حداکثر استفاده را بنماید (خواجه پور، 1365). توزیع فضایی (تراکم بوته در واحد سطح) گیاهان در یک جامعه زراعی با جذب تشعشع در ارتباط است و این صفت، نقش تعیین کننده ای در ظرفیت فتوسنتزی و عملکرد دارد (Wells, 1991 ؛ Egli, 1998) زیرا سرعت رشد محصول تابعی از انرژی تشعشعی مورد استفاده در فتوسنتز است (Tetio-Kagho and Gorgner, 1988). نفوذ نامتعادل نور به داخل پوشش گیاهی باعث افت عملکرد می شود. به طور کلی افزایش کارایی جذب تشعشع خورشیدی نیاز به سطح برگ کافی و توزیع یکنواخت برگ در پوشش گیاهی دارد (Wells et al., 1993). این هدف با تغییر تراکم و الگوی کاشت بوته ها روی سطح خاک میسر است (Ikeda, 1992 ؛ Shibles and Weber, 1995 ). فواصل مناسب بین ردیف های کاشت و بین بوته ها در روی ردیف کاشت تعیین کننده فضای رشد قابل استفاده هر بوته می باشد. تراکم مناسب و توزیع متعادل بوته ها در واحد سطح، موجب استفاده بهتر از رطوبت، مواد غذایی و نور گردیده و موجب افزایش عملکرد می شود (کوچکی و سرمدنیا،1377). کلمات کلیدی: انواع گندم گندم دوروم شرایط مناسب برای رشد گندم فهرست مطالب مقدمه 3 گندم، منشاء و تاریخچه 6 اهمیت اقتصادی گندم دوروم 10 اختلافات ساختاری و شیمیایی گندم دوروم و نان 11 موارد مصرف گندم دوروم 13 تولید ماکارانی 13 ویژه گیهای تغذیه ای ماکارونی حاصل از گندم دوروم 14 ارزش تغذیه ای ماکارونی سبوس دار 15 گندم دوروم برای تولید نان 17 درصد ترکیبات مغذی در بخشهای مختلف دانه 18 جدول 1-1-درصد ترکیب پروتئین ها و اسیدهای آمینه در بخشهای مختلف دانه گندم 18 جدول 1-2- توزیع کربوهیدراتها در بخشهای مختلف دانه گندم 19 سطح زیر کشت و تولید گندم 19 نمودار 1- تولید و ارزش اقتصادی حاصل از گندم در سطح جهان 20 نمودار 2- جایگاه گندم از نظر میزان تولید در میان محصولات کشاورزی و دامی جهان 21 سطح زیر کشت گندم نان و دوروم در ایران 22 نمودار 3- جایگاه گندم از نظر ارزش اقتصادی در میان محصولات کشاورزی و دامی تولید شده در ایران 23 نمودار 4- جایگاه گندم از نظر میزان تولید در میان محصولات کشاورزی و دامی در ایران 24 خصوصیات گیاه شناسی گندم 25 1- گروه گندم های دیپلوئید ( تک دانه یا Einkorn) 25 2- گروه گندم های تتراپلوتید (جفت دانه یا Emmer ) 25 3 – گروه گندم های هگزاپلوئید ( معمولی یا Dinkel ) 26 انواع گندم 26 الف- گندم بهاره: 26 ب- گندم پاییزه 27 اندام شناسی گندم 27 ریشه (Root ) 28 ساقه ( Stem ) 28 برگ ( Leaf ) 29 گل آذین (Spike) 29 دانه Grain)) 30 جنین (Embrio) 31 سبوس (Husk) 31 آندوسپرم (Endosperm) 31 کمیت گلوتن 32 درصد پروتئین 34 اکولوژی گندم 34 حرارت : 35 رطوبت و خشکی 35 شرایط مناسب برای رشد گندم دوروم 36 تهیه زمین : 36 ضدعفونی بذر: 36 میزان بذر 37 میزان كود مصرفی 37 آفات و بیماری های گیاه گندم 37 سن گندم 37 زنگ گندم 39 سیاهک گندم 39 پوسیدگی جوانه و ریشه 40 برداشت محصول 40 تنش و انواع آن 41 تنش خشکی 41 تنش خشکی و سازو کار های تحمل به آن 43 فرار از خشکی 45 اجتناب از خشکی 46 تحمل خشکی 46 صفات مرتبط با تحمل به تنش خشکی در گندم 48 بزرگی اندازه بذر 49 طویل بودن کلئوپتیل 49 پوشش سریع سطح زمین 49 داشتن بیوماس بالا قبل از گرده افشانی 49 داشتن ظرفیت خوب برای ذخیره انتقال مجدد در ساقه 49 ظرفیت فتوسنتزی بالا در سنبله 50 رطوبت نسبی آب برگ بالا، هدایت روزنه ای و درجه حرارت پایین تاج پوشش در طی تشکیل دانه 50 توانایی تنظیم اسمزی 50 تجمع اسید آبسیسیک 50 تحمل گرما 50 آناتومی برگ 50 بقای بالای پنجه 51 دوام سبزینگی 51 تراکم بذر 54 فهرست منابع 56