بررسی تاثیر نرخ ارز و تورم بر شاخص های ارزیابی عملکرد اقتصادی

چکیده
تأثیر متغیرهای کلان اقتصادی (نرخ ارز، تورم و...) بر فعالیت در بازارهای مالی قابل توجه است. متغیرهای کلان اقتصادی نشان دهنده رونق و موفقیت اقتصادی هستند و در راستای آن مشخص کننده سرنوشت سرمایه گذاری‌ها خواهند بود. بررسی آثار این عوامل بر عملکرد شرکت‌ها جزو مهم‌ترین اقدامات در جهت موفقیت در این بازار است.ارزش افزوده اقتصادی و ارزش افزوده اقتصادی تعدیل شده از مهم‌ترين معيارهاي اقتصادي ارزيابي عملکرد هستند. ارزش افزوده اقتصادي تفاوت بین بازگشت سرمایه و هزینه سرمایه گذاري را بر اساس ارزش دفتری و ارزش افزوده تعدیل شده تفاوت بین بازگشت سرمایه و هزینه سرمایه گذاري را بر اساس ارزش بازار را اندازه گیری می کنند.

در این تحقیق هدف، بررسی تاثیر نرخ ارز و تورم بر معیارهای ارزیابی عملکرد اقتصادی(ارزش افزوده اقتصادی و ارزش افزوده اقتصادی تعدیل شده) در دوره زمانی 1380 تا 1390برای صنایع خودرو سازی، سیمان و دارو می باشد. داده های مورد نظر از نرم افزار ره آورد نوین و سایت بانک مرکزی بصورت سالیانه جمع آوری شدند. برای آزمون فرضیات تحقیق از روش پنل دیتا استفاده شده است. نتایج حاصل نشان می دهد که نرخ ارز و تورم بر ارزش افزوده اقتصادی و ارزش افزوده اقتصادی تعدیل شده تاثیر معناداری ندارند. از دلایل این عدم تاثیر می توان به آزاد نشدن قیمت محصولات بسیاری از صنایع و فاصله با قیمت واقعی ، سیاست های حمایتی داخلی از صنایعی مثل خودرو سازی، هزينه هاي تعمیر ونگهداري صنایع صادرات محور و اثرات دوگانه نرخ ارز و تورم بر بسیاری از شرکتها اشاره نمود.

کلمات کلیدی:

نرخ ارز

نرخ تورم

متغیرهای کلان اقتصادی

ارزش افزوده اقتصادی

ارزش افزوده اقتصادی تعدیل شده

متغیرهای ارزیابی عملکرد اقتصادی

بیان مساله تحقیق
یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی کشورها، بازار سرمایه می‌باشد که اهمیت آن بر هیچ کس پوشیده نیست. این بازار ارتباط نزدیکی با ساختار اقتصادی کشور دارد، قوت و ضعف آن می‌تواند نشان دهنده وضعیت اقتصادی کشور باشد. تأثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر فعالیت در بازارهای مالی بر هیچ کس پنهان نیست. متغیرهای کلان اقتصادی نشان دهنده رونق و موفقیت هر اقتصادی هستند و آن‌ها مشخص کننده سرنوشت سرمایه گذاری‌ها هستند (Bapna,2012). همچنین ثبات اقتصادی در یک کشور به وسیله‌ی متغیرهای کلان اقتصادی اندازه گیری می‌شود. تورم، نرخ بهره، نرخ ارز و... برخی از متغیرهای کلان اقتصادی هستند که نشان دهنده شرایط اقتصادی هر کشوری هستند.

بررسی آثار این عوامل بر عملکرد شرکت‌ها جزو مهم‌ترین اقدامات در جهت موفقیت در این بازار است. براي ارزيابي عملکرد شرکت‌ها معيارهاي مختلفی (اقتصادي و مالي) به وجود آمده‌اند، ارزش افزوده اقتصادي (EVA ) به عنوان يکي از مهم‌ترين معيارهاي اقتصادي ارزيابي عملکرد توسط استوارت در سال 1989 معرفي شد. ارزش افزوده اقتصادي تفاوت بین بازگشت سرمایه و هزینه سرمایه گذاري را اندازه گیري می‌کند. ارزش افزوده اقتصادي مثبت نشان می‌دهد که ارزش براي سهامدار ان ایجاد شده است و ارزش افزوده اقتصادي منفی اشاره به تباهی سرمایه دارد (زنجیر دار و همکاران، 1389). طرفداران مفهوم EVA ادعا می‌کنند كه اين شاخص، برترين معيار عملكرد محسوب می‌شود زیرا به عنوان يك معيار ارزيابي، هزينه فرصت صاحبان سهام و ارزش زماني پول را در نظر گرفته و تحريف ناشي از به‌کارگیری اصول حسابداري را برطرف می‌سازد. بر خلاف معيارهاي متداول سودآوري EVA در درك هزينه سرمایه صاحبان سهام به مديريت كمك، می‌کند و شاخص واقعي موفقيت شركت در ارزش آفريني يا زايل شدن ارزش به شمار می‌رود (حجازي و حسینی، 1379).

با تمام مزايايي که روش ارزش افزوده اقتصادي در مقايسه با روش‌هاي سنتي دارد اما در سال‌هاي اخير انتقاداتي بر آن وارد شده است، از جمله اين انتقادات، اتکاي اين معيار بر ارقام تاريخي براي محاسبه هزينه فرصت سرمايه گذاري بر اساس ارزش دفتري و تحريف نتايج آن بر اثر تورم مي‌باشد. محققان براي بر طرف ساختن اين نقص گونه‌هاي پالايش شده‌اي از EVA را از قبيل ارزش افزوده تعديل شده (REVA) مطرح ساخته‌اند. ارزش افزوده پالایش شده عبارت است از سود خالص باقي ماندهاي که پس از کسر هزينه فرصت سرمايهگذاران به ارزش بازار از سود خالص عملياتي پس از ماليات بدست ميآيد. در این تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال هستیم که آیا بین متغیرهای ارزیابی عملکرد اقتصادی (EVA و REVA) با متغیرهای کلان اقتصادی (نرخ ارز و تورم) رابطه ی معناداری وجود دارد؟

اهمیت موضوع تحقیق
سنجش عملکرد جزء ضروری از هر سازمانی است، به طوری که می‌تواند بازخوردی از کارایی استراتژی‌ها و پیاده سازی آن‌ها بدهد. مدیران بازرگانی و حسابداران نسبت به نقشی که سنجش عملکرد در سیستم کنترل و برنامه ریزی سازمانی بازی می‌کند آگاهی زیادی دارند. گزارش عملکرد گذشته شرکت یکی از کاربردهای بنیادی سیستم سنجش عملکرد است. ارزیابی عملکرد با توجه به توسعه بازار های سرمایه از مهم‌ترین موضوعات مورد توجه سهامداران، اعتبار دهندگان، دولت‌ها و مدیران است. نقش معیارهای ارزیابی عملکرد در انعکاس عملکرد شرکت‌ها از طریق محتوای اطلاعاتی موجودشان نیز پررنگ‌تر شده است. باید اشاره نمود که حداکثر کردن ارزش بازار سهام شرکت‌ها از اهداف اولیه و اساسی هر شرکتی محسوب می‌شود. به این منظور تحلیلگران به دنبال معیاری هستند تا با در نظر گرفتن هزینه‌ای سرمایه و نرخ بازده سرمایه گذاری برای حداکثر کردن ارزش شرکت و افزایش ثروت سهامداران اقدام کنند (یحیی زاده فر و همکاران،1389، ص 115).

یکی از مفیدترین معیارهای ارزیابی عملکرد و همچنین پیش بینی ارزش سهام شرکت‌ها معیار ارزش افزوده اقتصادی می‌باشد. مدیریت شرکت قصد دارد بر اساس ارزش افزوده اقتصادی ثروت سهام داران را حداکثر کند. متأسفانه، بسیاری از شرکت‌ها سود نهایی محصولاتشان را بدون در نظر گرفتن هزینه فرصت سرمایه خود برآورد می‌کنند. حداکثر کردن نه تنها راه حلی برای این مشکل ارایه می‌نماید بلکه همواره انگیزه‌هایی را نیز جهت حداکثر کردن ثروت سهامداران در مدیران ایجاد می‌نماید. ارزش افزوده اقتصادی متأثر از کلیه تصمیمات شرکت نظیر تصمیمات سرمایه گذاری، تقسیم سود، نرخ بازده سرمایه، تصمیمات مربوط به تأمین مالی، نرخ هزینه سرمایه است. به عنوان معیاری داخلی، سنجش عملکرد موفقیت شرکت در افزودن ارزش سرمایه گذاری سهامداران را به بهترین نحو میسر می‌نماید. همان‌طور که قبلاً بيان شد ارزش افزوده اقتصادي با تمام مزاياي که دارد باز اشکالاتي به آن وارد شده است به همين منظور از معيار جديدتري به نام ارزش افزوده اقتصادي تعديل شده (REVA) استفاده شد مهم‌ترين برتري اين معيار متکي بودن آن بر ارزش بازار است، در حالي که EVA بر اساس ارزش دفتري محاسبه مي‌شد.

با توجه به مطالب بالا می‌توان اظهار کرد که EVA و REVA از مناسب‌ترین معیارهای سنجش عملکرد هستند. از طرفی تأثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر عملکرد شرکت‌ها انکار ناپذیر است. به همین منظور یکی از اهداف و انگیزه های مهم این رساله بررسی و شناسایی روابط بین متغیرهای ارزیابی عملکرد اقتصادی (EVA,REVA) و متغیرهای کلان اقتصادی (نرخ تورم و نرخ ارز) است تا بتوان به وسیله آگاهی از این رابطه اهداف و سیاست‌های مناسب را جهت بهبود عملکرد شرکت‌های مورد مطالعه تعیین نمود. از دیگر انگیزه های محقق از انجام این تحقیق با توجه به ادبیات تحقیق در زمینه متغیرهای کلان اقتصادی و متغیرهای ارزیابی عملکرد جنبه نوآوری تحقیق است.

فهرست مطالب
فصل اول
1.1 بیان مساله تحقیق...... 2
2.1 اهمیت موضوع تحقیق 3
3.1 هدفهاي تحقیق......... 5
5.1 مدل تحقیق............... 6
6.1 روش تحقیق.............. 7
7.1 جامعه آماری............. 7
8.1 نمونه آماری.............. 8
9.1 روش گرد آوري اطلاعات 8
10.1 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 9
11.1 متغیرها و واژه‌های كليدي 10

فصل دوم
مقدمه............................... 14
1.2 نرخ ارز..................... 15
1.1.2 مفهوم نرخ ارز 16
2.1.2 رژیم‌های تعیین نرخ ارز یا انواع نظام‌های ارزی 18
2.2 مقایسه نظام‌های نرخ ثابت ارز و نرخ شناور ارز 24
1.3.2 مزاياي سيستم چند نرخي ارز 25
2.3.2 معايب سيستم چند نرخي ارز 26
4.2 روند نرخ ارز در ایران 27
5.2 تورم و اهمیت آن...... 30
1.5.2 نظریات اقتصادی در خصوص منشاء ایجاد تورم 31
2.5.2 بررسی روند تورم 32
6.2 انواع معیارهای ارزیابی عملکرد 35
1.6.2مدل‌های حسابداری(مالی) ارزیابی عملکرد 35
2.6.2 معیارهای اقتصادی ارزیابی عملکرد 37
7.2 ارزش افزوده اقتصادی و نرخ تورم و نرخ ارز 46
8.2 پیشینه تحقیق........... 49
1.8.2 پیشینه داخلی 49
2.8.2 پیشینه خارجی 55

فصل سوم
مقدمه............................... 60
1.3 روش شناسی تحقیق. 60
2.3 فرضیات تحقیق:....... 61
3.3 متغیر های تحقیق:..... 61
1.3.3 متغیرهای مستقل... 62
2.3.3 متغیر وابسته:.......... 62
4.3 مدل مفهومی تحقیق.. 64
5.3 جامعه آماری............. 65
6.3 نمونه آماری.............. 65
7.3 روش جمع آوری داده‌ها 68
8.3 شیوه‌های تجزیه و تحلیل داده‌ها 68
9.3 روش‌ها و آزمون‌های آماری مورد استفاده 69
1.9.3 ضریب همبستگی 70
2.9.3 مدل رگرسیون 70
3.9.3 آزمون ریشه واحد پایایی 72
4.9.3 روش داده‌های ترکیبی 73
5.9.3 آزمون قابلیت برآورد الگو به صورت پانل 74
6.9.3 اثرات ثابت و اثرات تصادفی 75
10.3 خلاصه فصل.......... 77

فصل چهارم
مقدمه............................... 79
1.4 آمار توصیفی............. 79
2.4 روش استاندارد سازی داده‌ها 81
3.4 مراحل عمومی آزمون فرض آماری 81
4.4 پایایی متغیرها........... 82
5.4 برآورد مدل به روش پنل دیتا 83
6.4 بررسی اثرات بین متغیرها 84
7.4 آزمون فرضیات....... 86
1.7.4 فرضیه اول: 86
2.7.4 فرضیه دوم: 88
3.7.4 فرضیه سوم 89
8.4 نتایج کلی فرضیات.... 92

فصل پنجم
مقدمه............................... 94
1.5 نتايج تحقيق.............. 94
2.5 بحث در مورد نتایج... 95
1.2.5 نتیجه آزمون فرضیه اول 95
2.2.5 نتیجه آزمون فرضیه دوم 98
3.2.5 نتیجه آزمون فرضیه سوم 100
3.5 پیشنهاداتی برای تحقیقات آتی 102
منابع................................ 118

فهرست جدول و شکل
شکل (1-1) : مدل مفهومی تحقیق (محقق ساخته) 6
جدول(2-1): نرخ دلار رسمی و غیر رسمی برای سال‌های 1380 تا 1391 29
نمودار(2-1):نرخ دلار رسمی و غیر رسمی برای سال‌های 1380 تا 1391 30
جدول(2-2): نرخ تورم از سال 1380 تا 1391 33
نمودار(2-2):نرخ تورم از سال 1380 تا 1391 34
جدول (2-3): محاسبه ارزش افزوده اقتصادی 43
شکل(2-1): رابطه بین نرخ ارز و استفاده از متغیرهای ارزیابی عملکرد اقتصادی 48
شکل( 3-1) : مدل مفهومی تحقیق 65
جدول(3-1): نمونه نهایی 67
جدول(4-1): نتایج آمار توصیفی برای هر سه صنعت از سال 1380 تا 1390 79
جدول(4-2): نتایج آمار توصیفی برای صنعت دارو از سال 1380 تا 1390 80
جدول(4-3): نتایج آمار توصیفی برای صنعت خودرو از سال 1380 تا 1390 80
جدول(4-4): نتایج آمار توصیفی برای صنعت سیمان از سال 1380 تا 1390 80
جدول(4-5): نتایج آزمون لوین، لین و چاو 83
جدول(4-6): نتایج آزمون F لیمر 84
جدول(4-7): نتایج آزمون هاسمن 85
جدول(4-8): تخمین مدل با استفاده از روش پنل دیتا برای هر سه صنعت 87
جدول(4-9): تخمین مدل با استفاده از روش پنل دیتا برای هر سه صنعت 88
جدول (4-10): نتایج ضریب همبستگی صنعت خودرو سازی 90
جدول (4-11): نتایج ضریب همبستگی صنعت دارو 90
جدول (4-12): نتایج ضریب همبستگی صنعت سیمان 91
جدول (4-13): نتایج کلی فرضیات 92
جدول(5-1) : نتایج آزمون فرضیات تحقیق 95