اندیشه های جرم شناختی در اسلام با تأکید بر فقه شیعه

فقه،حقوق،الهیات
اندیشه های جرم شناختی در اسلام با تأکید بر فقه شیعه (بصورت جامع و کامل) چکیده یكی از مسائلی كه همواره بشر و زندگی اجتماعی او را در طول قرون متمادی نشانه گرفته، بزهكاری و جرم است. در نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی، با ظهور دانش جدید جرم شناسی، مسأله جرم و مجرم از زاویه دیگری مشاهده می‌گردد. از دیدگاه اسلام، اصولاً هدف بعثت انبیا و نزول کتابهای آسمانی، چیزی جز هدایت و تربیت انسان نیست. بنای تربیت، هرچند که علمی باشد، تا زمانی که متکی بر ایمان الهی و اعتقادات دینی نباشد، موجب پدید آمدن دشواریها و مشکلاتی خواهد شد. هدف مقاله حاضر، مطالعه و تبیین موضوع اندیشههای جرمشناختی اسلام، با توجه به ضرورت تأکید بر مفاهیم اسلامی و بهره‌گیری از علوم ناب دینی، تحوّلات فوق العاده سیاسی و اجتماعی در جهان، ورود فقه اسلامی به صحنه اجرایی و قانونگذاری بسیاری ازکشورهای اسلامی از جمله ایران و ضرورت استفاده از اندیشه‌ها و دستاوردهای علمی و تحقیقاتی دانشمندان سایر ملل و ادیان است. همچنین دستیابی به الگو یا طرحی نو منطبق با موازین اسلامی در زمینه جرم شناسی و روش هایی که دین مبین اسلام در جهت صیانت جامعه و اصلاح بزهکاران ارائه کرده، از دیگر اهداف این تحقیق است. پژوهش حاضر در چهارچوب روش توصیفی و با رویکرد استقرایی وتحلیل محتوای منابع موجود ، انجام گرفته است. مهم ترین یافته این مطالعه، یادآوری این نکته است که در منابع شرعی، از جمله قرآن کریم، روایات و سیره معصومین و عقاید اندیشمندان و مفسران اسلامی و حقوقی، دستورات اساسی در موضوع جرم شناسی و پیشگیری از وقوع جرم در تمامی زمینه‌های اجتماعی، فردی و اخلاقی وجود دارد؛ به طوری که در پاره‌ای از مباحث، جرم شناسی دینی با دید جامعتر و کاملتری به بررسی این موضوع پرداخته است و آرای مطرح شده در منابع دینی و اسلامی، گره‌گشای بسیاری از مسائل کنونی جامعه ما خواهد بود. واژگان کلیدی: جرم مجرم جرم شناختی اندیشه های دینی اندیشه های عرفی مقدمه از آن‌جا که یکی از نگرانی‌های مهم جامعه، افزایش جرایم و تبهکاری‌ها و به خطر افتادن امنیت و آسایش مردم است و از سوی دیگر با عنایت به نارسایی قوانین و مقررات جزایی در پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح و تربیت مجرمین، به رغم شدّت و حدّت مجازات‌ها، آثار عملی محسوسی به دست نیامده است، تبیین جایگاه اندیشه های جرم شناسی در راستای کشف عوامل ارتکاب جرایم و تقابل رویکرد کنشی با این پدیده و جلب نظر علما و دانشمندان و دست‌اندرکاران حیطه تقنین، قضاء، فرهنگ، رسانه و سایر نهادهای مؤثر و ذیربط به این علم پویا، ضرورتی است که هر صاحب نظری با اندکی تأمل بدان پی خواهد برد. بنابراین، بررسی اندیشه‌های جرم شناختی از نظرگاه اسلام، علاوه بر افزودن به دانش حقوقی و قضایی جامعه، سبب اصلاح بعضی نگرش ها نسبت به احکام زنده و مترقی این مکتب انسان‌ساز خواهد شد و از حیث ابعاد کاربردی آن، می‌تواند در تمهید مقدمات و امکانات لازم برای یک برنامه‌ریزی مدوّن و منسجم در دستگاه‌های تقنینی، قضایی و انتظامی، تأثیرگذار باشد. هم چنین، مؤسسات فرهنگی وعلمی کشور از قبیل دانشگاه‌ها وحوزه‌های علمیه می‌توانند با توجه به طرح دیدگاه‌های جرم شناسی در حقوق غربی و پژوهش در اندیشه‌های جرم شناسی اسلامی، راهکارهایی را که دین مبین اسلام جهت پیشگیری و صیانت جامعه ازجرم و اصلاح بزهکاران تجویز كرده است، استخراج و ارایه كنند. فهرست مطالب اندیشه های جرم شناختی در اسلام با تأکید بر فقه شیعه (امامیه) 1 چکیده 2 واژگان کلیدی: 4 مفاهیم جرم 6 اندیشه های جرم شناختی 11 کارکرد و جایگاه دین در اندیشه های جرم شناسی 17 4 - اندیشه های جرم شناختی اسلام 19 1 - 4 - عوامل وقوع جرم 20 2- 4 - زمینه های وقوع جرم 22 3- 4- عوامل مستعد کننده وقوع جرم 26 1 – 3 – 4 - نفس امّاره 27 2 – 3 – 4 - خشم 27 3 – 3 – 4 - هوا و هوس 28 4 – 3 – 4 - حرص و آز 28 5 – 3 - 4- حُبّ مال 29 6 – 3 - 4- طغیان گری 29 7 –3– 4 - کُفران نعمت 30 8–3– 4- بُخل و فَخر فروشی: 30 5- اسلام و اصل پیشگیری از وقوع جرایم 33 6- وجوه اشتراک اندیشههای جرم شناختی عرفی و دینی 37 7- وجوه افتراق اندیشههای جرم شناختی عرفی و دینی 41 نتیجه گیری و پیشنهادات 46 منابع و مآخذ : 51