بررسی مجازات در اسلام با تکیه بر کرامت انسانی از نگاه امام خمینی

فقه،حقوق،الهیات
دانلود مقاله کارشناسی ارشد رشته حقوق بررسی مجازات در اسلام با تکیه بر کرامت انسانی از نگاه امام خمینی مقدمه براساس معارف اسلامی انسان از کرامت برخوردار می‌باشد و این امتیاز و کرامت او ناشی از برخورداری او از اختیار، آزادی، علم و اندیشه است. این ویژگی‌ها به او امتیاز بخشیده و موجب گردیده است که انسان تنها خلیفة الهی بر روی زمین باشد و مورد توجه و تکریم پروردگار واقع شود و بر سایر مخلوقات برتری و فضیلت یابد. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: لقد کرّمنا بنی آدم و حملناهم فی البرّ و البحر و رزقناهم من الطیّبات و فضّلناهم علی کثیر ممن خلقنا تفصیلا‌؛ ما آدمیزاد را گرامی داشتیم و آن‌ها را در خشکی و دریا (بر مرکب‌های راهوار) حمل کردیم و از انواع روزی‌های پاکیزه به آنان روزی دادیم و آن‌ها را بر بسیاری از موجوداتی که خلق کردیم برتری بخشیدیم. از آن‌جا که به لحاظ منطقی، همة مجازات‌ها متضمن تحمیل درد و رنج بر مجرم است و طبع انسانی آن را نمی‌پسندد و در شرایط عادی آن را انتخاب نمی‌کند و معمولاً اثری ناخوشایند بر مجازات‌شونده دارد، این پرسش مطرح می‌شود که اگر انسان موجودی دارای کرامت است، پس چرا در اسلام به جای بازپروری مجرم، دست به مجازات و تنبیه او می‌زنند؟ از این رو، برخی از مجازات‌ها، با منزلت و کرامت انسانی در تنافی می‌باشد و اعمالی مانند شلاق‌زدن، حبس نمودن، شخصیت و کرامت انسان را زیر سوال می‌برد؛ زیرا انسان مجرم به صرف ارتکاب جرم از انسانیت ساقط نمی‌گردد، علاوه بر آن‌که می‌توان گفت: مجازات با اختیار و آزادی انسان که از صفات و ویژگی‌های کرامت‌بخشی او است، منافات دارد؛ زیرا ترس از مجازات، موجب ایجاد محدودیت در اختیار و آزادی انسان می‌گردد و انسان مجبور می‌شود در بسیاری از خواسته‌هایی که دارد، آزادانه رفتار نکند.از آنجا که امام خمینی‌(ره)، اسلام‌شناسی ژرف‌اندیش و فقیهی متبحّر بودند، دیدگاه‌ایشان در تبیین فلسفة مجازات در اسلام و نگاه خاصی که در فلسفة مجازات دارند و آن را برخاسته از نگاه کریمانه و سرشار از رحمت خداوند به انسان می‌دانند، حائز اهمیت است. در این مقاله، فلسفة مجازات در اسلام را با تکیه بر سخنان و نوشته‌های امام راحل(ره)، در چند بخش بررسی می‌کنیم. در آغاز با توضیحی اجمالی در مورد فلسفة دین و فلسفة احکام، به معنای فلسفة مجازات می‌پردازیم. پس از تبیین آن، خلاصه‌ای از نظریات مختلف را در فلسفة مجازات، ذکر می‌کنیم و با یاری‌گرفتن از بیانات امام راحل(ره) به بررسی فلسفة مجازات از دیدگاه اسلام می‌پردازیم تا روشن شود که نگاه اسلام در تشریع مجازات، نگاهی در راستای مصلحت شخص مجرم و جامعه و تکریم آن‌ها است. اما در آغاز بحث، لازم به ذکر است که بر خلاف بسیاری از دیدگاه‌های موجود در فلسفة مجازات که بر حفظ کرامت مجرم استوار نیست و به صراحت بیان می‌کنند که دغدغة آن را ندارند ـ که در صفحات بعدی ذکر می‌گردد ـ در دیدگاه امام(ره) ـ که مبتنی بر آموزه‌های دین مبین اسلام و برخاسته از مبانی عرفانی ایشان است ـ مجازات مجرم نیز در فرایند نگاه انسانی به او و از باب لطف و رحمت بر او به‌شمار می‌آید و دیگر اساس مجازات با کرامت انسانی او در تنافی نمی‌باشد، هر چند در پاره‌ای از موارد، رعایت مصالح عموم جامعه برای خود اقتضاءاتی دارد که در جای خود به تفصیل طرح می‌شود. کلمات کلیدی: کرامت انسان فلسفه مجازات در اسلام رابطه مجازات و کرامت انسان از دیدگاه امام خمینی فهرست مطالب بررسی مجازات در اسلام با تکیه بر کرامت انسانی از نگاه امام خمینی 1 فلسفة مجازات و کرامت انسان 1 مقدمه 2 فصل اول: ضرورت مجازات و فلسفه آن 4 1ـ ضرورت مجازات 4 2ـ فلسفة مجازات 5 دیدگاه گذشته‌نگر و دیدگاه آینده‌نگر 6 با ذکر این نگاه کلی، نظریات معروف در فلسفة مجازات را ذکر می‌کنیم: 6 نظریة اول: تشفّی خاطر و ارضا 6 نظریة دوم: جبران خسارت 7 نظریة سوم: نظریه فایده اجتماعی 7 نظریة چهارم: کاهش جرم، پیشگیری و ارعاب 8 نظریة پنجم: اصلاح و تربیت مجرمان 8 نظریة ششم: مکتب عدالت مطلقه 8 فصل دوم: فلسفة مجازات در اسلام از نگاه امام راحل(ره) 9 1. تجلی رحمت الهی نسبت به مجرم 11 کاهش عذاب اخروی 11 امام راحل(ره) در تبیین این دیدگاه تصریح می‌کنند که: 12 تکفیر گناه و تهذیب مجرم 12 اصلاح و تربیت 13 2. تجلی رحمت الهی نسبت به غیر مجرم 14 بازدارندگی 15 تحقق عدالت 16 فصل سوم: اصول حاکم بر مجازات اسلامی و اجرای آن 16 اصل اول: تناسب بین مجازات و جرم 17 اصل دوم: توجه به هدف مجازات وانعطاف در اجرا 18 اصل سوم:‌ حفظ شخصیت مجرم در مجازات‌های اسلامی 19 اصل چهارم: عدم اصرار بر اثبات جرم 20 اصل پنجم: عدم تخطی از حدود الهی 21 منابع 23